Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

[p. 119]

IOHANNES VAN BALEN Bon Paincrtre en petit et en grand il a este quelque temps en Italie, a pris son Commencement aupres son Pere Henderic van Balen. Il fut né en Anuers l'an 1611 ou il ce tient mentinant,
Johannes van Balen pinxit. W. Hollar fecit. I. Meyssens excudit.

[p. 120]

Ioannes van Balen
Schilder van Antwerpen gheboren anno 1611.

VAn Balen (die in Const oock seer ervaren was,
En brocht het leven schier (door Const) in doode asch,
'T gen' hy met d'eel pinceel seer geestich maelden af)
Is door de bleecke doodt ghetrocken naer het graf.
En schoon hy dese Const had vanden Vaer gheerft
Die op des' wereldt blijft, en nimmermeer en steft:
De handt is doodt en vrot, die wel gheschildert heeft,
Maer siet van Balens gheest in hare Const noch leeft.
Sijn Const leeft door den gheest, den gheest verweckt de Faem,
Om door de Const te doen verrijsen sijnen Naem.

AEnghesien de vry Pictura oft Schilder-const van soodanighe cracht is, dat sy naer hondert en meer jaren den Schilder (in manier van spreken) can doen verrijsen, dat is de wereldt door verbreyden den Naem van soo grooten Constenaer, die nochtans alsdan inde werelt noyt ghesien oft in Persoon bekent en is; want buyten alle twijfel soo verandert de wereldt alle hondert jaren, en naer hondert jaren can den Naem van eenen Schilder door Const noch leven ende bekent zijn, ghelijck de seldsaeme Schilderijen, ende ghesneden Beelden tot Roomen ende meer andere plaetsen de naemen van soo veel Const-hanteerders (die nu dry hondert en meer jaren overleden zijn) tot op den dach van heden noch doen leven, daer soo menich gheleert Man van schrijft ende hunnen lof tot versterckinghe der Schilder-const verheft. Want hunne wercken de heele wereldt beroeren om van hen te spreken; en hoe wonder van const en cloeck van geest sy gheweest zijn, ende hoe langh sy gheleeft hebben, het eynde is gheweest de doodt. Dien grooten Meester Giotto, die door zijn vremde ordonnantien ende uytmuntende Const vanden Coninck van Napels soo werdt in weerden ghehouden dat hy hem versach met honderdt goude Croonen jaerlijcks uyt de jncomst vande Stadt, boven t'gene hy met de Pinceel noch verdiende, heeft nochtans door de doodt alle dese gaven moeten verlaeten ende ghewonnen eenen onsterffelijcken Naem. Eenen Leonardo Davinci heeft door sijn treffelijcke Const het hert vanden Hertoch van Milanen soo becoort ende tot hem ghetrocken, dat hy van hem voor een teeckeningh creegh ontallijcke giften; en op d' eynde van sijn leven flau wordende is inde armen vanden Coninck van Vranckrijck ghestorven; soo veel vermocht de edelheyt van sijn Pinceel dat soo grooten Monarch des werelts sijn armen niet en heeft ghespaert om te laten dienen in plaets van het doodtbed van eenen Schilder. Anthonio Corregio, Raphael Zansio van Urbijn,

[p. 121]

Polidor, Michiel Angel, Iulio Romain, Pierijn del Vaga, Baccio Bandinelli, Bassan, Tinturet, ende meer ander hebben door hun mirakeleuse Wercken ende wonder Consten, Pausen, Keysers, Coninghen, Hertoghen, en Princen tot hun ghetrocken, ende de Const soo doen verheffen, dat sy onweerderelijck wordt ghehouden by de gene die de selve voor dieren prijs heeft connen coopen. De Edelheydt en vaste ghesteltenis der Consten die oock eenen Carats, Francico Primatrice, Georgio Mantuaen, Francisco Salviati, Julio Bonassoni, Andreas de Monteigne, Petro Testa, Guido Rhenus, Paulo Verroneus, Dominiquin, Iean Benedetti, en menighe andere hebben uyt-ghewerckt en is met geen goudt te betaelen door de aerdigheyt en wonder cracht die daer in te sien is, waerom dit cleyn en cort veers tot hunnen Lof niet qualijck en past, het welck ick in wijder Materie en overvloedigheren sin sou uytghebelt hebben, dan aenmerckende dat ick qualijck het eyndt van hunnen Lof soude connen vinden, en hebbe t' selve niet noodigh ghevonden, uyt redenen oock dat hen wercken ghenoch bekent ende door haer schrijven van verscheyde gheleerde Italianen onsterffelijck ghemaeckt sijn.

Italien dat roempt op't puyck van haer Schildrijen,
Die menich Neerlandts gheest gaet als een Vrijster vrijen,

En soeckt daer in sijn lust te spijsen naer den eys,

Gheen sandt oft hooch gheberght beswaren sijne reys.

Om dat hy winnen sou de Roomse Schilder-jonsten
Alwaer den Tiber laeft Picturas diepste Consten,

Ghelijck aen d'eel Pinceel van Raphael Vrbien

En Michiel Angelo ooghschijnlijck is te sien.

En noch veel gheesten meer tot Room op t'hoochst verheven
Daer sy door hunne Const onsterflijck sullen leven,

Om dat gheen leven in hun edel Const ontbreckt

Waer aen heel Nederlant haer cloeck Verstant ontsteckt.

Frustra fit per plura quod per pauciora fieri potest.
'T is te vergeefs met veel gheseyt, t'gen' worden can in't cort verbreyt.