Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Het IV. Capittel. Van de Klem, ofte Kramp, Spasmus geseght.

Doctor. Also d' ondermaensche lichamen niets getempert hebben, en een geduyrige exces van hitte en koude onderworpen zijn, soo moeten daer seer scherpe en sware sieckten met groote hitten, als mede koude en langhduyrige sieckten uyt voort komen, welcke in Indien gemeensamer sijn dan in Europa. En voor soo veel als ick hoor is die hier alsoo familiaer als in Oost-Indien: welcke men de Klem ofte Kramp noemt. Wat is'er van dese sieckte te seggen Magister?

Magister. Dese kan men onder de scherpe siekten ligt d' eerste plaets geven, om dat die seer veel voorvalt, en eer men een woord spreeckt een mensch het sy staende ofte sittende overvalt, en hem soo stijf maeckt als een steenen-beeld, zijnde nu een regte stijvigheyt Tetanus gesegt; ofte een kramp die de mensch agter over treckt dat de Nek en hielen malkanderen geraken, dat Opistothones noemt, soo dat ymandt by verposinge miserabel agterwaerts getrocken werdt en ter neder valt. Waer uyteyndelijck komt, dat als 'er de Honds-kramp (Spasmus Cynicus) komt, soo gebeurt het dat het ademen

[p. 192]

en neerslocken op houdt (en dat door de convulsie meyn ick van het middel rift en de slokdarm) dat 'er vervaerlijcke toevallen komen, en een afgrijsselijck gemor gehoort werden, op de wijse van die de vallende zieckte hebben.

Doctor. Gy segt my dat dese sieckte aldaer so gemeen is, dat men egter in Europa niet heeft, soo verhaelt my vorder wat van de toevallen is.

Magister. Sommige werden daer trager mede bevangen, en sonder alle die toevallen, eerst met gekners der tanden, dan trecken zy haer mondt scheef en sluyten die toe, soo dat men die met gewelt en met een mond-spiegel moet openen, soo men wil hebben dat sy ademen¸ ofte yets sullen doorswelgen. En dan is 'er gevaer van te sticken. Sy konnen hare uytdijgsels niet houden. Dese quael krijgen dickmaels die gene, welcke maer ligt gequetst sijn, Visschers, Smits, Timmerluyden, Backers, want die by dage heet zijn en besweet, en sig van de koude des nagts niet wachten. Oock krijgen dit de Vreemdelingen dickmaels, welcke harde, grove, souten en bedurven kost eten, waer uyt sware verstoppingen in Lever en Milt voortgebracht werden, ende veeltijts de scheurbuyck onderworpen zijn.

Doctor. Is dese Klem gevaerlijck aldaer?

Magister. Ten aldereersten moet men remedien aenwenden, anders is men voor de vier-en-twintighste dagh na den overval een lijck.

Doctor. Hoe genesen sy deselve dan?

Magister. Soo 'er niet yets contratie in de weeg is, soo opent men ten eersten een ader. Dan

[p. 193]

soo set men stercke kleysteren, die men somtijdts hervat. Daer na gebruyckt men sweet-middelen van tegengiftige, als Theriakel, Diascordium, Cornu Cervi, Cornu Rhinocenotis, Bolus Armena &c.

Doctor. De toevallen ende de genesinge schijnen yets quaed-aerdighs te getuygen. Wat doet men verder, wat geeft men haer te drincken, want het is geloofwaerdigh dat sy mede dorstigh zijn?

Magister. Soo de sieckte wat lange duyrt, maeckt men haer een Decoctum van Salsa parilla, Cortices Guajaci, Radices China, die Jupicanga genoemt wert, Sassaphras, Jaborandi, Betiis, Nbambi en meer andere dingen van die soort, die by de Brasilianen wasschen. Hier by komen de baden soo vochtige als drooge, roockingen van paerde-dreck, met Benzoin, Gum anime en diergelijcke Speceryen. Hier na het sweet behoorlijck sijnde afgeveegt, stelt men de wryvingen in 't werck. Dan smeert men den hals, de rugge-graet, ende de nabuurige deelen, met bequame Olyen en Balsemen soo die daer Inlandigh sijn als Uytlandige. De siecke wert wel gedeckt ende in een warme kamer gehouden, op dat het lichaem geduyrigh sweete. Men eet dickmaels ende matiglijck om de krachten te herstellen, ende hy drinckt warm.