Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 51]

Signalementen

Chinese Amerikanen

De American Book Award 1981 is uitgereikt aan Maxine Hong Kingston voor haar boek China Men. (Zojuist als pocket verschenen). Deze half geromantiseerde, half documentaire tekst over Amerikaanse Chinezen heeft opnieuw de belangstelling voor deze ‘onbekende’ minderheid wakker geroepen. Vanaf omstreeks het midden van de vorige eeuw trokken vele tienduizenden mensen uit de buurt van Kanton en Hongkong naar de Verenigde Staten. Ze vormden daar de eerste groep van ‘vrije’ niet-blanke immigranten. Tot in de jaren twintig van deze eeuw ging het overwegend om alleenstaande mannen, aangezien de Amerikaanse wetgeving de overeenkomst van vrouwen en meisjes niet toestond. Chinese arbeidskrachten werden op grote schaal gebruikt bij de ontwikkeling van Californië: de aanleg van de Central Pacific-spoorlijn, ontginning van ertsmijnen en droogmaking van vele duizenden hectaren moerasgronden. Toch was de sociale positie van de Chinezen in Californië net zo beroerd, of nog erger, als die van de negers in vele Zuidelijke Staten. De blanke arbeidersklasse legde een virulente rassenhaat aan de dag. Veel uitvoeriger dan in China Men gebeurt, wordt dit uit de doeken gedaan in Longtime Californ', een sociologische studie uit 1973 die pas opnieuw als paperback is uitgebracht in de Pantheon Village Series. Anders dan in het werk van Kingston ontbreken in dit boek literaire pretenties, maar dat maakt het niet minder aangrijpend: er komen echte mensen aan het woord, van wie sommigen zich de periode van omstreeks 1900 nog goed kunnen herinneren. Zo wordt de geschiedenis van Chinatown (San Francisco) gereconstrueerd. Bovendien belichten de auteurs vele facetten van het leven op dit moment aan de hand van uitvoerige interviews, archiefstudie en directe waarneming ter plaatse: het gezinsleven, de Chinese restaurants en wasserijen, de nieuwe arbeidersklasse, jeugdbendes en radicale intellectuelen. Tegelijkertijd werd in dezelfde serie van Pantheon een ander boek over Chinezen opnieuw uitgebracht: Jan Myrdal's beroemde Report from a Chinese Village.

Brett de Bary & Victor Nee, Longtime Californ'. A Documentary Study of an American Chinatown, Pantheon Village Series, 411 p., f21,70. importeur: Van Ditmar

Kernwapens

Moet Engeland wel of niet zijn nucleaire wapens behouden? Moeten de Amerikaanse bases met nucleaire wapens wel of niet in Engeland gestationeerd blijven? Dit zijn vragen waarop iedere man en vrouw in Groot Brittannië antwoord zou moeten kunnen geven, vindt Robert Neald. In zijn boek How to make up your mind about the Bomb? probeert Neald - hij was onder andere de eerste directeur van het International Peace Research Institute in Stockholm - tot een afgewogen antwoord te komen. Op de eerste gezicht niet direct interessant voor de Nederlandse lezer.

Toch is het boek van Neald, die in zijn voorwoord onder meer Frank Barnaby, de auteur van Vredesverwachtingen, en Duncan Campbell van de New Statesman, bedankt voor hun hulp, ook interessant voor andere mensen dan alleen zij die geïnteresseerd zijn in de Engelse bewapeningspolitiek. Neald zet de risico's en de voordelen van de verschillende soorten bewapeningspolitiek naast elkaar. Hij accepteert niet zonder meer het ‘wishful thinking’ van de pacifisten of de redeneringen van de voorstanders van nucleaire wapens. Hij geeft een duidelijk overzicht - met cijfers - van de bewapeningswedloop, legt het mechanisme van de bewapeningspolitiek uit en weegt de officiële Engelse en de alternatieve standpunten tegen elkaar af. Ook heeft hij een hoofdstuk gewijd aan de gevolgen van het gebruik van nucleaire wapens. Bij de bewapeningspolitiek gaat hij in op het belang van de Saltbesprekingen, het nut van het Warschaupact en de Navo. Daaraan koppelt hij een overweging vast over het effect van een Britse terugtrekking uit de Navo en de gevolgen daarvan. In het laatste hoofdstuk gaat hij nog eens na waarom bij de verschillende oorlogen na 1945 (Korea, Vietnam, Egypte, Afghanistan et cetera) geen gebruik is gemaakt van nucleaire wapens.

Neald wil dat de lezer antwoord geeft op zijn vraag ‘How to make up your mind about the bomb? Toch komt hij zelf ook dicht bij een antwoord. Hij suggereert dat Engeland zijn bewapeningspolitiek drastisch moet wijzigen door voorstander te zijn van een nucleaire ontwapeningspolitiek. Te beginnen in Engeland zelf. Wel voegt hij er aan toe dat Engeland niet alleen de Verenigde Staten kan overtuigen van een ontwapeningspolitiek, zoiets zou teveel naar ‘post-imperial self-importance’ ruiken.

Uit een onderzoek in september 1980 bleek dat de helft van de Engelse bevolking bang is voor een kernoorlog - een oorlog die staat voor het einde van de mensheid. Neald vindt dat kernwapens daarom tot het belangrijkste politieke onderwerp moeten worden uitgeroepen.

Robert Neild, How to make up your mind about the bomb?, André Deutsch, 146 p., f19,60, importeur: Keesing Boeken

Bandieten

In geschiedenisboeken zijn het slechts schimmige figuren, maar in verhalen en ballades leefden ze voort. Ze waren niet belangrijk genoeg voor de officiële geschiedenis, omdat ze opereerden op het raakvlak van de sociale beweging en de criminaliteit. Toch zijn het helden, vaak geïdealiseerde helden: de sociale bandieten. Het eerste boek over deze Bandits verscheen in 1969 geschreven door E.J. Hobsbawn, een hoogleraar die daarvoor als Francis Newton voornamelijk over jazz had geschreven. Eind 1973 verscheen er een Nederlandse vertaling van dit boek van mr. R. Germeraad bij de Wetenschappelijke Uitgeverij (zie VN 2.3.74, ‘Alleen herders, veehouders en haiduks zijn vrij’ door Igor Cornelissen). Bij deze Nederlandse uitgave zat helaas niet zo'n uitgebreid notenapparaat als bij de Engelse Penquin.

Bandits is nu opnieuw in een herziene versie uitgebracht door Pantheon Books. Hobsbawn schreef een nieuw voorwoord, voegde er een hoofdstuk aan toe over vrouwen en bandieten en een nawoord. Ook werd de literatuurlijst bijgewerkt.

Een sociale bandiet wordt door het volk niet gezien als een gewone misdadiger. Zijn daden worden beschouwd als een primitieve vorm van rebellie. Toch zijn sociale bandieten niet te vergelijken met rebellen, daar is hun program weer te beperkt

[p. 52]

voor. De sociale bandiet herstelt onrecht, maar probeert niet om vrijheid en gelijkheid te brengen. In de herziene versie gaat Hobsbawn in het hoofdstuk expropriators dieper in op het verschijnsels ‘quasibandits’. Het andere toegevoegde hoofdstuk over Vrouwen en bandieten gaat voornamelijk over de relatie tussen vrouwen en bandieten en niet of nauwelijks over de vrouwelijke bandieten - die volgens Hobsbawn ook weinig voorkomen. De belangrijkste vrouwenrol is derhalve dan ook minnares. De vrouwen waren voor de bandieten een verbinding naar de ‘maatschappij’. Slechts enkele vrouwen trokken met de bendes mee, zoals bij voorbeeld de vrouw van de Braziliaanse held Lampião. Zij zaaide, werkte, waste en voedde haar kinderen op in het oerwoud, maar vocht niet echt mee.

De sociale bandieten zaten dus meestal zonder vrouw, maar verkrachten was in veel bendes ‘behalve met goede redenen’ (en dat was vaak straf, wraak of terreur) verboden. En een vaste vrouw binnen de bende betekende het einde van de onderlinge solidariteit, het belangrijkste dat de mannen hadden.

E.J. Hobsbawn, Bandits, Pantheon Books, f16,60, importeur Van Ditmar