De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 1

[p. 463]

De Vlaamsche Zaak voor de Kamers.
II.

Vergadering belegd door den ‘Nederduitschen Bond.’

Zooals wij in de overige aflevering van den ‘Kunstbode’ meldden hebben zich op Zondag 3 December jl. afgevaardigden van talrijke maatschappijen des lands en bijzondere flaminganten in zitting vereenigd om het ontwerp van een praktisch voorstel te bespreken, dat in de Wetgevende Kamers zou worden voorgedragen ter herstelling onzer taalgrieven in het Onderwijs.

Ziehier het bondig verslag dezer belangrijke vereeniging:

Het Bureel is samengesteld uit de heeren: Edw. Coremans, Volksvertegenwoordiger, Voorzitter, en Frans Van Boghout, Sekretaris.

Als gevolmachtigden van maatschappijen zijn aanwezig, de hoeren: Frans Van den Dungen namens ‘De Veldbloem’ van Brussel, - Adr. Stes, Koopmans, Van Bol, Van Haevert, Schalewijck en Dionys Stes, namens ‘Het Kerssouwken’ van Leuven, - Verstout, namens ‘Het Vlaamsch Gezetschap’ van Vracene, - Altenrath, namens het ‘Leerwezen der Nijverheidschoot’ van Antwerpen, - Jos. Mertens, namens ‘De Wijngaard’ van Brussel en ‘De Klauwaarts’ van Schaarbeek, - Alf. Carlier, namens ‘De Vriendschap’, ‘De Rhetorika’ en ‘De Moedertaal’ van Roesselare, - Alfried De Pooter en Krans Caris, namens ‘De Staat- en Letterkundige Vereeniging’ van Antwerpen, - Hendrik Keurvels, namens ‘Neerland's Toekomst’ van Gent; Van der Schoepen, namens ‘De Nederd. Letterkring’ van Antwerpen, - Emiel De Clercq, namens het Algemeen Bestuur van ‘het Willemsfonds’ van Gent, Dr Eug. Van Oye, namens ‘Het Vlaamsch Verbond’ van Oostende - Edm. Van Herendael, namens ‘Het Vrije Woord’ van Antwerpen, en A.J. Cosyn, namens de redactie van het tijdschrift ‘De Vlaamsche Kunstbode’; verders de heeren Lodewijk Gerrits en J.A. De Laet, volksvertegenwoordigers, J. De Cleer, provincieraadslid,

[p. 464]

L. Mathot en J. Van den Bemden, gemeenteraadsleden, J. Van Arendonck, Jr., Remy Moroy, Lodewijk Cossaert, Jacob Hopstaken, J. Questiaux, C. Questiaux Jr., Lambr. Van Ryswyck, L. Van de Velden, Ath. Van Cuyck, J. Desémont, A. Bertou en Fr. Van Elsen, allen Bestuurleden van den ‘Nederduitschen Bond’ van Antwerpen, eindelijk, in eigen naam, de hoeren: Prof. C.P. Serrure van Moortzele, Fr. De Potter Van Gent, J. Broeckaert van Wetteren, G. Schoïers en Jul. Van Herendael van Antwerpen.

In eene beknopte openingsrede legt de heer Voorzitter Coremans het doel der vergadering uit, waarna de heer Secretaris melding maakt van de ingezonden brieven van wege eenige maatschappijen en personen, die hun spijt uitdrukken verhinderd te zijn de zitting bij te wonen, onder anderen: ‘De Kerels’ van West-Roosebeke, ‘De Nederd. Bond’ van Dendermonde, ‘De Boschgalm’ van Hoeilaert, ‘De Taal- en Liederkrans’ van Koeckelberg, J. Pieters van Schaarbeek, P. Lanssens van Couckelare, enz.

Laatstgenoemde geeft in zijn schrijven volgenderwijze zijn gevoelen te kennen over de groote kwestie der vervlaamsching van het onderwijs: - ‘Om de Nederlandsche Taal weer in gebruik te brengen moet men beginnen - als vertrekpunt van alle onderricht - met de vlaamsche taal grondig te doen aanleeren en de fransche, zonder genade, daaruit te verbannen. Echter kunnen de leerlingen die laatste beginnen aan te leeren, wanneer zijde moedertaal ten volle machtig zijn, alsmede in de school voor volwassenen. Deze laatste inrichting moet als een voortzettend onderwijs worden beschouwd.

Alvorens er tot de bepleiting der voorstellen wordt overgegaan, verlangt de heer Emiel De Clercq te weten of wel alle maatschappijen des lands zijn uitgenoodigd geworden. - De Vlaamsche Liberale Vereeniging van Gent heeft, zegt spreker, geene uitnoodiging ontvangen.

De heer Secretaris die met het rondzenden der brieven gelast is geweest, antwoordt dat bij allicht de eene of andere maatschappij bij vergetelheid kan hebben overgeslagen; doch de Vlamingen in het algemeen zijn door de dagbladen opgeroepen. - De heer De Clercq verklaart zich met die uitlegging bevredigd.

Vervolgens geeft de heer Sekretaris lezing van de 24 bij den Bond ingekomen voorstellen. - Deze kunnen hoofdzakelijk in vier reeksen

[p. 465]

worden gerangschikt: 1^o De vervlaamsching van het onderwijs; 2^o de vereischte kennis der nederlandsche taal voor de beambten in de Vlaamsche provincies; 3^o het spreken onzer taal in de beraadslagingen der Kamers; en 4^o de inrichting eener nederlandsche afdeeling bij de Koninklijke Akademie van Schoone Kunsten en Letteren.

Betrekkelijk het eerste punt merkt Prof. Serrure aan, dat er pogingen zouden dienen aangewend, om de wet te veranderen welke op Hoogescholen voor elken leergang uitsluitelijk het gebruik der fransche taal aanwijst. - Persoonlijk heeft hij, als Hoogleeraar aan de Gentsche Universiteit, zijnen cursis in het vlaamsch gegeven, en zijn opvolger Prof. Heremans doet dit insgelijks. Maar wie zal zeggen dat deze daarin nog zal gevolgd worden?

De heer Lodewijk Gerrits vindt dat het voornaamste doeltreffend middel, om de volkstaal in hare rechten te herstellen, in het vervlaamschen van het onderwijs ligt. Hij zou dit als volgt in de Wetgevende Kamers willen voorgesteld zien:

1^o Voor de Atheneums en Middelbare scholen: het zelfde gelal uren aan het Vlaamsch als aan het Fransch te besteden, en andere vakken, zooals bijv. het Engelsch, het Duitsch, de cijferkunde, enz. door middel van het Vlaamsch te onderwijzen. - 2^o Voor de Lagere Scholen: de drie eerste jaren niets dan Vlaamsch onderwijzen.

De heer Emiel De Clercq ondersteunt dit voorstel, als beantwoordende aan den wensch van het ‘Willemsfonds’, en zou, voor wat de Atheneüms betreft, er nog willen bijgevoegd zien: dat voortaan in de compositiën het zelfde getal punten aan het Vlaamsch als aan het Fransch zou worden toegekend. - De heer Gerrits heeft volkomen vrede met deze bepaling.

De heer Jos. Mertens juicht de voorgestelde vervlaamsching van het onderwijs toe, en dringt er verders op aan: dat de vlaamsche volksvertegenwoorders zouden aangemaand worden onmiddellijk in de Kamers van de Vlaamsche taal gebruik te maken.

De heer Voorzitter Coremans stelt voor dit laatste punt op zich zelven te bespreken, wanneer de Vergadering over het Vlaamsch in het onderwijs zal tot akkoord gekomen zijn. - Aangenomen.

De heer Alf. De Pooter en G. Schoiebs zouden geheel het het Lager

[p. 466]

en Middelbaar onderwijs in Vlaamsch-Belgie uitsluitelijk in het Vlaamsch willen gegeven zien. Eerstgenoemde zou ook voor het Hooger Onderwijs willen zien: dat het certificaat van bijwoning des leergangs van Nederlandsche Letterkunde dezelfde waarde zou hebben als dat van fransche Litteratuur, voor het exaam van kandidaat in Letteren en Wijsbegeerte.

De heer Fr. Van den Dungen is het in princiep eens met de vorige sprekers, doch zou met het voorstel verder willen gaan en het in den volgenden zin willen gewijzigd zien: 1^o In de lagere scholen zal geene andere dan de Nederlandsche laal worden onderwezen. - 2^o In het Middelbaar onderwijs zullen atle vakken in het Nederlandsch worden gegeven. De Fransche taal zal er op den zetfden rang staan als het Engelsch en het Hoogduitsch. - 3^o Er zal eene Vlaamsche Hoogeschool worden gesticht.

Prof. Serrure herhaalt zijne vroeger per brief gemaakte bemerking aangaande het stichten eener Vlaamsche afdeeling aan de Belgische Akademie. Eene dergelijke inrichting zou volgens hem voor onze zaak van het hoogste belang zijn, dewijl voor meest alle voorstellen, in zake van onderwijs even als in andere vakken, door het staatsbestuur het oordeel dier Akademie wordt ingeroepen. - De heer volksvertegenwoordiger Gerrits belooft pogingen tot het bekomen dezer afdeeling te zullen aanwenden.

De heer Em. De Clercq zou de wet van 1850 over het Middelbaar onderwijs beter willen uitgevoerd zien. - Ook zou er moeten een middel gevonden worden om insgelijks in het vrije onderwijs het Vlaamsch in te voeren.

Door den heer Voorzitter wordt hierop aangemerkt dat dit middel besloten ligt in het voorstel van den Nederduitschen Bond hetwelk zegt: ‘dat voortaan in de Vlaamsche gewesten noch ambtenaren noch beambten zullen worden aangesteld, die geen voldoende bewijs zullen hebben afgeleverd dat zij de Nederlandsche taal machtig zijn.’

In den zin der vorige sprekers voeren nog het woord de heeren J.A. De Laet, Jul. Van Herendael, D^r Eug. Van Oye en anderen; waarna, op voorstel van M. Van den Duncen, de discussie over dit onderwerp gesloten wordt.

[p. 467]

De verschillige voorstellen over het Onderwijs worden door den heer Voorzitter ter stemming gelegd.

Het voorstel van den heer L. Gerrits wordt in zijn geheel aangenomen, even als het laatste deel van het voorstel van M. De Pooter, namelijk de bepaling betrekkelijk het Hooger onderwijs.

Het radicaal voorstel van den heer Van den Dungen wordt, als voor het oogenblik onpraktisch zijnde, door de meerderheid van de hand gewezen.

Verders wordt het voorstel van den ‘Nederduitschen Bond’: dat er in het Vlaamsche Land geene beambten meer zullen kunnen worden aangesteld die geene grondige kennis bezitten van onze moedertaal - door de Vergadering met algemeene stemmen aangenomen.

Men gaat over tot de bespreking van de kwestie van het Vlaamsch spreken in de Kamers. - Dit punt wordt krachtig verdedigd door de heeren Schoiers, De Pooter, Caris, Van den Dungen en Mertens. Sprekers verlangen dat er bij de Vlaamsche vertegenwoordigers zou aangedrongen worden op het onmiddellijk gebruik van de Nederlandsche taal in de Staten kamer.

Prof. Serrure en Dr Van Oye deelen het gevoelen der vorige redenaars aangaande het wenschelijke van dit taalgebruik in het Parlement; doch zij willen niet op de Vlaamsche Vertegenwoordigers drukken, maar hun de vrijheid voor het Vlaamsch spreken het gunstig oogenblik te kiezen.

De heeren Gerrits en De Laet verklaren dat ook zij, zoo vurig als iemand, verlangen zich bij de beraadslagingen der Kamers in hunne moedertaal uit te drukken; doch dat zulks voor het oogenblik ontijdig, ja zelfs voor de Vlaamsche beweging gevaarlijk zijn zou. Vinden zij echter het middel om zulks met vrucht te doen, dan zullen zij, hoe eerder hoe liever, van dit recht gebruik maken, zonder dat het Vlaamsche land hen daartoe hoeve aan te sporen.

De heeren Fr. Van Elsen, J. Désémont en L. Cossaert, leggen hierop het volgende geschreven voorstel bij het Bureel neêr:

‘De Vergadering wenscht dat er zoo spoedig mogelijk Vlaamsch in de Kamers worde gesproken. - Ten volle vertrouwend op de Vlaamsche Volksvertegenwoordigers laat zij aan dezen over het oogenblik

[p. 468]

te kiezen, waarop zij met goed gevolg voor onze zaak aldaar het woord in de moeder taal zullen kunnen voeren.’

Dit voorstel wordt door de meerderheid aangenomen, nadat het onmiddelijk vlaamsch spreken als ontijdig was van de hand gewezen.

Eindelijk drukt ook de vergadering bij meerderheid van stemmen den wensch uit dat - moesten de voorstellen over het Vlaamsch door de Kamers of door het Gouvernement niet aangenomen worden - ‘onze representanten alsdan met opzet vlaamsch zouden spreken in de Kamers.’

Ten slotte wordt nog door M. Mertens voorgesteld een Algemeenen Landdag te beleggen, waarop de Vlaamsche kwestie andermaal zou worden besproken. - Uit oorzaak van het vergevorderd uur en het vertrek sommiger afgevaardigden, wordt de zitting geëindigd en het Bestuur des Bonds gelast, over dit voorstel te beraadslagen.

Ten einde zijn begonnen werk te volledigen, en het welgelukken der zaak zooveel mogelijk te begunstigen, heeft het Bestuur van den ‘Nederd. Bond’ dezer dagen het besluit genomen eenen omzendbrief, de besluitselen der Vergadering van 3 November bevattend, aan de Vlaamsche maatschappijen des lands te sturen, om al de Vlamingen aan te manen bij de vertegenwoordigers van hun distrikt hunnen invloed te gebruiken, opdat die onze billijke vragen in de Wetgevende Kamers zouden ondersteunen.

Met bijzondere belangstelling zien wij derhalve de parlementaire beraadslaging over dit onderwerp te gemoet. Trouwens, zooals een te Brussel verschijnend fransch blad - dat met ons de miskende vlaamsche rechten verdedigt - ‘La Discussion’ onlangs te recht aanmerkte, in een lezenswaardig artikel over de kwestie door den Ned Bond opgeworpen:

‘'t Is in wezenlijkheid een der belangrijkste kwestiën welke kunnen onderzocht worden, en indien de Vlamingen dit konden verkrijgen, zouden zij een grooten stap vooruit gedaan hebben naar de herstelling der onrechtvaardigheden, waarover zij zich ten rechte beklagen. 't Is door het onderwijs dat men onze bevolking verbasterd heeft, dat men in hunne borsten het venijn des vreemdelings gestort, dat men van

[p. 469]

de kinderen onzer groote vlaamsche steden, pagegaaien gemaak heeft, die eene taal klappen welke zij niet verstaan; 't is door het onderwijs dat men eenen afgrond gegraven heeft tusschen de arme bevolking en de rijke klassen; 't is dus ook door het onderwijs dat men in dien toestand voorzien moet.

Antwerpen.

Frans Van Boghout.