Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Beschryving der kraamkoortzen, ten betooge der noodzaakelykheid, om, zo spoedig als doenlyk is, den raad van een kundig geneesmeester daar tegen in te roepen.
Door R. - M.D.

Dat, niet zelden, Kraamvrouwen, vooral de zulke, die ten tyde van haare dragt sterke eetsters geweest zyn, in de eerste dagen na haare bevalling, door eene vry hevige Koorts, zomtyds met ylhoofdigheid, ja zelfs met eene geheele razerny, vergezeld, overvallen worden, leert de dagelyksche ondervinding; dat deeze Koorts, wanneer de toevallen niet al te geweldig zyn, veelal, in het begin, voor een Zogkoorts aangezien, hierom als onschadelyk geacht, en dierhalven ook zeldzaam een Geneesmeester tydig genoeg daar over geraadpleegd word, zullen veele Geneeskundigen met my reeds dikwerf ondervonden hebben: daar ondertusschen, door dit verzuim, de ongelukkige Lyderessen niet zelden in het grootste gevaar van haar leven te kunnen verliezen geraaken, zal eene beschryving der kentekenen en aart deezer Ziekte velligt niet geheel onnut zyn, om dat Leezers en Leezeressen van dit Maandwerk, schoon anders niet gewoon geneeskundige Schriften te doorbladeren, hier door in de gelegenheid gesteld worden, om dezelve te kunnen leeren kennen, en teffens aangespoord, om, by het voorkomen van zodanige verschynzelen, terstond van hunnen Arts de benoodigde hulp te verzoeken: terwyl zy teffens hieruit zullen kunnen zien, dat zodanige middelen, die door eene blinde onkunde, of verjaarde vooroordeelen, afgekeurd worden, alleen in staat zyn, om de hevigheid van deeze Ziekte te verminderen, en, by een tydig en gepast gebruik, zelfs geheel weg te neemen.

[p. 409]

Wel gevoedde, gezonde, Vrouwen, als mede de zulke, die, in haare dragt, het zy door eene prikkelende stof in de maag, of al te scherpe vochten, daartoe aangezet, of die uit verkiezing, vooroordeel of gewoonte, veele en voedzaame Spyzen genuttigd hebben, zyn aan deeze Koortzen meer dan anderen blootgesteld.

De eerste verschynzels, die eene zodanige Kraamkoorts doorgaans aankondigen, zyn eene drooge zomtyds beslaagene tong, nu eens met meerderen dan minderen dorst, een trek tot zuuragtige, koude, dranken en fruiten, een afkeer van vleesch, vette spyzen, chocolaad, koffy en dergelyken, vergezeld van oprispingen, walging, neiging om over te geeven, spanningen en rommeling der ingewanden, benaauwdheid, onrustige, kortafgebrookene slaap met angstvallige droomen, ook wel geheele slaapeloosheid, hoofdpyn, duizelingen; zomtyds een gevoel van eene koude rilling en huiveringen door den rug en alle de ledemaaten, waar by zich als dan gewoonlyk nog voegen eene aanmerkelyke zwelling van den onderbuik, en eene spoedige vermindering, zomtyds ook wel geheele opstopping, der Kraamzuivering.

Dat ondertusschen alle deeze verschynzelen, of liever zommige van hun, niet afzonderlyk juist deeze Ziekte alleen, en volstrekt geene andere, kunnen te kennen geeven; zo ook dat zy zich alle, of gelyktydig in een en het zelfde voorwerp, zouden moeten vertoonen, dit zal men, zo ik vertrouwe, beter begrypen: 'er zyn veele andere ongemakken, waaraan de Kraamvrouwen onderhevig zyn, welke uit hunnen aart gedeeltelyk dezelve, of ten minsten zommige van deeze verschynzelen, medebrengen, dan die teffens ook nog door anderen vergezeld worden, waardoor een kundig Arts gelegenheid heeft om de eene ziekte van de andere behoorlyk te kunnen onderkennen: ook hangt de menigte en hevigheid deezer toevallen, behalven van de gevoelige gesteldheid der Lyderessen, ook nog af van de hoeveelheid, kwaadaartigheid, den trap der ontbinding en zitplaats van de Ziektestoffe; zeker is het ondertusschen, dat de meeste der opgetelde verschynzelen zich in het eerste tydperk van deeze Ziekte reeds vertoonen.

Deeze worden gevolgd door eene eerst ligter, dan heviger, in den beginne wel eens eene afgaande, doch vervolgens aanhoudende, Koorts, die meestal van ylhoofdigheid, niet zelden van eene geheele razerny, vergezeld

[p. 410]

word. In dit tydperk der Ziekte ziet men doorgaans, dat de Natuur zich langs den een of anderen weg poogt te ontlasten, en dit geschied dan of door het braaken, of door eenen loop, of ook wel door een sterken vloed; het eerste gebeurt zeldzaam, maar is doorgaans heilzaam, mits 'er geene ontsteeking mede vergezeld gaa; het tweede en derde ondervind men dikwyls, maar beide zyn gevaarlyk. Indien de Ziektestof naar boven alleen ontlast wordt, dan houd de Koorts weldra op, uit hoofde dat als dan de werkende oorzaak daar mede doorgaans weggenomen is; maar byaldien dit door herhaalde stoelgangen, met of zonder daarby komende braakingen, geschied, dan volgt 'er gewoonlyk eene aanmerkelyke verzwakking op, die niet zelden het leven der Lyderesse in gevaar brengt; het zelfde heeft ook plaats wanneer zulks door eene sterke storting geschied, om dat, in beide deeze gevallen, de Ziektestoffe tot eene groote hoogte van rotting is opgeklommen, voor en aleer deeze ontlasting door de Natuur volgt, en 'er ook veele rottige deelen in het bloed opgenoomen zyn, waardoor dit al te zeer ontbonden word, en gevaar loopt geheel tot bederf over te gaan. Iets, het geen deeze Ziekte by zommigen nog al aanmerkelyk verzwaart, bestaat in de gevolgen der ylhoofdigheid of razerny, om dat de Lyderessen alsdan menigmaal zeer tegen haare bloedverwanten en vrienden schynen ingenomen te zyn, en zich niet gemakkelyk door haar willen laaten helpen, dat 'er niet zelden eene onoverkomelyke afkeer van alle Geneesmiddelen mede vergezeld gaat, en men, in beide zodanige gevallen, zomtyds genoodzaakt word, om tot harde middelen zyn toevlugt te moeten neemen; dit, ondertusschen, vind meerendeels plaats by sterke gestellen; by zwakker ontstaan gewoonlyk Zenuwtrekkingen, opspringingen en trillingen der spieren of peezen, en aanhoudende zwaare flaauwten.

Deeze Koortzen behooren tot dat soort, welke men aanhoudend afgaande (continuoe remittentes) noemt, dat zyn zodanige, die niet geheel aflaaten, maar welke by verheffing en vermindering voortgaan tot het einde der ziekte toe.

En dit vind men, of in den dood, of wanneer de Ziektestof door de werkingen der Natuur alleen, of wel door haar ondersteund van gepaste hulpmiddelen door de kunst aangebragt, weggenomen is; of eindelyk wan-

[p. 411]

neer deeze Ziekte in eene andere overgaat, en dit laatste gebeurt maar al te dikwyls, en treft doorgaans de sterkste, en uit haaren aart drooge, gestellen; alsdan volgt 'er gemeenlyk op, eene zomtyds veele jaaren, zomtyds levenslang, aanhoudende krankzinnigheid of wel razerny, welke beide by vlaagen toe- of afneemen, naar maate toevallige oorzaaken of aangewende Geneesmiddelenvan buiten aankomen, of toegediend worden.

Deeze beschryving, vertrouw ik, dat volkomen in staat zal zyn, om een ieder van het groot gewigt te kunnen overtuigen, dat 'er in gelegen is, om al aanstonds, by het waarneemen der eerste verschynzelen, die deeze Koortzen voorafgaan, den raad van een kundig Arts in te roepen: ten anderen, zal men daaruit ook kunnen zien, dat 'er, vooral in het begin der Ziekte, geene andere dan ontledigende middelen, het zy braak- of purgeermiddelen, of inspuitingen, van nut kunnen zyn, en waarvan men de keuze, met aflegging van alle zotte vooroordeelen of kwalyk geplaatste vreeze, ten vollen aan den Geneesheer moet overlaaten, om dat deeze best weet te oordeelen, hoe veel de kragten der Lyderesse gedoogen, waar de zitplaats der Ziektestoffe is, en langs welke wegen, en door welke hulpmiddelen, dezelve kan en behoort uit den weg geruimd te worden; want in deeze Ziekte, zo als in veele anderen, word het gezegde van den grooten Geneesmeester celsus ten vollen bevestigd, (Aestimatio causoe soepe morbum solvit,) ‘eene volledige kennis van de oorzaak neemt dikwyls de geheele ziekte weg.’

Veelligt zal ik in het vervolg gelegenheid vinden, om iets meerder over deeze Ziekte en derzelver Geneeswyze, uit myne Waarneemingen, te kunnen mededeelen.