De crumen diet volc niet eten en mochte. Nederlandse beschouwingen over vertalen tot 1550

Vertaalhistorie. Deel 6

Regelnummers proza verbergen

[p. 93]

23
Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse
Leven van Jesus

Omstreeks 1400 ontstond het Leven ons Heren Jhesu Cristi, een vertaling van de Vita Jesu Christi. De Latijnse bron is een compendium uit de Meditationes vitae Christi van Pseudo-Bonaventura en de Vita Christi van Ludolphus van Saksen. De Middelnederlandse tekst, die gewoonlijk het Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse Leven van Jezus genoemd wordt, wordt voorafgegaan door een proloog waarin de vertaler verklaart lang geaarzeld te hebben voor hij met zijn werk begon. Hij vreesde onder meer dat zijn kennis van het Latijn te kort zou schieten en dat critici hem onder vuur zouden nemen. Voor correctie van fouten houdt hij zich aanbevolen. In de epiloog zegt hij dat het vertalen hem zwaar tegengevallen is en verklaart hij zich wederom bereid zijn tekst te corrigeren. Vgl. De Bruin 1980 (met een uitgave van de proloog op p. 3-4 en van de epiloog op p. 228).

1Dicwijl ende lange heb ic minen sin gedocht te maken in Duutscher talen uten La-¹2tijn een tractaet vanden leven ons Heren Jhesu Cristi, dat ic tot noch toe verhouden² 3 hebbe overmits wedervechten dat ic in mi daer of bevoelde, want naden woerden³ 4 sinte Pauwels dat hi in hem bevoelde twee witten, so hebben daer of oec in mi ge-⁴5weest twee witten. Die ene tugede dattet goet gemaect waer om orbar die ic hoep⁵ 6 dat menich mensche daer of crigen soude ende om dattet jammer waer ende groter 7 consciencien, weert dat sulken scat den leken ewelic ontbliven soude ende verbor-⁷8gen wesen, ende oec mede om te scuwen ledicheit die een moeder is alre quaetheit. 9 Een ander wit sprak hier tjegen ende seide: ‘Du biste een stom ezel, ende du en

1 minen sin gedocht: overwogen.

2 verhouden: uitgesteld.

3 wedervechten: tegenzin.

4 witten: naturen.

5 orbar: nut.

7 consciencien: gewetenszaak.
ontbliven soude: onbereikbaar zou zijn.

[p. 94]

10 verstaeste niet wel den sin van vele passien ende mochste licht enige leer anders¹⁰ 11 beduden dan se die leraers, die verlicht waren vanden Heiligen Gheest, verstaen¹¹ 12 hebben, ende also naden woerden sinte Jheronimus een onghelovich mensche ende 13 een viant Gods ende des kersten geloves werden, dat God verhoeden moet.’ Oec 14 mede so sijn so vele valsche begripers die niet en begeren dan dat sij mij ergent in¹⁴ 15 begripen mochten, wantmen vele menschen vint, Gode sijt geclaget, die alle din-16gen die sij sien, weten te lasteren ende dat goet te verkeren. Doch dat mi die niders¹⁶ 17 beniden, dat lide ic bilcs, want ic wel daer over ghewroken worde, om dat sij hoers¹⁷ 18 selves venijn drinken ende daer selve bi vergeven werden, eert anders yemant ge-¹⁸19deren can.

20Tusschen desen tween en weet ic niet wel wat kiesen. Doch so heb ic liever te 21 sterven vanden begripers die mi in desen boec met valscheden iet op leggen moch-²¹22ten, dan te laten die wit mines Heeren Gods te bescriven. Ende daer om opten troest 23 Marien der moeder Gods, hulpster alder gheenre die hulpe an hoer begeren, om 24 bede wille eens eerbaren persoens die ic niet ontseggen en dar, so wil ic des be-²⁴25staen. Ende of ic, des God niet en wil, in dit boeke enige lere sette anders dan sij 26 inden rechten sin te verstaen sijn, dat weder roepe ic nu ende altoes ende wil daer^26-27 27 altijt ofstaen tot correctien mijnre betere ende meerre ende wil des werkes bestaen 28 inden name des Vaders, des Soens ende des Heiligen Gheests, ende ic bidde Hem, 29 dat Hi mi geve gracie der consten dit boec te maken Hem te love ende tot stichtinge 30 alder gheenre die daer in lesen sullen. Des gonne mi die Vader, die Soen ende die 31 Heilige Gheest, drie persoen ende een gewaer God. Amen.

10 passien: passages.

11 beduden: interpreteren, weergeven.

14 begripers: critici.

16 niders: afgunstigen.

17 lide ic bilcs: vind ik overkomelijk.

18 vergeven: vergiftigd.

21 op leggen: ten laste leggen.

24 niet ontseggen: niets weigeren.

26-27 wil ... meerre: ik sta altijd open voor correcties door hen die kundiger en voornamer zijn.

Epiloog

32Ende want ic dit boec in Duutsch makede ende leider onbekent bin ende lichteli-^3232-3333ken mit enen hoefde die dingen bestae, die mi namaels rouwen, want het mi dicke 34 berouwede dat ic des werkes bestaen hadde, overmits dat ick dat boec ongherecht³⁴ 35 vant, daer icket uut makede ende den sin oec zwaerre vant dan ict ghewaent hadde,³⁵ 36 also dat ick dicke den sinne die ic niet wel vinden en conste, vermaken moste, daer³⁶ 37 omme bidde ic allen den genen die hier in lesen sullen, geleerde of ongeleerde, dat 38 sij mi niet lichtelic en begripen, ende off ic erghent vanden rechten sinne gedwaelt³⁸ 39 hebbe - des ic niet en hope - dat ment verbeteren ende corrigieren wille, want ic

32 leider onbekent: helaas onwetend.

32-33 lichteliken mit enen hoefde: onbezonnen.

34 ongherecht: slecht, corrupt.

35 zwaerre: moeilijker.

36 vermaken: herstellen.

38 lichtelic en begripen: lichtvaardig kritiseren.

[p. 95]

40 altoes staen wille tot correctien mijnre beter. Bidt voer mi, die hier in lesen sullen, 41 wantet mi suer gheworden is. God sij geloeft. Amen.