Watapana. Jaargang 4

De tweede taal voor de Antillen

Het moet mij van het hart, dat het artikel De tweede taal der Antillen in het vorige nummer van Watapana volstrekt geen bevruchtende bijdrage zal leveren aan de debatten over onze taaloriëntatie in de toekomst, zoals de redaktie blijkens een noot van mening is. Het is daarbij bijzonder triest, dat een dergelijk artikel een onderdeel vormt van een kandidaatsscriptie culturele antropologie, zoals de redaktie ook vermeldt. Het artikel barst immers open van slecht aan elkaar geregen gemeenplaatsen; is voorts zeer onwetenschappelijk van visie en vertoont tot mijn verbazing niet het minste beetje maatschappij-kritische zin, die toch sinds het ontstaan van de studentenuitgeverij SUN in Nijmegen daar schijnt te zijn neergedaald. Wellicht slapen onze Antillianen in Nijmegen dan nog steeds, zoals ze in Nederland steeds plegen te doen met hun individuele dromen? La vida es (voor ons) siempre un sueño, nietwaar?

Onze vriend Bekker studeert culturele antropologie, en dat is een gevaarlijke studie, zeker voor iemand die niet bijzonder alert is, en die indruk wekt de heer Bekker niet. De culturele antropologie, waaraan wij het onheil creërend begrip ‘ras’ danken, kan een bijzonder statisch idee van menselijke samenlevingen geven, die bijna godsdienstig is, in de zin van: ‘hetgeen door de here in den beginne is vastgesteld, zal gene mens veranderen’, vergetend dat te allen tijde mensen zèlf hun cultuur maken en dat cultuur een dynamisch, aan verandering onderhevig ding is. Dat er ondertussen goddank ook goede antropologen zijn, bewijst Michel Leiris (Le racisme et le tiers monde) die de heer Bekker evenwel niet de indruk wekt te kennen. Maar ik laat dat even hier liggen, om de aandacht te vragen voor een uitlating van de heer Bekker als: ‘Historisch gezien was zelfs de blanke groep eerder in het Caribisch gebied dan het negroide deel.’ (Watapana blz. 2 no. 4). En het bewijs? is men dan geneigd te vragen.

[p. 7]

Het bewijs is niet te geven omdat de bewering onhistorisch is! De heer Bekker hoort te weten, dat niet de blanken het Caribisch gebied en Zuid- en Midden-Amerika hebben gekoloniseerd, maar Indianen. Toen die daaraan kapot gingen, hebben negers het overgenomen (zie Las Casas), niet een of twee drie, maar miljoenen! Hoe wil hij nog beweren, dat de blanke groep er was vóór de negroide groep? De opmerking is niet vervelend omdat ze onjuist is, maar vooral omdat ze doet denken aan de argumenten van Zuid-Afrika, dat ook beweert, dat als het erop aankomt, de blanken het uiterste puntje van Zuid-Afrika bewoonden vóór de Bantu. En de heer Bekker als student culturele antropologie weet toch waar de strikt cultureel antropologische visie van Zuid-Afrikanen naar toe leidt? Apartheid! Godsdienstige apartheid wellicht van het type ‘wat de Here ingesteld heeft, zal de mens enz.’ De heer Bekker gaat verder (blz. 4). ‘Men zal ervoor moeten waken dat ten gevolge van een “historisch schuldcomplex”, zoals Hoetink het noemt, Nederlandse schuldgevoelens ten gevolge van het koloniale verleden worden geprojecteerd op de inheemse blanke. Hierdoor worden de laatsten gepromoveerd tot bijzondere dragers van “ons” algemene schuldgevoel.’ O onschuldige blanken! Vergeet de heer Bekker werkelijk dat een groot deel van onze blanke Antilliaanse groepen (katholiek, protestants en joods) behalve trieste avonturiers, ook serieuze slavenhalers, slavenhandelaars en slavenhouders zijn geweest? die met de afschaffing van de slavernij voor elke slaaf die ze vrijlieten 300 gulden ontvingen? Vergeet hij dan de landhuizen die nu nog getuigen van onze slavencultuur in het verleden? Als hij Hoetink maar kan citeren. Welnu, het is gevaarlijk Hoetink te citeren, zoals het rapport van 30 mei getuigt, waaraan de heer Hoetink heeft meegewerkt. In hun cultureel-antropologische en ook misdadige droom, stellen de Hoetinkaanhangers hier, omdat het zo ‘gemakkelijk’ zou zijn, de bovenwindse eilanden bij de engelse gebieden onder te brengen en de benedenwindse bij Venezuela. Deze heren zijn de dupe van hun luchthartige opvatting van de wetenschap, die volgens hen niet veel met de (politieke) werkelijkheid te maken heeft. Zij hebben daarom, en dat is het meest trieste, blijkbaar geen enkel respekt voor de wil van een bepaalde gemeenschap, i.c. de onze. Het is die wil evenwel, die het lot van een gemeenschap in de eerste plaats bepaalt, niet het wetenschappelijk gemak, dat meestentijds bovendien slechts wetenschappelijke luiheid is. Een typisch Antilliaans gezegde luidt: E mes ta toca e mes ta balia. Hij speelt en danst zelf. En dat doet de heer Bekker ook: Terwijl hij zelf allerlei argumenten aandraagt om aan te tonen dat het spaans niet de eerste keuze zou moeten zijn bij het bepalen van een eerste tweede taal voor de Antillen, of althans, dat er veel meer voor het engels spreekt, kiest hij toch voor het spaans. En hij motiveert (zo men van motiveren kan spreken) zijn stem met de volgende woorden: (blz. 5) ‘Dit alles neemt niet weg, dat door het spaans, de Antillen aan zullen sluiten bij de Latijns-Amerikaanse cultuur welke een onafhankelijke realiteit is en, hoewel zij in onze ogen niet zo progressief mag schijnen, haar eigen waarden heeft, waarden waartegen alle progressiviteit misschien niet kan opwegen.’ Nou breekt m'n klomp! Maar ik krijg weer enige troost als ik denk aan de anekdote van die student - waarschijnlijk had hij ook in Nijmegen gestudeerd - die na jaren studie op de Antillen terugkeerde, om zijn arme vader te vragen of de maan die hij elke avond aan de Antilliaanse hemel zag schijnen,

[p. 8]

dezelfde was, die hij ook in zijn Nijmegen had gezien.

De latijnsamerikaanse waarden zijn, wat voor unieks en aantrekkelijks ze ook bezitten, vooralsnog trieste waarden, omdat ze nergens toe leiden dan massa's arme, ondervoede, stervende mensen. Of is de heer Bekker nooit in Caracas geweest? Colombia, Mexico? Zeker, men moet alle aandacht hebben, in elke cultuur, voor de noden van het individu, maar dit betekent niet de cultus van de individualiteit, welke cultus juist een bedreiging vormt voor het individu, omdat de cultus van de individualiteit gepaard moet gaan met heersen over, uitbuiten van en tenslotte vernietiging van individuen (Inca's, Azteken, Indianen, negers, paisano's enz.). Ik noem alleen maar het schrille machismo van heel Zuidamerika, dat debet is aan een ontstellend (groeiend) aantal vrouwenmoorden; en die individualiteit die debet is aan die typisch latijnsamerikaanse geraaktheid, die alleen maar lijken baart. Neen, Zuidamerika is niet geïnteresseerd in geestelijke waarden zoals de heer Bekker meent, maar hoogstens in geestelijke WOORDEN. Behalve Cuba natuurlijk, maar Cuba behoort juist tot die werkelijke progressiviteit waaraan de heer Bekker zo smalend voorbij denkt te kunnen gaan. Ja, ik wil wel op het spaans overschakelen, als het ons helpt iets van de progressieve waarden van Cuba op onze slapende Antillen te doen invoeren, anders niet.

Maar laat ik de taalkwestie waar het hier om gaat centraal stellen. De heer Bekker zelf toont aan, dat zowel het papiamentu als het engels voor de Antillen als eerste talen onze uitgangspunten zijn. Welnu, juist de grote overeenkomst papiamentu/spaans moet een ieder, die serieus het papiamentu wil behouden, het spaans doen afwijzen als eerste tweede taal. Nú al, terwijl het nederlands eerste tweede taal is, heeft het papiamentu een ontzaglijk harde strijd tegen het spaans te leveren voor zijn overleving. Via de kranten, televisie, wordt het immers voortdurend zo bekogeld met spaanse uitdrukkingen en vocabulaire enz., dat, wanneer het hiertegen niet beschermd wordt, het, strikt linguistisch, gezien kans maakt gewoon in het spaans op te gaan. Ten tweede wijs ik het spaans als eerste tweede taal af, omdat juist op het technische terrein, dat voor de toekomst van de Antillen zo belangrijk is, het engels verder en rijker is. (De heer Bekker draagt zelf voor dit bewijs de cijfers aan!). Degene die weet hoe men in de meeste latijnsamerikaanse landen sterft soms om het engels te leren, dat daar op zich al sociale perspectieven opent, kan niet serieus zijn, als hij vraagt dat wij zelf de Antillen van de technische cultuur die we nodig hebben gaan afsluiten.

Maar m'n derde reden voor het afwijzen van het spaans ten gunste van het engels is de belangrijkste en de eenvoudigstes Het is het feit, dat ik in de Antillen geloof. En voor wie dit doet, voor wie de bovenwinden nog niet heeft verkocht, (zonder het hen zelfs te vragen), is het engels niets anders dan een Antilliaanse taal; als zodanig de taal die het eerst in aanmerking komt als er van overschakelen sprake is. Is het nodig om over te schakelen? Ik weet het niet. Maar als we het doen - en dat bepaalt het volk en niet ik - dan zie ik de mogelijkheid van een tweetalig Antillen, met engels en papiamentu gelijkwaardig naast elkaar, zoals in België, Puerto Rico, Zwitserland, enz. allerlei talen gelijkwaardig naast elkaar staan. Het lijkt mij daarom zeker vanwege het bestaan van werkelijk progressieve landen in latijns-amerika, die niet ‘la individualidad’, maar ‘la communidad’, niet

[p. 9]

‘el egoismo personal’ maar ‘la solidaridad humana’ cultiveren, heel loffelijk het spaans daarbij als tweede taal in het pakket te doen. Wellicht daarbij ook het frans. Veeltaligheid hoeft ons, juist gedoceerd, niet te schaden. Integendeel!

Enige kennis van het nederlands zal overigens altijd op de Antillen moeten blijven bestaan. Voor mensen met historisch besef hoef ik dit niet nader uit te leggen.

Frank Martinus