De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 1

[p. 461]

Letterkundige rariteiten.
II.

In het eerste artikel mijner typieke letterstudie heb ik speciaal het karakter van den schrijver besproken. Thans stel ik mij voor zijn temperament.

Vooreerst dient er aangemerkt te worden dat er physiologisch een nog al beduidend verschil bestaat tusschen het temperament en wat men eigentlijk noemt het karakter van den mensch. Het ingeboren instinkt brengt het eene voort; de opvoeding vormt en ontwikkelt het andere.

Wel is soms het eerste door het tweede overheerscht, of omgekeerd, maar altoos teekent zich het temperament op het karakter duidelijk af, evenals de regenboogkleuren die op de zeepbellen schitteren welke de kinderen de lucht in blazen.

Een schrijver, bijvoorbeeld, die van een koud, lymphatiek temperament is, zal nooit eene snelle zinsnede gebruiken. Zijne woorden, zijn zinsbouw, zijne voorstellingswijze, alles in zijn schrijfstijl is loom en slepend; zijne tonen zijn immer vaal, onbestemd en kleurloos. Hij houdt echter veel van kwalificatieven, en poogt, door dit kwistig gebruiken van bijvoeglijke naamwoorden, effektte maken; maar helaas! al zijne epithetons schijnen bleek en verlept als de rozen van het najaar. - Geene toonleekening, tenzij de zware en de scherpe klankteekens. Wat de andere toonteekening, betreft, daar laat hij zich weinig aan gelegen; het zou hem misschien een zekere moeite kosten, en daar houdt hij niet van. - Indien het een romanschrijver is zuilen zijne romans een smaak van opium hebben en u te midden der intrigue in slaap wiegen.

Niets is gemakkelijker dan het temperament van een zenuwachtig schrijver te erkennen. Hier glanst en vonkelt alles, zonder de oogen te vermoeien. Geen enkel adjectivum te veel, geen enkele nuttelooze subjunctief. Gaarne bedient zich de schrijver voor zijne volzinnen herhaaldelijk van ondervragende vormen. Het gebruik krachtvoller bijwoorden gaat hem ook bijzonder goed. - Dit zenuwrijk gestel is

[p. 462]

veelal de eigenschap van het genie. Indien dit genie een groot dichter is, dan wordt de vorm ideaal en heeft iets dat aan de gelaatstrekken van Raphaël's maagden doet denken.

Met den schrijver die een bloedrijk temperament heeft is het geheel anders gesteld. Die is gebiedend, onregelmatig, onbehaaglijk schilderachtig. Overal als het ware ruwe en bloedkleurige tinten. Zonderlinge samenhang. Waarachtig, zijne proza ziet er uit als of ze wou vloeken en zweeren. Met voorliefde stelt de schrijver soms vijf of zes achtereenvolgende uitroepingsteekens, die daar 't effekt maken als een luid en verheven orgelpunt. Ook is hij verzot op holklinkende subjunctieven, die soms op 't einde van een' volzin als een donderslag losbarsten.

De schrijver die met een galzuchtig temperament is behebt, is juist het tegenovergestelde van de drie anderen. Zijn schrijfstijl is bitter even als zijne gedachte. Wanneer men zijn gewrocht doorloopt dan is 't alsof men kinine dronk. Men zou zeggen dat alles met gal in plaats van met inkt geschreven is. - Ei! wat slecht gezinde proza!...

Indien ik mij de moeite wilde geven, ten einde mijne vluchtige karakterschetsen door eenige persoonlijke toepassing te staven, een onderzoekenden blik in de letterkundige wereld rond te slaan, zoo zou het mij wellicht niet moeielijk vallen naast elk der vier soorten van schrijvers, hierboven getypeerd, eenige gekende namen te plaatsen. - Doch ik zal dat maar liefst niet doen. 'k Zou het voorkomen hebben van een laatdunkend en onbescheiden mensch. Overigens, ik schets niet anders dan typen, en typen hebben niet noodig door eigennamen - hoe veel- of weinigbepuidend ook - bepaald te worden.

G. De Breyne-Dubois.

Dixmude, December 1871.