Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Palemon.
Harders Overdenking.

By een kronkelend Beekje, wiens hobbelende Golfjes, door een ligt Windje, dat uit het zwoele Westen bloes, bewogen, al dartelend door elkanderen speelden, terwyl in de kristallyne Stroompjes eene ontelbare menigte bruingeschubde Vischjes al hobbelend door de Golfjes, ginds en herwaards, zwommen; in een der aangenaamste streeken van het Land, was palemon neêrgezeten op een groen Moschheuveltje, in de schaduwe van een lommerryk Prieeltje; eene plaats even zo verruklyk voor 't gezigt, als wegens het gezang der Vogeltjes streelend voor het gehoor, om eenen wellust te smaken die geen Vorst of Koning ten deele valt.

Welke aangename geuren spreid hier de ruikende Jasmyn door alle streeken, daar de schoongecouleurde Camperfoely, terwyl zy als met verrukkende Omhelzingen het geboomte schynt te streelen, hare verkwikkelyke en aangename geuren wyd en zyd uitbreid, en het oog als betovert. - Hier vertoonen de zagte Camillen een schoon en levend Veldtapyt. - Al 't gebloemt was verrukkend zo wel in geur als kleuren, en 't geboomte verkwikte het vrolyk hart door zyne frissche en koele schaduwen.

Hier, sprak de vergenoegde Harder - hier is de ware verblyfplaats van aardsch genoegen, van onschuldigen wellust; want door de verrukkendste gezichten word het begeerig oog verzadigd, zo dra de Zon zagtjes begint uit de Oosterkimmen te ryzen, en het goud wyd en zyd op de Velden en Akkers te spreiden. - Zagte dauwdrupjes hangen even als schoone paerlen allerwege op het mals en teder Gras, en verkwikt het lieflyk ruikend gebloemte, dat zyne verlooren

[p. 306]

kragten op nieuw door dezelve hersteld voelt. - Eene onnagaanbre schoonheid vertoont zich alom door de ruime Velden - eene schoonheid die tevens vervrolykt, en het hart tot warme dankbaarheid opwekt.

Hier verschaffen de koele schaduwen van digt ineen gestrengelde takken tegen de brandende hitte van gloejende Zomerdagen, een verkwiklyken Lommer. - Mensch en Vee zoekt dan den verfrisschenden lommer of schaduwe of een vlietenden Stroom, ter verkwikking. ô Gy digt bewassen- en schaduwryke Prieelen, in wier groene gewelfde daken het vrolyk zingend gevogelte veilige schuilplaatzen zoekt - terwyl het gerust en onbezorgd liefelyk zit te kwinkeleeren - met hoe veele schoonheden - met hoe veele oog en oor verlustigende cieraden, pronkt gy.

Hier was palemon op een Moschryk Heuveltje neêrgezeten - een bemoscht heuveltje tot een zagt Zitbankje gevormd. - Hier was de plaats alwaar hy dagelyks gewoon was zyn grootste vermaak te smaken. - Hier was de plaats, waar hy onverzadelyken wellust genoot. - Dan, wanneer de Zon uit den Oosten oprees, bezogt hy al vroeg deze aangename plaats, en als de dag daalde, en 't alkoesterend Zonlicht zyn laatste glans aan de Westerkimmen verspreidde, - verfrisschende Avondstonden, die de vermoeide leden van den arbeidzamen Akkerman verkwikken, en aan zyne vermoeide en afgesloofde leden wederom de kragten herstellen, - die het Vee verkwikt, dat met langzamen tred stalwaards komt, terwyl een frissche dauw het als in eenen damp verbergt, een zagte dauw, welke zich allerwege langs de Velden verspreid. - ô Welk een vermaak! - welk een wellust schenkt dit oord aan eene gevoelige ziel. - Juichend paart palemon dagelyks zyne gezangen met die van den vrolyken Landman, die, na het volbrengen van eenen zwaren arbeid, den Lof zynes Scheppers zingt. - Dan sluit palemon den dag met verheugde en dankbare Avondzangen, die van den Wildzang in de digte bosschen verzeld worde. - Een stille nagt verkwikt hem met een gerusten slaap. - Hy slaapt gerust tot aan den morgen, en word door het zangryk Choor begroet, dat de blyde aankomst van den dag vrolyk verwelkomt.

Hoe verrukkend vertoont zich al de Natuur! - Iedere dag is een opvolging van vermaak en genoegen. - Iedere vrolyke morgen, die daagt, word van al wat leeft blymoedig verwelkomt. - Iedere blyde morgen word vervangen van eenen schoonen middag, welke niet minder door de blyde bosch- en veldbewooners met liefelyke gezangen verwelkomt word - terwyl de betoverende Nachtegaal met verrukkende toonen in de bladerryke bosschen al den dag zingt,

[p. 307]

cot in den laten Avondstond, en het luisterend oor vervult met de innemenste Zangtoonen.

Zo verrukkend is de Natuur, waarin palemon al zyn genoegen en vermaak vindt; dezelve overpeinzende in stille rust op zyn zagt Moschheuveltje gezeten. - Zyne gevoelige Ziel, op den duur door dezelve getroffen, smaakt den onverbeeldelyksten wellust. - Gy, ô verrukkende Velden, wie zou door uw schoon niet getroffen worden, vooral in zulke oorden, waar gy de treffendste bekoorlykheden ten toon spreid! - De arbeidzame Landman, vermoeid van al den dag te zwoegen, herstelt zyne verloren kragten - als de koele en verfrisschende Avondstond aankomt. - Vee en Mensch worden verkwikt, en vermaken zich in de beschouwing van alle de ten toon gespreide aanminnigheden. - Hoe veel verschilt het vergenoegde Landleven van dat des vadzigen Stedelings, waar men veele ledige en luie dagen gewoon is door te brengen. - De eenvouwige Landman verkiest te regt het lugte en gezonde Landleven ver boven dat van bemuurde en dampige Steden. - In de Steden woont ook bedrog, dat de eenvouwige Landman niet kent. - Het krielt 'er van Nyd en Listen. - De Steden zyn gewoonlyk vol bedriegers en valschaarts - daar op het Land niet anders woont dan opregte eenvouwigheid, en het grootst vermaak. - Hoe gerust leeft de Landman, en is te vrede met zyn Erf. - Haat, nyd, list en bedrog is hier geweerd, en word 'er niet gelyk in muffe Steden gevonden. - Buiten woont niet anders dan het zuiverste het onschuldigste vermaak. - Op het Land woont de diepe eenvouwigheid - daar in de Steden weidsche pragt, en verkwistende weelde, woont. - Buiten vindt men nog de ware en zuivere nederigheid en oprechtheid; daar de Steden krielen van opgeblazen Trotschaarts en gevaarlyke Bedriegers. - Daarom verkiest de eenvouwige palemon het vermakelyk Buitenleven ver boven het woelig en bedorven Stadsleven. - De logge Stedeling ligt nog te ronken, als palemon zich al bevindt in de wyde Vlakten, en zich verlustigt in de beschouwing van de schoone en milde Natuur. Met het aanbreeken van den dageraad ryst hy al van zyne Legerstede op - wanneer zommige Stedelingen zich maar eerst ter rust begeeven - of zich nog wel baden in dartele, in de schuldigste, wellusten - zeer geschikt om den mensch duizende van ongemakken op den hals te laden, waar de Landman niet van weet - die de eenvouwige Landman in 't geheel niet kent. - Wanneer de dartele Stedeling zich nog maar naauw ter rust heeft begeven, om zyne door den wellust verloren kragten wat te herstellen - dan wandelt reeds de Veldeling de bekoorlyke wyde Vlakten door, alwaar hy van al de natuur word aangelagchen, het geen hem een zuiveren, een onvermengden, wellust schenkt - oneindig edeler.

[p. 308]

dan welke de Stedelingen zoeken in hare dartele vermaken. - Hier word hy op de verrukkendste schoonheden vergast, terwyl menige Stedeling, menige vadzige Stedeling, al dat schoon verslaapt; liggende het grootste deel van den dag op zyn Legerstee te ronken, onaandoenelyk voor wezenlyke vermaken.

Palemon smaakt alle de genoegens op het zalig land, welke eene stille kalmte aan de ziel bezorgen. Dit zalig Lot verwisselde hy voor geen Koningskroon, noch voor het verwyfde leven van menigen dartelen Stedeling. - Palemon slaapt geruster op een handvol stroo, of in het malsche Gras, dan de onrustige Vorsten op het zagte dons. - Wat slaapt de Landman gerust - de dagelyksche bezigheden schenken hem de zaligste rust zonder eenigen kommer of zorg, door welke veele Grooten der aarde verteerd worden. - Afgemat van zorgen, brengt veelal de Vorst veele flapelooze nagten door. Zo veel verschilt de hoogheid by de lage en diepe eenvouwigheid, dat de laatste ons de hoogste aardsche gelukzaligheden schenkt; terwyl de eerste niets baart dan geduurige kwelling en verdriet: - want men slaapt veel geruster, zonder zorgen, op den harden grond - dan op de zagste bedden - wanneer men, afgemat van zorgen, jammerlyk gefolterd word.

Met het opgaan van den dageraad verlaat palemon vrolyk zyne Legerstede. Hy ziet de Zon uit de kimmen ryzen, en hare eerste stralen op de toppen der heuvels verspreiden. - Dan lacht hem al de Natuur aan - en in den vroegen morgen word hy op de verrukkendste schoonheden onthaald - Schoonheden, die de vadzige Stedeling verslaapt - of die hy ten minsten niet kent, om dat hy, veel te veel verslaafd aan zyne bedorven levenswys, gewoon is de orde in de Natuur om te keeren; gebruikende veelal den dag voor den nagt, en den nagt om te waken - den dag op zyne Legerstede te blyven ronken.

Als de blonde dageraad aanbreekt - dan daagt ook het geluk van palemon met denzelven. - Te gelyk met het opgaan van den dag ryst ook palemon's genoegen. - De schelle Leeuwrik verwelkomt hem in de Velden, terwyl hy al zingende uit het malsche Gras opryst, en trillende op wapperende Wiekjes de Lugt inroeit. - De bonte en gespikkelde Melkkoejen lekken vast de zagte paarldruppelen van de jeugdige Grasscheutjes, en welriekende Kruiden, en geurige Bloempjes. - Al bulkende verwelkomen zy palemon in de groene beemden, terwyl hy alom onthaald word op de liefelykste balzemgeuren, welke zich wyd en zyd door de ruime Velden verspreiden. - Al 't gebloemt, door zagte dauwdruppeltjes verkwikt, opent zich, en lacht de opkomende Zon vriendelyk aan. - De bruin geschubde Vischjes dartelen vol

[p. 309]

vreugd door de speelzieke golfjes, en vermaken zich dartelende op de hobbelende baartjes. - Land- en Watervogels beginnen de stemmen zaam te paren, en vereenigen een geluid, dat allerwege het oor streelt, het hart verrukt, en de ziel in onvermengden wellust wegvoert - een wellust oneindig hooger te schatten, dan waarop de Stedeling roemen kan - een wellust, die men te vergeefsch in de Paleizen der Grooten, of in de Zalen der Vorsten, zoekt. - Dezen wellust smaakt men op het Land - en op het Land alleen.

Zo woont Buiten het vermaak - het vermaak alleen woont op het Land - het vermaak dat palemon op het Land geniet, zou hy voor geen Koninglyke kroon verwisselen. - Buiten woont niet anders dan vermaak; - maar in de Steden woont veel kwelling en verdriet - waarvan ze veelal krielen. - Buiten ademt men eene vrye Lugt - daar de Steden veelal vol schadelyke dampen zyn, zeer verderfelyk voor de gezondheid, - en doodlyk voor hun, die met sleepende kwasen zukkelen. - Hoe heilzaam is het buitenleven voor de zukkelende Zieken! - Hier vergeet men al zyne zorgen, en de spaarzaamheid is heilzamer, dan de beste Artzenyen.

Dit alles zat palemon te overpeinzen aan den kant van een kronkelend Beekje, welks hobbelende Golfjes, door zwoele Weste Windjes bewogen, al dartelend door elkanderen speelden. - Dit alles zat palemon dagelyks te overweegen in de schaduwe van een lommerryk Prieel. - Hier zat hy op een zagt Moschheuveltje, en smaakte dag aan dag de edelste Vermaken.

C. v.d. G.