Watapana. Jaargang 4

J.F. Anemaet
een schilder van Curaçao.

Levensloop:

Johannes Fransiscus Anemaet werd op 19 december 1911 geboren te Philipsburg op St. Maarten. Zijn vader, die dienst deed bij de politie, was afkomstig uit Nederland; zijn moeder kwam van de Bovenwindse Eilanden. De eerste kinderjaren bracht J. Anemaet door op St. Maarten, maar door overplaatsing van zijn vader naar Curaçcao, volgde hij daar nog de eerste twee klassen van de lagere school. Daarna verhuisde het gezin naar Nederland omdat de vader, die op alle zes eilanden bij de politie werkzaam was geweest, met pensioen ging. Tot zijn twaalfde jaar woonde J. Anemaet toen in Rotterdam, maar daarna verhuisde het gezin opnieuw, nu naar Nijmegen waar de Anemaets oorspronkelijk vandaan kwamen. Na drie jaar MULO nam J. Anemaet met 18 jaar dienst in het toenmalige Kon. Ned. Indisch Leger en hij vertrok naar Indonesië. In 1939 met kort verlof in Nederland terug om dan in maart 1940 opnieuw naar Indonesië te gaan. Hij maakte de oorlogshandelingen daar mee en raakte in Japanse krijgsgevangenschap. Hij was 3½ jaar geïn-

[p. 22]

temeerd te Maoemere op Flores. Na zijn bevrijding in augustus 1945 volgde directe overplaatsing in actieve dienst naar het eiland Morotai en wat later naar Celebes om dan in 1949 met ziekteverlof naar Nederland terug te keren. Na vier maanden ziekteverlof kwam hij in dienst bij de Kon. Landmacht en hij werd van daar uit in 1951 op Curaçao gedetacheerd bij het Korps Mariniers. Hij is daar gebleven tot zijn pensionering in 1965.

In 1946 huwde hij in Indonesië met Mej. P.A.C. Stoop. Uit het huwelijk werden geboren een (nu getrouwde) zoon en twee dochters. Het gezin Anemaet woont St. Annastraat 366 te Nijmegen.

Artistieke activiteit:

Als tekenaar en schilder is J.F. Anemaet geheel autodidact. Reeds heel jong oefende hij zich in het tekenen als uitdrukkingsmiddel. Gedurende zijn gehele schooltijd is hij zich zelfstandig blijven oefenen vooral met potlood, conté en crayon, goedkoop materiaal voor een schooljongen.

Eenmaal in Indonesië aangekomen, inspireerden en stimuleerden de daar talrijk aanwezige Nederlandse en buitenlandse schilders van landschappen en straattaferelen hem en hij heeft -mede door gesprekken- veel van hen geleerd. Veelvuldig bezoek van musea en tentoonstellingen hebben meegeholpen aan zijn verdere ontwikkeling. De in die tijd door hem gemaakte schetsen, tekeningen en schilderijen zijn op een paar uitzonderingen na, allen in de oorlog verloren gegaan.

Gedurende de krijgsgevangenschap wist hij met veel improvisatie toch nog schetsen en tekeningen te maken van kampgenoten en van taferelen uit het dagelijks leven in het kamp. Van deze studies zijn er nog een 20-tal overgebleven. Na zijn bevrijding en overplaatsing naar Celebes heeft hij een aantal landschapsstudies en taferelen uit het militaire leven gemaakt.

Zijn overplaatsing naar Curaçao betekende een rustiger periode waardoor de schilderkunstige en teken-activiteiten zich beter konden ontwikkelen. Nu ontstonden op basis van snelle schetsen uit een directe observatie een groot aantal schilderijen, die vrijwel allen het landschap, het leven en werken op Curaçao tot onderwerp hadden. Enkele schilderijen over Indonesië ontstonden ook nog op Curaçao vanuit eerder gemaakte schetsen en vanuit de herinnering.

Na zijn pensionering en repatriëring naar Nederland is Anemaet voort

[p. 23]

gegaan met het schilderen van Curaçao aan de hand van vroegere schetsen. Daarbij kwamen ook pentekeningen en aquarellen, bijna zonder uitzondering betrekking hebbend op Curaçao.

In de afgelopen jaren maakte Anemaet ook enkele portretten in verschillende technieken uitgevoerd.

Sinds 1958 zijn zijn schilderijen geëxposeerd geweest op verscheidene tentoonstellingen te Curaçao, Nederland en België. Een groot aantal schilderijen bevindt zich in particulier bezit. Een kleurenreproductie van het landhuis ‘Asunción’ werd als bijlage gevoegd bij ‘Watapana’, 3e jrg. no. 1, oktober 1970. Reproducties van 4 schilderijen zijn opgenomen in de door A.E. Salas uitgegeven en bij de Curaçaose Courant N.V. gedrukte serie Kerst- en Nieuwjaarskaarten (1971). Twee schilderijen hangen op de tentoonstelling van ‘Carifesta’ te Georgetown, Guyana.

Object en thema's:

Gedurende de laatste 20 jaar is dus vooral Curaçao het hoofdobject geweest van Anemaet's schilder- en tekenkunst. Men zou de volgende onderverdeling kunnen maken van zijn werken, die dan alle gesitueerd zijn op Curaçao waarbij het typisch eigene van het eiland en zijn bewoners steeds zeer sterk op de voorgrond treedt:

1)	landschappen, praktisch steeds met mensen en dieren. Naast landschappen met de daarvoor karakteristieke landhuizen ook de ‘kunuku’, baaien en stranden en van het stadsdèel om de St. Annabaai.
2)	Genrestukken, volkstaferelen van werkende of bezige mensen zoals vissers, neringdoenden, markttaferelen. Vaak is er een opmerkbare samensmelting van deze categorie met de eerste.
3)	Individuele mensen, vooral typen uit het gewone volk, waarbij dan het hoofdaccent valt op het gezicht als expressie van zorg, vreugde of overpeinzing. Veelal zijn individuele figuren uitgebeeld in een kenmerkende omgeving met de daarbij behorende attributen. De verschillende categorieën zijn uitgewerkt als pentekeningen, in aquarel en in olieverf.

Werkwijze:

Reeds in zijn Indische tijd maakte Anemaet snelle schetsen ter plaatse van straattaferelen en van landschappen om die dan thuis uit te werken. Vanuit deze eerste en directe waarneming ontstonden dan talloze schetsen en voorstudies, vooral van karakteristieke houdingen en gebaren van mensen die typisch waren voor die situatie, die dan weer geplaatst werd in de geheel eigen geografische context. Juist door het zoeken naar een ongedwongen weergave van de dagelijkse realiteit waren eindeloos veel schetsen nodig, die echter op hun beurt weer de mogelijkheid boden tot talrijke variaties op een bepaalde situatie. Naast de nauwkeurige tekenkundige weergave van de vorm is een sterke kleuruitbeelding waarneembaar, misschien mede ontstaan door een langdurig verblijf in de tropen. Het coloriet ontstond vanuit een persoonlijke impressie; van de vorm wordt echter niet afgeweken overeenkomstig de tekenkundig zeer precieze weergave van mensen en de topografische werkelijkheid.

Nijmegen, 12 september 1972

Dr. L.F. Triebels