Vadertje, moedertje en het wonderbrood
Een sympathieke satire op de smartlappencultuur
Baby Love door Joyce Maynard Uitgever: Alfred N. Knopf, 256 p., f34,50 Importeur: Van Ditmar
Ton Anbeek en Dawn Foor
Baby Love begint met het onschuldig klinkende, zakelijke zinnetje: ‘Four girls sit on the steps outside the Laundromat.’ Die onschuldigde indruk wordt snel verstoord: Sandy is achttien jaar oud, getrouwd en moeder; Tara en Wanda, beiden zestien, zijn ongehuwde moeders; het vierde meisje, Jill, is ook zestien en zal niet veel later haar wens in vervulling zien gaan: ook zij raakt zwanger. Joyce Maynard koos daarmee een onderwerp dat de Amerikanen de laatste tijd steeds meer zorgen baart. Zo kon men onlangs nog in Time lezen dat op dit moment 1,3 miljoen kinderen een teenager als moeder hebben; de helft van deze moeders is ongetrouwd. Dit opvallende gegeven gebruikte Joyce Maynard als invalshoek voor een vaak heel amusante, soms ook wrange kritiek op de Amerikaanse samenleving.
Het Time-artikel geeft ook een aantal motieven van de jonge moeders weer: een baby is een statussymbool, moederschap is een duidelijk teken van volwassenheid, maar ook: een kind is een lekker knuffeldier. Een meisje van veertien zei: ‘Ik denk dat iedereen een kind wil. Waarschijnlijk om hun leven zin te geven. Ze vervelen zich zo sterk dat ze niets met hun eigen leven kunnen beginnen.’ Een dergelijke uitspraak had zo uit de mond van een van Joyce Maynards romanfiguren kunnen komen. Haar vier jonge moeders lijken een getrouwe afspiegeling te vormen van de Amerikaanse werkelijkheid. De geciteerde motieven voor het moederschap klinken buitengewoon naïef. Ze komen stuk voor stuk terug in Baby Love, waar de kinderlijke verwachtingen leiden tot grote frustraties. Wanda bij voorbeeld schijnt niet ontevreden: ze heeft als moeder een eigen huis en beschikt over een zekere vrijheid: ‘She can have chocolate ice cream for breakfast if she wants.’ Maar een baby is niet alleen maar een speelpop, de kleine kan ook behoorlijk lastig zijn. Ten einde raad gaat ze er dan ook hoe langer hoe meer toe over haar dochter een fikse aframmeling te geven. De droom die de iets oudere Sandy koestert: een gezellig klein gezinnetje, verbrokkelt langzaam als ze merkt hoe haar achttienjarige man steeds onverschilliger wordt voor vrouw en kind. Steeds blijkt dat de hoge verwachtingen niets met de realiteit te maken hebben. Dat geldt even sterk voor de iets oudere koppels die beschreven worden. Zo is er het hippe stel uit New York dat een tijd buiten gaat wonen. De man, een schilder, begint onder invloed van het fraaie landschap weer figuratief te schilderen; bij zijn vriendin heeft het ‘terug naar de natuur’ andere gevolgen: ze wil een kind. Het laatste stadium is vertegenwoordigd door Reg en Doris, de ouders van Jill. Ook zij moesten trouwen, ook zij leerden beseffen hoezeer de illusie van de
werkelijkheid verschilde.
Joyce Maynard
Waar komen deze mooie dromen, die uiteindelijk tot zulke droevige teleurstellingen leiden, nu vandaan? Het boek geeft daarop een duidelijk antwoord: een voortdurende ondertoon wordt gevormd door het gesnater van de televisie, de frazes van de reclame, de romantische liedjes op de radio. Ann bij voorbeeld is eenvoudig het slachtoffer van de smartlappencultuur. Ze draait de hele dag country & western muziek, en cultiveert daarmee haar depressies, want natuurlijk kan een meisje maar één keer in haar leven werkelijk liefhebben; als dat mislukt, is alles voorbij - zelfs al ben je pas eenentwintig. In Baby Love wordt het leven van niet minder dan een stuk of twintig personages gedurende korte tijd gevolgd. Door die brede opzet slaagt Joyce Maynard erin een soort panorama van de Amerikaanse samenleving te geven; zelfs een van de meest opvallende produkten van die maatschappij, de crazy killer, ontbreekt niet. Het knappe van het boek is dat de schrijfster al deze figuren herkenbaar en vaak ook sympathiek heeft weten te maken. Natuurlijk deelt ze de illusies van haar romanfiguren niet (anders had ze er niet zo'n aardig boek over kunnen schrijven) maar ze beschrijft ze niet vanuit de hoogte. Ze weet zich heel goed in de wereld van haar kleine zielen in te leven en heeft met name een scherp gevoel voor klein leed, getuige bij voorbeeld een passage als deze: ‘Tara wishes she had a guitar. She would like to learn some songs she could sing to Sunshine. She would make up her own songs. It would take a long time to learn how to play the guitar, of course. What would be good is an Autoharp. The music teacher used to bring one to their class every week when Tara was in elementary school. All you had to do was push a button and it would make a chord. Every week somebody got a turn playing it, but Tara never did. The week it was supposed to be her turn they had a snow day and the next day they moved on to someone else. Tara
wanted to remind the teacher, but she has always been shy.’ Baby Love is een boek zonder grote literaire pretenties. Toch is dit debuut van Maynard een knappe prestatie omdat ze situaties die in wezen heel tragisch zijn zó weet weer te geven, dat je vaak hardop moet lachen. Wat een wereld van treurigheid wordt er niet opgeroepen door de volgende zinnetjes (let op dat mooie ‘relations’, een eufemistische aanduiding van wat niet meer is dan de ‘huwelijksplicht’): ‘Doris is surprised - this being Tuesday - that Reg has worn his shorts to bed. This is how she knows he would like to have relations, and they do not usually have relations on Tuesdays on account of Rockford Files, which is his favorite show.’
De opmerking over Rockford Files is een van de talloze verwijzingen naar bestaande televisieprogramma's. Bij de vertaling (die begin volgend jaar bij Bert Bakker verschijnt) zal noodzakelijkerwijs heel wat van de humor in Baby Love verloren gaan. Want eigenlijk moet je weten wie Phil Donahue is en wat Hollywood Squares voorstelt - de schrijfster typeert haar personages door ze van bepaalde televisieprogramma's te laten genieten. En wat moet de vertaalster beginnen met al die mooie namen van de produkten die gekocht worden, zoals ‘Gee, Your Hair Smells Terrific’, of ‘WonderBread’. WonderBread is een soort substantie waaruit systematisch alles wat met de natuur te maken heeft, verwijderd is; wat overblijft is niet het beloofde wonder, maar smakeloze pulp - en dat is precies het verschil tussen illusie en werkelijkheid dat Maynard zo prachtig in haar roman weergeeft. Een roman die zo dicht op een samenleving is geschreven, vraagt natuurlijk om een lezer die alle toespelingen en typeringen kan thuisbrengen. Maar Baby Love is geestig en onderhoudend genoeg om een vertaling te kunnen overleven.
Auteursrechtelijk beschermd