Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 85]

[Ook narigheid heeft zijn grenzen]
vervolg van pagina 83

ken op de mannen van het gewone slag: ‘de autoverkopers en assuradeurs’ met hun ‘tuttige en hoerige’ ‘typistes of winkelmeisjes’ en ‘de studenten en jongens die bij hun vader in de zaak werkten’. Nee, dan kun je beter zwanger raken van een onbenul, je uitkering laten inpikken door een charlatan en je door een ladderzatte kroegtijger (‘met Italiaanse puntschoenen’) tot ‘een hoopje ellende laten schoppen! Niets dan lof voor vrouwen die uiteindelijk kiezen voor zelfstandigheid en onafhankelijkheid, maar niet als ze zoals Eefje Wijnberg doet voorkomen dat het eigen blikveld gelijk is aan het universum.

En dan de slotepisode. Eefje studeert verder (Nederlands nu), houdt voeling met het uitgaansleven (‘Voor mij was plezier het symbool en tegelijk de uitdrukking van alles wat positief, scheppend en mooi was in de menselijke opmaak.’) en ontdekt de kunst en de esthetische zijde van het leven. Ze weet gelukkig een grotere flat te huren - zeer kwalijk is die pagina 197 over flats en flatbewoners, een grotere mafia is volgens Eefje niet denkbaar - en ook hier: ‘Al deze duiventilbewoners waren mij kwaadaardig gezind.’ Nu weer geklaag over het uitblijven van huursubsidie, de bewoners blijken nog meer morbide dan de nieuwbouwwijk zelf (men leze pagina 199!) en, let wel: ‘Binnen twee weken praatte Catharine in het bargoens van dat arbeidersgebroed’. Als dat de beroemde bewustwording (werken-aan-jezelf) is die Eefje eind van de jaren zeventig doormaakte (het tijdsbeeld komt er trouwens bekaaid af), dan lijkt het me maar een povere winst. Meer en meer voelt Eefje zich tot Erik - een al jarenlang sudderende vriendschap - aangetrokken; deze echter wenst z'n eigen manier van leven niet op te geven, wel brengen ze in a happy mood enige weken in Italië door. Uiteindelijk trouwt ze met haar vroegere klusjesman Peter (want: ‘ik kan veel beter opschieten met mensen die een eerlijk, eenvoudig beroep uitoefenen dan met achterbakse intellectuelen.’). Van alle zijden wordt hen dit afgeraden, maar (ú raadde het al) Eefje zet door. Peter blijkt ‘bekrompen en ouderwets’: ‘Het was of hij met het boterbriefje zijn ei had gelegd, en alles had bereikt wat er in het leven te bereiken viel.’ Een bladzij of wat verderop heet het dat ze langs elkaar heen leven en het valt de lezer niet moeilijk uit te maken wie nu precies zo naïef is: Eefje of de buitenwacht. Het huwelijk loopt inderdaad korte tijd later op de klippen. En Eefje, door studie, ervaring en reizen wijzer geworden, beziet zich zelf plots in haar nieuwe situatie en neemt zich voor om zich er niet meer onder te laten krijgen, voortaan vaart ze als vrouw op eigen kompas: ‘...ik wist dat er niets was te winnen, dat ik niets kon verliezen dan mijzelf,’ verzucht ze aan het slot van het verhaal.

Lelijk eendje

Zo werd het lelijke jonge eendje toch nog een zwaan, zou je met wat goede wil kunnen denken. Wat mij betreft kleven er toch te veel bezwaren aan de manier waarop dat is gebeurd. Het mag ranzig klinken, maar als het een beetje meezit (hoewel de hausse in vrouwenboeken over lijkt) dan zal dit boek door een grote schare bejubeld worden, omdat het, evenals De schaamte voorbij een ontworsteling laat zien, groei, zelfbewustheid, een meisje dat vrouw werd, zich zelf terugvond en vult u maar in. Over literaire waarde zou je je niet mogen bekommeren bij dit soort geschriften; drie drukken in een maand is niets in dat geval. Maar, als een boek als autobiografische roman de wereld in wordt gezonden, waarom zouden dan niet de zelfde maatstaven gelden als bij de beoordeling van iedere willekeurige roman? In Een meisjesleven lijkt nergens geprobeerd ervaringen literair te verwerken. Al zal de schrijfster misschien tegenwerpen dat dat ook niet de bedoeling was, dat ze slechts een proces dat ze doormaakte wilde beschrijven, dan nog vind ik het materiaal te grof aangeboden, te weinig geordend en gezeefd. Feministisch kun je het nauwelijks noemen, daarvoor is Eefje Wijnbergs houding te egocentrisch; vrouwelijke solidariteit (wel ruimschoots aanwezig bij Anja Meulenbelt) of iets dergelijks komt niet naar voren. Integendeel, het is narcisme en opportunisme wat de klok slaat! De eigen mening als het gelijk van de wereld. Asspoester in een wereld vol boze stiefmoeders. Verslag doen van alle ups en downs, uitstekend en op z'n minst moedig, maar dan moeten de rekeningen voor de downs wel naar het juiste adres worden gestuurd.

Eefje Wijnberg, het dient gezegd, heeft een prettige en sobere stijl, hoewel ze nog weleens geurt met een boekenterm of een leenwoord, de compositie van het boek is wel niet revolutionair, maar ook niet slecht; drie sterke korte verhalen hadden er zeker uit geput kunnen worden, maar 262 pagina's ‘Eefje zoekt het geluk’, dat is te veel van het goeie.