|
| |
| |
| |
Het XII. Capittel. Van sommige gebreecken der Longen die hier in swangh gaen; ende voor eerst van het Bloed spougen, ende van de Teeringe, dat is: een swere der Longen.
Indien ick die ordre hadde willen volgen die men inde Schoolen gewoon is, soo hadden de sieckten des Borsts moeten voor de andere gaen; maer ick niet volgende de schaduwen der saken, maer de saken selfs, als eenen die de practijcke beoeffene, heeft het my in de genesinge alleens gedacht wat voor gingh ofte na volghde.
Om dan van de sieckten des borsts te spreecken, soo dient hier weder verhaelt 't gene te vooren geseyt is, te weten, dat de Lucht hier heet ende vochtigh is, waer door dan dickwils geschiet, dat het hooft met scherpe Catharren overladen werdt; waer door hier te lande de verkoutheyt soo gemeen is, ende dickwils langer duerende is, dan in het Vaderlant. Behalven dat, soo plachten de Soldaten ende de Matrosen, wanneer sy vol en zat zijn, op de aerde neer te vallen, ende daer sonder eenigh decksel haer tot slapen te schicken, alwaer sy door de vochtige dampen, die van 't Aertrijk op-rijsen, ende van den dauwe des Hemels overvallen werden: Waeromme dit in 't voor- | |
| |
by gaen hier waergenomen dient, dat de woonplaetsen in de opperste deelen des huys, verre gesonder zijn dan in de onderste deelen des huys, dewelcke van wegen de vochtigheyt der Aerde, vol zijn van Mieren, van Scorpioenen, ende van die Schal-bijters die sy Kalckerken noemen; maer dit is buyten de wegh, nu tot de seack.
De Catharren ofte sinckingen werden dickwils uyt de herssenen in de onder-gelegene Longenen neder gestort, ende bijten de selvige door hare soutigheyt ende scherheyt open, waer uyt dan het Bloetspouwen voorts komt, ende hier uyt een uytdroginge, ende daer na een Emdyema ofte versweringe. Ick gae hier nu willens den geduerigen hoest, kort ademheyt, ende slijtende koortse voorby, als den practisijns wel bekent zijnde, ende ick trede nu tot de genesinge. Vermits dese sieckten in dese Landen meest uyt Catharren ende sinckingen haren oorspronck hebben, soo moet men dese door gevoegelijcke Purgatien eenen andere weg wijsen. Tot dien eynde maeckt men dan dese volgende pillen. Neemt Aloë, Gutta gamba, gepulveriseerde Coloquint-Appelen Schammonie, van elcks even veel, giet hier op Azijn of van den besten Brandewijn, gelijck hier voor dickwils aengewesen is, ende laet dit in de Sonne uytwaessemen tot de dickte van pillen: Waer van men t'seffens inneemt 't gewicht van twintigh greynen, tot een half vierendeel loots, of voor heel stercke, een vierendeel loots. Want dit moet men in 't algemeen weten, dat | |
| |
even gelijck den Buyck-vloet (alsoo noemt hem Celsus) hier geweldiger is, oock ter contrarie de verstoppingen oock geweldigh en tegenstrevende zijn, dewelcke niet dan voor heel stercke purgatien en willen wijcken. Het voorgenoemde Electuarium van mijn Broeder, doet hier mede groote hulpe: de stoffe nu door den Buyck uyt-gekeert zijnde, soo moet men de overblijfselen door uyt-besonderde remedien wegh nemen: Als namentlijcken, door hooft-suyverende, door neus-suyverende, door quijl-maeckender remedien, gemaeckt van Peretrum, van Staphis-agria, Radijs-zaet, Kersse-zaet, Peper, ende andere bekende. Daer behalven hebben wy hier noch een treffelijck medicament dat van Areca ende Betele, ende van ongebluste kalck, die uyt Oester-schilpen gebrant is, gemaeckt wert, het welck al kauwende het quyl ende slijmerigheyt uyt het hooft treckt, ende het selvige wanneer dat in de Mage is, doet verdwynen, ende belet dat dit het hooft met geene dampen en kan vervullen, uyt dewelcke dese Catharren ofte sinckinge spruyten. Dit medicament werdt in 't Maleys Siry Pinang genoemt. Deses beschrijvinge ende vordere krachten, die dit buyten alle twijffel heeft, kan men vinden by Garcias ab Orta in sijne Historie der specerijen in 't Capittel van Betele ende Areca. Daer is eene seeckere soorte van desen Pinang, dat de Indianen Mabock noemen, even als of sy droncken seyde, dewelcke binnen korten tijt de herssenen alsoo bevanght, gelijck of men te veel Wijns ge- | |
| |
droncken hadde; maer soo haest als men een weynigh zouts gekauwt heeft, gaet dese draeyingh over. Wanneer nu dese Catharren veronachtsaemt zijn, ofte niet wel door den stoel-gang wegh gedreven zijn, ende door hare zoutigheyt de Aderen der Longen door gebeten hebben, ofte door hare scherpheyt de monden der Aderen hebben doen open gaen, ende den sieken nu in overvloedige bloedt-spouwinge vervallen is, insonderheyt met eenen geweldigen hoest, soo moet men datelijck overvloedelijck bloet uyt de aderen des arms uyttappen, om het andere uyt de borst te rugge te trecken. Daer na sal men dickmakende Pectorale medicamenten gebruycken, ende soodanige die bloet stempen, welckers beschrijvinge wy hier na sullen geven, om eene saeck geen driemael te seggen. Indien het bloedt-spouwen in sommige siecken voor een seeckeren tijdt ophoudt, ende nochtans den hoest niet vermindert en wert, ende met den hoest, etter uytgeworpen wert, soo is sulcks een teycken dat dese siekte in een Teeringe, dat is in een sweeringe der Longen verandert is, na de welcke indien dan een uyt-droogende koortse volght, soo eyndight die in een Marasmus, die dan van een sekere doot vergeselschapt wert. In dese twee sieckten volgen wy eene ofte gelijcke maniere van genesinge, om dat sy van eenen aert zijn, ende de eene dickwils uyt de andere is voort-spruytende. Men moet dan in 't beginsel gebruycken het Diatragacanthum frigidum, om de welcke heel wel te maken, wy hier schoone zaden van Comcommers, Calabassen, Meloenen, ende andere hebben | |
| |
wassen: de Amandelen ende het Heul-zaet bekomen wy uyt Suratte, de welcke met andere specien, die wy hier mede overvloedelijcken hebben, in een vaste forme van een Electuarie, ofte tot koeckjens gegoten zijnde, tot het gebruyck bewaert werden. Maer niet en isser soo vorderlijck, dan het nu soo menighmael aengewesen Extractum croci, het welcke niet alleen het bloet-spouwen en stempt, maer oock den hoest stilt, ende den etter dick makende, het selvige bequamer maeckt om met de fluymen ontruymt te werden; ja dat meer is, het heelt de Longenen die nu al versworen zijn, ende sluyt de sweringen toe. Ick hebbe met die remedie alleen seer vele, die al buyten hoop waren, genesen, hier benevens dienen de ziecken, ten minsten drie-mael daeghs een dronck te doen van dese volgende decoctie. Neemt Scabiosa, Duyvelsbeet, Herts-tonge, van elcks een hant-vol heul-bollen daer de kransjens af zijn, vier in 't getal, geschrapt Soet-hout twee loot: koock dit alles in eene behoorlijcke quantiteyt gemeen waters, tot datter ander half pint van het gekleynsde mag over schieten, waer by gy dan doen sult, soo veel Olye van sulphur als genoegh is, tot aengenaemheyt des smaecks. Vermenght het, ende het werde een Apozema.
Indien gy in eenige uytdroogende sieckte, ofte in de Teeringe de Longen wat meer wilt suyveren, soo doet by dese decoctie twee oncen honigh van rosen. Ende tot de selvige uytkonste, ende om de fluymen nog beter te doen opkomen, mach men dese volgende conserve gebruycken.
| |
| |
Neemt oude conserve van rosen die uyt Persia komt twee oncen.
Gepulvertiseert zaet van witten heul, een half once bloem van sulphur, anderhalf vierendeel loots, gepulveriseert heydens wonde-kruyt, en Scabiosa, van elcks een vierendeel loot.
Olye van sulphur soo veel als genoegh is tot een aengename suyrigheyt.
Vermenght het ende het werde een conditum.
Tot ordinaris drincken mach de siecken gebruycken, de tweede decoctie uyt China ofte Sarsa parilla hier voor genoemt.
|
|
Auteursrechtvrij