De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 1

Open brief
van M.J. Staes, aan den heer A.J. Cosyn, Bestuurder van het Tijdschrift ‘De Vlaamsche Kunstbode’.

Mijnheer en Vriend,

Bij het lezen der wijdloopige en meestal goed beredeneerde boekbeoordeeling, welke gij over mijnen dichtbundel ‘Zandkorrels,’ in uw veelgelezen tijdschrift hebt meêgedeeld, heb ik in mij den lust voelen ontwaken, u eenen brief te schrijven; maar geen vertrouwlijk en voor u alleen bestemd epistel; neen, een ‘Open Brief,’ voor welken ik u, opdat iedereen hem zou kunnen lezen, eene plaats in ‘de Vlaamsche Kunstbode’ verzoek; eene vraag die gij mij - ik twijfel er geen oogenblik aan - met uwe gewone gedienstigheid, welwillend zult toestaan.

Vrees niet, het is geene tegenkritiek die ik schrijven wil; ik eerbiedig al te zeer de meest volstrekte vrijheid van kritiek, om daarop neêr te komen: Uwe boekbeoordeeling blijve dus onaangeroerd; mijn tegenwoordig schrijven heeft veeleer plaats bij gelegenheid van die kritiek, of beter gezegd, over den laatslen volzin ervan.

In dien volzin drukt gij namentlijk de hoop uit, dat er spoedig vak mij een nieuwen dichtbundel zal verschijnen, ofschoon ik, in het voorbericht mijner ‘Zandkorrels’, van het verzenlezend publiek heb afscheid genomen. Gij zult hot mij niet ten kwade duiden dat ik, hoezeer het u of anderen moge spijten, in dit voornemen blijf volharden.

[p. 509]

Is verzenmaken eene ziekte, zooals ik ergens meen gelezen te hebben, dan ben ik, Gode zij dank! van die ziekte aan de beterhand. Wellicht is het slechts eene ziekelijke behoefte van den geest, hetgeen ten naasten bij dezelfde beteekenis heeft. Hoe het ook zij, de personen die het uitgeven van dichtbundels als eene winstgevende zaak beschouwen, slaan den bal deerlijk mis, en reeds menig jong dichter werd in zijne verwachtingen bitter teleurgesteld, toen de ondervinding hem, ten zijnen nadeele, het tegendeel kwam bewijzen.

Hel is eene treurige doch onloochenbare waarheid: er is in den boekhandel van ons land zeer weinig debiet voor verzenbundels; zelfs voor diegenen onzer verdienstelijkste en meest talentvolle dichters, waaronder ik voorzeker de verwaandheid niet heb, mij te rangschikken. En wat ik hier van de dichtbundels zeg, is op vele romans en andere letterkundige werken insgelijks toepasselijk, - Wanneer men alzoo een boek heeft geschreven en zoo ijdel is het te willen uitgeven, heeft men niet eens de zekerheid dat er een voldoende getal exemplaren zal van verkocht worden, om in de drukkosten te voorzien, en men mag waarlijk van geluk spreken wanneer de ontvangst toereikend is om die kosten te dekken, al schiet er, tot belooning van moeite en werk, dan ook niet anders over dan hier of daar een dagbladartikel, waarin over het boek gesproken wordt.

Dat ik ook zoo gevaren ben, dat ik bij het uitgeven mijner boeken insgelijks geld heb ingeschoten, wil ik niet verbloemen; integendeel, ik beken het rechtuit. Ook maak ik er aan het vlaamschlezend publiek geen verwijt van; indien ik tot iemand verwijtingen te richten had, dan zou het tot mij zelven zijn. Inderdaad, wat had ik ook noodig dichtbundels te laten drukken, daar er reeds veel betere en voortreffelijkere bestonden dan de mijne konden zijn? Wat had ik ook noodig, aan den voet van den Helicon, dien ik toch niet kon beklimmen, in het zand te blijven wroeten? Ik heb dus, gij ziet het wel. Vriend Cosyn, hoegenaamd geene reden van klagen, en moet zooals billijk is, zelve de gevolgen dragen mijner eigene dwaasheid. Ik mor niet; maar gedoog dan ook dat ik, een weinig wijzer geworden, mij voortaan in het dolce far niente verlustige en mij van het uitgeven van alle verdere dichtbundels onthoude. Ik heb drie papieren kinderen in de wereld gezonden, en dus ook driemaal op een deficit gestooten. Eens, dat

[p. 510]

ware vergeeflijk geweest, maar driemaal,... dat is dommer dan... ik zou haast zeggen: een ezel!

Ik weet wel, er bestaat - gelijk mij nog dezer dagen een mijner vrienden deed opmerken - een onmisbaar middel om de drukkosten te bestrijden en zelfs nog iets over te houden; ik weet wel dat men eene gouvernementeele subsidie kan najagen en van het Staatsbestuur en hulpgeld afsmeeken. Maar - men neme het mij niet euvel - ik ben altijd te fier geweest om eene letterkundige aalmoes af te bedelen en in het bataillon der budjetknagers dienst te nemen.

Dat er met de gelden, jaarlijks op het budjet voor letterkundigen onderstand gebracht, somtijds al zeer zonderling wordt omgesprongen, is eene gekende zaak. Alzoo bestond er in den tijd een maandschrift, dat 1200 frank subsidie genoot. - Zeker zeer ruim betaald; maar de jongens die het opstelden, zaten het dichtst bij het vuur en warmden zich dus het best. - Welnu, een der opstellers, die eenige goede liedjes heeft gemaakt en vertaald, liet uit dit tijdschrift een bundeltje overdrukken van een 100 tal bladzijden, voor hetwelk hij, ofschoon hij anders niet dan het papier te betalen had, nog eene subsidie van 300 frank bekwam! - Het zij verre van mij, geachte Heer, dat ik hem dit ‘baantje’ zou benijden; integendeel! Ik haal het enkel aan als een staaltje van budjetknagerij. - Een ander jong dichter, en wel een boezemvriend van den bovenbedoelde, klopte zoolang op de deur van het ministerie, tot hem eindelijk werd open gedaan en hij, ten tilel van letterkundigen onderstand, eene subsidie ontving van 600 frank, waarmede hij zijn huwelijksreisje bekostigde!...

Deze twee voorbeelden zijn voldoende, om te doen zien dat er somtijds, met dit gouvernementeel geld, wordt gemorst. Ook wordt het dikwijls toegestaan aan werken, welke op geen de minste letterkundige waarde kunnen aanspraak maken, wanneer de schrijvelaars van die onrijpe vruchten maar eene plooibare ruggraat hebben en een genoegzamen voorraad geduld, om antichambre te gaan maken bij de heeren, welke met het, toekennen van die penningen zijn gelast.

Denkt gij niet, even als ik, Vriend Cosyn, dat die gelden beter, redelijker en rechtvaardiger zouden kunnen besteed worden? Mijn gedacht dienaangaande wil ik hier, tot slot van mijnen reeds te langen brief,

[p. 511]

mededeelen; wie weet of men, in het departement van Schoone Kunsten, het niet der moeite waard acht, er op na te denken.

Ik ben van gevoelen dat het beter ware, in plaats van zooals nu subsidiën toetestaan aan alwie zich wel de moeite wil getroosten dezelve te bejagen, dat het beter ware, zeg ik, eene kommissie aan te stellen van onpartijdige, bevoegde mannen, gelast, niet met het verleenen van hulpgelden, maar met hut aankoopen van een zekergetal exemplaren der nog te verschijnen werken, proza of poëzie, welke aankoop des te grooter zou wezen naarmate het werk verdiensten bezit. Op die wijze zou het geld niet nutteloos worden besteed, en het wezenlijke talent zou aangemoedigd worden, zonder zich tot het vragen eener aalmoes te moeten vernederen

Dit plan is ongetwijfeld voor vele verbeteringen en wijzigingen vatbaar; ook geef ik het slechts als een eerste ontwerp, en ik bid u te gelooven, dat ik geenszins voor mijne kapel preêk, aangezien bij mij allen lust tot het uitgeven van dichtbundels is vergaan. Ik heb gehandeld als een koning die zijne ministers wegzendt: ik heb de Muzen wandelen gezonden en alle verkeer met haar afgebroken; wij zijn voor goed ‘gebrouilleerd,’ want die malle schepsels hebben mij waarachtig al te dikwijls mijne spaarduiten doen verkwisten!

Hiermede, Heer Bestuurder van ‘de Vlaamsche Kunstbode’, eindig ik mijnen ‘Open Brief’ en druk u vriendelijk de hand.

J. Staes.

Antwerpen, 13 December 1871.

Nota. - Onpartijdigheidshalve het antwoord vrij latend, hebben wij aan bovenstaanden ‘Open Brief’ gereedelijk eene plaats ingeruimd Overigens blijft natuurlijk de verantwoordelijkheid der in dit opstel voorkomende gedachten voor rekening van den geachten schrijver.

Red.