Hella Haasse
Vervolg van pagina 38
marge van de diplomatie, overschat zich zelf onophoudelijk, totdat het haar opbreekt.
Nu de echtlieden gescheiden zijn, vallen de overeenkomsten tussen hen pas goed op. Allebei opereren ze tussen de groten der aarde, mede om hun privé-belangen te waarborgen. Allebei worden ze aangespoord door hun verantwoordelijkheidsgevoel (jegens kinderen en anderen). Allebei zien ze onder ogen dat niet de rede, maar de passie de voornaamste motieven van het menselijk handelen bepaalt. Zo gezien, bestaat er tussen die twee ‘onverenigbare karakters’ een verwantschap, waarin de uitersten elkaar raken.
Het verhaal laat Bentinck in de steek vlak voor zijn uiteindelijke falen in de Nederlandse en Europese politiek; hij heeft dan nog vele jaren voor de boeg. Hij duikt alleen nog even op bij de laatste ontmoeting met zijn echtgenote: in 1761 bezoekt zij, tegen alle afspraken in, Den Haag. Had zij geweten dat haar leven nog eens te boek gesteld zou worden, dan had ze met het oog op de compositie nauwelijks iets beters kunnen verzinnen.
Charlotte Sophie bevindt zich op de laatste bladzijden, van het Weense hof verbannen, in het kasteel van Jever, in de nabijheid van de erfgoederen waar zij tevergeefs aanspraak op maakt. Het lijkt er dan op dat zij, die heel aardig met de pen overweg kan, zich op het schrijven zal werpen.
In mijn bespreking van Mevrouw Bentinck heb ik gezegd dat de lezer Hella Haasse bijna tot een of meer vervolgen mocht verplichten. Nu de slotzin van De groten der aarde luidt: ‘zij had - maar dat kon zij niet weten - nog veertig jaar te leven’, heeft de schrijfster zelf een verplichting op zich genomen. Deze lezer zal haar daaraan houden.
Auteursrechtelijk beschermd