Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 90]

Het Slechtste van Elvis Presley
De ontmythologisering van een superheld en -griezel

Elvis door Albert Goldman Uitgever: McGraw-Hill Book Company, 591 p. f50,55 Uitgever: Allan Lane, f44,65 Importeur: Nilsson & Lamm

C. Fischer en I. Harms

‘Als het weer tijd wordt voor zijn Dilaudid, Demerol of speed, moet de kamerheer Elvis’ hele rug afzoeken, de achterkant van zijn benen of zelfs in zijn oksels of tussen zijn tenen, om nog een plekje te vinden waar hij nog niet geprikt is. Als de injectie eenmaal is toegediend, moet er zorgvuldig op worden toegezien dat the King niet stikt in zijn eigen speeksel of in een stuk eten. Ontelbare malen hebben zijn mannen zijn leven gered door hun handen in zijn keel te steken om er een slecht gekauwde cheeseburger of een dodelijke perzikpit uit te vissen. Als Elvis naar de wc moet, moet hij naar het toilet worden gedragen. (...) De moeilijkheid is om erachter te komen wanneer hij moet. Op een gegeven moment bevuilde hij zich zelf zo vaak dat hem dikke handdoeken om de heupen werden gespeld als een levensgrote luier.’

Het slechtste wat ooit over Elvis Presley verteld werd valt in het niet vergeleken bij de feiten die Albert Goldman in Elvis geduldig voor zijn lezers uitstalt. In zeshonderd pagina's wordt Elvis met pincet en vergrootglas ontleed en gedetermineerd. Zelfs als je mét Goldman van mening bent dat Love me tender beter door Bing Crosby gezongen had kunnen worden is het toch een adembenemend document humain geworden. Hij sprak met een waslijst mensen en trok daar drie jaar voor uit. Aan een fenomeen als Elvis Presley, die altijd een uitermate teruggetrokken bestaan leidde, valt nogal wat te ontmythologiseren.

Tot vlak voor zijn dood in 1977 wisten velen niet beter dan dat het leven van Elvis Presley iets was om jaloers op te zijn. Op dat moment verstoorden twee ex-leden van zijn hofhouding drastisch het rooskleurige beeld dat vooral door zijn legendarische manager Colonel Parker zo zorgvuldig was opgebouwd. In hun boek Elvis what happened? stond hoe Elvis verdeelde en heerste over zijn onderbetaalde clan bodyguards. Zijn fans die tot dan toe in de veronderstelling hadden geleefd dat Elvis Presley een braaf burger was, werden hardhandig uit de droom geholpen. Voor het eerst werd er melding gemaakt van zijn druggebruik en seksuele escapades. Maar dat was nog maar het begin van het einde van de mierzoete berichtgeving. De biografie van Albert Goldman bevestigt de ergste vermoedens die de fans na Elvis what happened? al konden hebben. Niets blijft over van Elvis' all-american-boy image.

Helden van de zwijgende meerderheid: 1970, aan de vooravond van zijn toespraak waarin president Nixon het drugprobleem tot Amerika's ‘grootste probleem’ uitroept, stelt hij de in drugs gedrenkte Elvis Presley (kijk maar eens naar zijn ogen!) aan als speciaal agent van Bureau voor Narcotica en Gevaarlijke Drugs.

Om te beginnen waste hij zich niet, hij overgoot zich liever met Brut. Verder begreep Elvis Presley heel goed waar zijn publiek zo hysterisch van werd. Hij speculeerde op zijn sex-appeal en deinsde er niet voor terug met het hulsje van een lege rol wc-papier in zijn broek het toneel op te stappen. Hij gebruikte mascara en liet zijn haar zwart verven. Hij leverde zich totaal uit aan zijn manager Parker die hem gigantische bedragen door de neus boorde (en dan ook een Nederlander blijkt te zijn). Parker heeft hem nooit op financiële aftrekposten of beleggingsmogelijkheden geattendeerd, integendeel, tot ergernis van Goldman drong hij er bij Elvis op aan het volle pond aan belastingen te betalen. ‘Elvis had net zo welgesteld kunnen zijn als Bob Hope’ gnuift Goldman. Elvis die kon kopen wat (je zou bijna zeggen: en wie) hij wilde droeg zonder morren de helft van zijn inkomsten af aan de staat.

Medicijnen

Elvis trad in het International Hotel in Las Vegas op voor een lagere gage dan mindere goden als Barbra Streisand, omdat Colonel Parker een vooral voor zich zélf gunstig contract had afgesloten. In het hotel stond hem permanent een riant appartement ter beschikking. Terwijl zijn gouden kalf aan een moeizaam optreden bezig was, kon hij beneden in het casino zijn pathologische goklust botvieren. Hij verspeelde daar een miljoen dollar per jaar.

Toen Parker begon te sukkelen met zijn gezondheid was dat voor hem reden, de rechten van twintig jaar Elvis-materiaal van de hand te doen voor een bedrag dat in geen verhouding stond tot wat het werkelijk waard was. Elvis liet zich door hem tegen zijn zin naar Duitsland sturen om zijn militaire dienst te vervullen. Decennia lang vroegen Elvis-fans overal ter wereld zich af waarom hun idool nooit buiten de Verenigde Staten optrad. Albert Goldman onthult de eenvoudige reden: manager Colonel Parker bezat geen paspoort. Het was Parker die bepaalde welke nummers Elvis op de plaat zette en wanneer dat moest gebeuren. De Koning van de Rock en Roll was liever filmster dan zanger. Hij wijdde zich tien jaar lang aan een filmcarrière.

Narcoticabrigade

Behalve zijn huisapotheek had Elvis altijd een arts in zijn nabijheid. Elvis Presley was een ordinaire junkie, die gemiddeld vijf shots per dag nodig had. Zelf bleef hij zijn drugs zien als medicijnen.

Elvis bezat tientallen pistolen en geweren. Evenals het druggebruik was zijn passie voor wapens uit de hand gelopen. Vanuit zijn bed schoot hij de televisie aan diggelen als het programma hem niet aanstond. Een andere serieuze hobby was ook het verzamelen van sheriff-sterren. Totaal stoned wandelde hij in 1970 het Witte Huis binnen om bij president Nixon de door hem zo fel begeerde badge van het Bureau of Narcotics and Dangerous Drugs te ontfutselen. Met oogschaduw, wandelstok en gehuld in een fluwelen cape beantwoordde hij Nixons opmerking: ‘You dress pretty wild, don't you’ met: ‘Mr. President, you got your show to run, and I got mine.’ In een moeite door bood hij zich aan als informant voor de narcoticabrigade. Elvis the Good zou het liefst al het kwaad in de wereld uitroeien. Hij vertaalde zijn succes naar het vervullen van een belangrijke missie hier op aarde. Naast The Physician's Desk Reference (een medische encyclopedie op het gebied van psychopharmaca) behoorde de bijbel tot zijn favoriete lectuur. In de traditie van Christus en Madame Blavatsky beschouwde hij zich als een uitverkorene.

Deze schietgrage gedrogeerde pasja resideerde, geheel afgesloten van de buitenwereld, in het hart van het Zuiden van de Verenigde Staten. Als hij midden in de nacht trek kreeg in

[p. 91]

boterhammen met een speciaal soort pindakaas vloog hij met zijn hofhouding naar Denver om ze te halen. Denver ligt op een slordige tweeduizend kilometer van Memphis. Deze snack kostte Elvis zestienduizend dollar. Albert Goldman ziet er de grap niet van in en noemt het een staaltje van zijn zelfvernietigingsdrang.

Psychologische interpretaties

Dit voorval is volgens Goldman symptomatisch voor de doodsdrift die mensen uit de zuidelijke staten van Amerika eigen zou zijn. Dergelijke psychologische interpretaties komen veelvuldig in het boek voor en doen afbreuk aan de onthullende feiten die voor zich zelf spreken. Goldman heeft de behoefte te laten zien dat hij niet van de straat is en voert en passant Kant, Nietzsche, Freud en Marshal McLuhan ten tonele om zijn stellingen kracht bij te zetten. Beroemdheid en druggebruik vertroebelden Elvis' realiteitszin. Goldman noemt hem schizofreen en splitst hem eigenhandig in the Demon Elvis en Elvis the Good.

Goldman rekent af met een mythe, maar relativeren is niet zijn sterkste kant. Hij neemt de Elvis-mythe serieuzer dan menig Elvis-liefhebber. Ook serieuzer dan Elvis zelf. Deze bagatelliseerde zijn succes al in 1957: ‘Ik heb dit jaar meer dan een miljoen dollar verdiend. Maar ik ben helemaal geen musicus. Gitaar spelen kan ik niet en ik heb in mijn hele leven geen song geschreven. Toch staan er songs op mijn naam en ontvang ik een derde royalties van alles wat ik zing. Het is dus nergens voor nodig dat ik me in muziek verdiep.’ Toen er koortsachtig werd gezocht naar een blanke met een negergeluid was Elvis Presley op het juiste moment op de juiste plaats, en zelf de eerste om dat toe te geven.

Albert Goldman beweert dat toen Elvis Presley op twintigjarige leeftijd van een onbekende zanger een gevierd idool werd, hij zijn beste tijd al gehad had. Goldman verliest hier nu toch echt zelf de werkelijkheid uit het oog. Heartbreak Hotel, Don't be cruel en Bleu suede shoes, om een kleine greep te doen, moesten toen nog komen. Nog een bewijs voor de dubieuze muziekkennis van Goldman vormt zijn mening over de Punk annex New Wave beweging die eind jaren zeventig opkwam. Volgens hem bestond deze stroming uit bizarre fenomenen die hun kleding en uiterlijk modelleerden naar Elvis Presley, om daarmee aan te geven dat Elvis leefde en niet dood was. Als voorbeeld noemt hij Elvis Costello. Voor iemand die iets van popmuziek weet is dit een absurde stelling. De Punk beweging heeft niets met Elvis te maken en Elvis Costello is alles behalve een epigoon van Elvis Presley.

Albert Goldman schreef het boek, maar het copyright berust bij drie mensen: Goldman, Lamar Fike en Kevin Eggers. Kevin Eggers is als eerste op het idee gekomen Elvis' definitieve biografie te schrijven en is tevens co-producent van de major motion picture die naar dit boek gemaakt zal worden. Lamar Fike behoorde jarenlang tot de entourage van Elvis Presley en was een van de mannen die Elvis in zijn kist naar zijn graf droeg. Veel intieme informatie moet van hem afkomstig zijn, maar hij wordt vrijwel nergens geciteerd. Als hij ter sprake komt, wordt hij liefkozend the big fat boy en poor Lamar genoemd.

Ook blijft vaak onduidelijk van wie van de zeshonderd geïnterviewden welk feit afkomstig is. Dat is een zwak punt en werkt verwarrend in een levensverhaal met zulke schokkende feiten. Het project Elvis zal de heren geen windeieren leggen, want succes is verzekerd als er Elvis Presley op staat. In dit geval terecht, het boek laat zich ook door niet-fans lezen als een thriller.