Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 51]

Signalementen

Pornografie

Zet pornografie mannen aan tot het verkrachten en mishandelen van vrouwen? Volgens vele feministen is dit onmiskenbaar het geval. De bekende Engelse psycholoog H.J. Eysenck heeft vorige herfst te zamen met David Nias een boek gepubliceerd, Sex, Violence and the Media, waarin ondubbelzinnig wordt gekozen voor het feministische standpunt. Ze hebben de meeste bestaande onderzoekingen op dit gebied de revue laten passeren en alles wat ook maar enigszins neigt tot tolerantie op het gebied van pornografie of geweld op de tv wijzen ze zonder pardon als ‘onwetenschappelijk’ af. Er is in hun ogen slechts één aanvaardbare wetenschappelijke methode, die van het laboratorium-experiment. Dat toont aan dat mensen hun gevoeligheid verliezen als ze regelmatig aan gewelddadige filmscènes of pornografische vuilspuiterij worden blootgesteld. Zulke proefpersonen zouden onverschillig staan tegenover anti-sociaal gedrag. Echtscheiding, onwenselijke seksuele voorkeuren, vandalisme en moreel verval zijn het resultaat! Het is soms amusant om te lezen hoe de beide auteurs afrekenen met onderzoek dat niet in hun straatje past, dat gaat van-dik-hout-zaagt-men-planken. Helaas wordt hun betoog voortdurend ontsierd door een griezelige vooringenomenheid. Ze tonen geen spoor van twijfel over hun eigen enghartige en bekrompen opvattingen van ‘wetenschap’ en wekken zó de indruk, dat hun reactionaire en dikwijls seksistische meningen zijn ingegeven door de logica, in plaats van hun eigen persoonlijke en politieke overtuigen. (Paladin Books, f 14,60)

L.B.

Irving Howe

Als een Harcourt Brace Jovanovich-paperback is Irving Howe's boek Celebrations and Attacks herdrukt. Hierin heeft Howe essays verzameld die hij als ciriticus van literatuur en cultuur schreef voor tijdschriften als Partisan Review, Commentary, The New Republic, The New York Review of Books. Howe heeft over alle belangrijke Amerikaanse schrijvers geschreven, maar is ook iemand die weleens iemand herontdekt of aan de vergetelheid ontrukt. Het boek omvat kritieken en essays uit drie perioden die samenvallen, van de jaren vijftig en zestig en zeventig, van Ralph Ellison, Bernard Malamud, tot Whittaker Chambers, Isaac Babel, J.D. Salinger, Edmund Wilson tot de schrijver van Plebeian Hellman en de McCarthy-periode. Hij valt haar niet bij en zegt dat ze met haar drie autobiografische boeken het risico heeft gelopen haar eigen leven te mytologiseren. Ook brengt hij een groot aantal nuances aan in haar beeld van de rol die New Yorkse intellectuelen in die tijd speelden. ‘Dear Lillian Hellman, you could not be more mistaken’, schrijft hij tegen het eind. Howe's korte stuk over J.D. Salinger is nogal humeurig omdat hij zich ging storen aan de cultus die rond hem aan het ontstaan was. (256 p., f 13,30) Onlangs is ook Howe's klassieke boek over de emigratie van joden naar Amerika in het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw als pocket herdrukt: World of our Fathers, The journey of the East European Jews of America and the life they found and made. Het waren er twee miljoen en Howe schrijft meeslepend hoe zij het redden. Bantam-pocket, 664 p., f 10,65. Importeur: Van Ditmar.

Irving Howe, tekening Levine

C.P.

Vrouwen geschiedenis

Vrouwengeschiedschrijving zou moeten uitgaan van de menselijke gelijkwaardigheid van vrouwen in het algemeen, schreef Annie Romein een paar jaar geleden in Opzij naar aanleiding van het verschijnen van Edward Shorters The Making of the Modern Family. Ze prees dit boek en stelde het ten voorbeeld aan degenen die zich toeleggen op de verborgen geschiedenis van vrouwen. ‘Want wat bewijst die gelijkwaardigheid beter dan al de gevallen, waarin (de vrouw) de tot haar beschikking staande machtsmiddelen tot op de bodem uitputte’, zo merkte ze op. Ze formuleerde hier een uitgangspunt dat ten grondslag ligt aan verschillende recente, door vrouwen vervaardigde sociaalhistorische studies. Te denken valt aan Olwen Huftons boek over arme mensen in het achttiende eeuwse Frankrijk of Mary Hartmans portret van een aantal Victoriaanse moordenaressen. Briljante werken, die inzicht bieden in het dagelijks leven van grote groepen vrouwen. Slachtoffers van de omstandigheden waaronder ze leefden, jazeker, maar in tal van opzichten ook profiteurs, die dezelfde omstandigheden slim wisten uit te buiten: kortom, gelijkwaardige mensen. Ook in Nederland is de ‘vrouwengeschiedenis’ in opkomst. In de serie ‘Geschiedenis in veelvoud’ verschenen twee delen Fragmenten vrouwengeschiedenis onder redactie van Wantje Fritschy. Hier echter geen spoor van wat Mevrouw Romein voor ogen stond. Het gaat de samenstelster allerminst om het belichten van het verborgen leven en werken van vrouwen, maar om de prominente woordvoersters van de ‘officiële’ vrouwenbeweging, te beginnen bij Betsy Perk omstreeks 1870 en eindigend bij de praatgroepencultuur in het Amsterdamse vrouwenhuis op dit moment. Ongetwijfeld een nuttige verzameling voor deelneemsters aan vormingscursussen, maar veel te beperkt voor lezers die van vrouwengeschiedenis iets meer verwachten dan een soort gedenkboek van een partijstandpunt. (Martinus Nijhoff, f 35,- per deel).

L.B.

Friedrich Engels

Over Friedrich Engels is naar verhouding veel minder geschreven dan over Karl Marx. Toch is het marxisme zoals dat zich heeft ontwikkeld ondenkbaar zonder de bemoeienis van Engels. Zelf stelde hij zich altijd bescheiden op als de trouwe helper van de geniale Marx. In werkelijkheid was hun verhouding een heel andere. Het was Engels die met zijn boek over de toestand van de arbeiders in Engeland Marx attendeerde op concrete sociale problemen. Het was Engels die de aandacht van Marx van de filosofie op de politieke economie bracht. Het was Engels die Marx op die hoogte hield van de technische en sociale ontwikkelingen in de industrie. (Marx heeft geen fabriek van binnen bekeken.) En het was Engels die niet alleen talloze ideeën aan Marx leverde, maar die het werk van Marx systematiseerde tot een ogenschijnlijk samenhangende leer. David McLellan, onder meer de auteur van een van de beste Marx-biografieën, is erin geslaagd in de heel beknopte monografie Friedrich Engels 1820-1895 een uitstekende weergave te bieden van het leven van Engels, en van zijn betekenis als helper van Marx en als zelfstandig denker. Het is jammer dat in de aan de Nederlandse situatie aangepaste pagina's over verdere literatuur niet de twee grote biografieën over Engels genoemd worden: de klassieke van Gustav Mayer, en de recente, nogal kritische van Wilkinson. (Van Gennep, 64 p., f 12,50)

B.T.

Peking

Van Go gently through Peking, de onopgesmukte belevenissen van Lois Fisher tijdens haar verblijf in China rond 1976 (besproken in VN 16 februari 1980) verscheen een Nederlandse vertaling: Leven in Peking. Een vreemdeling in China. De vertaling is van de hand van Manus Krinkman en Harry Eloor, en de uitgave is dan ook gedaan in samenwerking met de Vriendschapsvereniging Nederland-China, die overigens in hoog tempo bezig is zich te ontdoen van z'n sectarische trekjes. De foto's van Lois Fisher zelf, die de oorspronkelijke editie verluchtten, zijn hier vervangen door andere, die overigens wel aansluiten bij de tekst. Het is, ook in het Nederlands, een niet al te diep gravend, zeer leesbaar verslag, zonder pretenties, maar juist door de naïviteit van de schrijfster biedt het veel informatie over het dagelijks leven in de Volksrepubliek. (Allert de Lange, 271 p., f 22,50)

B.T.