Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

[p. 211]

Het X. Capittel. Van de Water-sucht.

Doctor. Ick geloove dat de Water-sucht daer mede alsoo soo seer regeert als in Oost-Indien?

Magister. Soo 'er een sieckte met de Europeische gemeenschap heeft, soo is onder allen voornamentlijck, het Water tusschen de huydt, ofte Lijf-water, dat de Griecken Anasarca noemen, ende dat meest in Kinderen ende Jongelingen. Dese komt meest uyt een quade di-eet ende belette respiratie, drinckende veeltijdts water uyt Poelen ende staende waters, waer door de Lijmpa verdickt, en over al in en onder de huyd by na blijft staen, en niet snel genoegh voort loopt. Voorts verstopt oock de Lever, en de water-vaten lossen mede hare vochten niet uyt: sy sijn lichter al hier te genesen dan in Europa, soo daer geen andere toevallen meer by verselt zijn, doch komen lichter weder als andere, en dan sijn sy, dickmaels ongeneeslijck, voornamelijck soo die uyt andere siecktens voort komt.

Doctor. Hebt gy wel eenige doode lichamen deser verstorvene geopent Magister?

Magister. Ja Heer Doctor. Die van het Lijf-water en van Buyck-water gestorven waren, hadden somtijdts een witte Lever met verscheyde spleten, sonder eenigen droppel bloeds daer in te vinden, waer uyt men merckelijck kan sien, wat hoop dat'er in soo een suchtige was.

[p. 212]

Doctor. 't Is waer dat soodanige desperaet zijn, en sterven moeten, alsoo de Gal ontbreeckt. Hoe genesen sy op hare wijse?

Magister. Sy genesen dickmaels alleen door de Pis-dryvende Wortel Caapeba met Wijn of het Aqua paraybensi somtijdts ingegeven, waer door het water dat tusschen de huyd sit wert uytgedreven. Het selve doet mede de Mirabilis Peruviana ofte Merveille de Peru gesegt, Caapomonga, Radices arboris siliquosae, Jaborandi, Sassaphras, Salsa parilla, Liquiritiae, Radix soo geseght Chinae, Cortices Limoniorum en Prunorum Granatensium, Radices Juripeba en Malva d' Isco. Dese kan men hier alle versch hebben, ende daerom te krachtiger, en beter als oudt en langh bewaert goedt, gelijckmen in de meeste Europeische plaetsen, dat te beklagen is, in de Medicament verkoopers Winckels moet sien. De Theriakel ende alles wat door sweeten uytdrijft is nuttigh gebruyckt. Men Purgeert bequamelijck door de volgende middelen, namentlijck de Pillen die wy seyden, hier voren, dat men voor de Catharren gebruyckte in welcke de Gutta Cambodia komt, als mede de versche Mechoacanaa, ofte de Foecula. De Baden sijn seer dienstigh die men maeckt uyt de bladen van lange Peper en van Arangien, Betel, Artemisia, Salvia Silvia Silvestris, Camara, Basourinha, Lauri silvestris, Althaea, Albahaca, Jaboarandiba ende veel meer andere. Hier doen sy mede te samen treckende dingen by als Cebipira, Radices Prunorum en Pyrorum Granatensium, Fructus ende Folia Myrti

[p. 213]

Silvestris. Oock maecken sy smeeringen uyt de voorschreve Kruyden, waer by den Oleum Cort. Aurantiorum en Citri beyde gedestilleert komen, die seer versterckt ende digereet. Oock gebruyckt men met geen kleyne vrucht de Paracentesis. In een slijm-sucht de Voeten swellende, wert de huyd boven en onder de enckele gesneden. Sommige genesen door een sweergat in de Dye, het sy van selfs gekomen, ofte door een Cauterie gemaeckt. Veele sijn door het vooren genesen, als mede braecken die door beweginge komt, met hulp van Medicijnen ende een goede di-eet. By dese suchtige is dickwijls een Hernia in den Buyck ofte in het Scrotum. De Soldaten die een expeditie gewapent allerley moeyelijcke wegen passeren, sijn daer veele mede onder worpen, want sy werden afgemat ende drincken koud water als sy heet zijn, slaepende onder den blauwen Hemel. Hier uyt ontstaen winden, en pens-sack scheurt dan licht. Sy werden op de selve wijse als in Europa genesen.