Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

De algemeene ongezondheid der lugtstreeken in America wedersprooken.

Overgenomen uit The History of New Hampshire. By jeremy belknap A.M. Member of the Philosophical Society in Philadelphia, and of the Academy of Arts and Sciences in Massachusetts.

Europische Schryvers, en onder deezen Mannen van naam, hebben, met veel vertrouwen, verzekerd, dat de Lugtstreeken in America, onder dezelfde Breedten als die van Europa, ongunstig zyn voor de Gezondheid en Langleevenheid; dat de uiterste grenspaal des leevens daar op veertig of vyftig jaaren gesteld is. Men schryft deeze heillooze uitwerkzels toe aan de bedorvene uitwaassemingen van stilstaande Wateren, aan een Aardryks - oppervlakte, ongeredderd, onbebouwd, en overgroeid met wild opgeschootene gewassen, die daaraan den zuiverenden invloed der Zonne ontzeggen^(*).

Indien men deeze aanmerkingen bepaalde tot de laage Vlakten in de Zuidlykste Staaten, zou derzelver gepastheid misschien niet wedersprooken kunnen worden: dan men hebbe onderscheid te maaken tusschen deeze gedeelten van America, en andere, die zich in geheel andere omstandigheden bevinden.

Wanneer Schryvers voorgeeven als Wysgeeren de pen te voeren, moeten zy berigten zoeken te ontvangen uit

(*) Robertson's Hist. of America. Vol. II. p. 17. (Nederd. Vert. IIde D. bl. 30.) King's Thoughts on the Emigration to America. Political Magazine, 1783. p. 261.

[p. 196]

de zuiverste bronnen, en zich niet te vrede houden met Bespiegelingen over onderwerpen, welke alleen door Waarneeming, en Bewysstukken daar uit ontleend, kunnen bepaald worden: het voegt hun niet algemeene gevolgen te trekken uit gedeeltlyke bescheiden. - Schryven zy als Staatslieden, dan mogen zy in de daad hun oogmerk bereiken, door de zaaken in een bedrieglyk licht voor oogen te stellen, en America af te schilderen als een Graf voor de Europeaanen, en daar door de drift der verhuizinge derwaards zoeken te dempen.

Het is, ondertusschen, niet onaartig waar te neemen, welke onbestaanbaare gevolgtrekkingen deeze bespiegelende Wysgeeren asleiden uit dezelfde beginzels; want, terwyl de een de Lugt van een met Houtgewas begroeid Land veroordeelt, als verderflyk voor de Gezondheid en het Leeven, roemt een ander dezelve, als bevattende een overvloed van voedende deelen, en beweert, dat Menschen, die zich in boschagtige Gewesten onthouden, minder voedzel gebruiken, dan die in open Landen woonen^(*).

Dan, ondanks de droomeryen van Europische Wysgeeren, en de baatzoekende inzigten van Europische Staatslieden, kan America best beschreeven worden door de zodanigen, die 'er langen tyd gewoond hebben. Zy, die dit Werelddeel nooit zagen, en zy, die 'er doorgetrokken zyn met den vaardigen spoed eens Reizigers, kunnen niet dan zeer onbevoegde Regters weezen; nogthans zyn 'er veelen van deeze beiderlei soort, wier berigten meer geloofs gevonden hebben, dan ze verdienden.

In New Hampshire is een onbearbeide en onbebouwde Grond zo verre van een voorwerp te weezen 't welk schrik voor Gezondheid of Leeven behoort te baaren, dat 'er geen Menschen sterker en kloeker zyn, dan die op nieuwe Plantadien werken; en treft men geen Lieden aan, die meer smaak in hartig te eeten vinden. Dit is niet alleen waar ten opzigte van de Inboorelingen des Lands, maar ook van de Aankomelingen uit Europa. Het is eene algemeene waarneeming, dat de eerste Planters, in nieuw aangelegde gronden, een hoogen ouderdom bereikten. Het is tevens waarheid, dat de Lugt van onze Bosschen zeer gezond is. Het hoog en weelig opgroeijen

(*) Abbé raynal's History of the Indes. Vol. III. p. 278.

[p. 197]

moge een Europeaan in 't wilde opschieten noemen; dit strekt niet alleen ten teken van de kragt en de vrugtbaarheid des gronds; maar brengt veel toe om schadelyke dampen weg te neemen; en als de grond eens gezuiverd is, zal de Natuur, indien de Mensch zyn pligt veragteloost, met haare goeddaadige hand, op nieuw, een tweede zulk wild opschieten, met het zelfde weldaadige oogmerk, daar stellen. Een ryke uitvloed van harstagtige boomen deelt aan de Lugt eene balzemagtige hoedanigheid mede, allerbevorderlykst voor de Gezondheid. Terwyl de veelvuldige Stroomen van helder en zuiver Water, onder welken 'er eenige met groote snelheid van het Gebergte afschieten, een vloed van frissche Lugt veroorzaaken, allerheilzaamst voor die op de oevers woonen. Hier by mogen wy nog voegen, dat de Noordweste Wind de groote hersteller is van alle schadelyke hoedanigheden die in de Lugt van America kunnen huisvesten, en als die Wind de overhand heeft, verspreidt dezelve Gezondheid, en deelt sterkte mede aan het menschlyk lichaam.

Daar zyn, 't is waar, eenige weinige plaatzen, zelfs in New Hampshire, in welke de Damp, opklimmende uit een land met versch water overstroomd, galagtige ziekten en zenuwkwaalen veroorzaakt, en de Inwoonders blootstelt aan eene vroegtydige verzwakking. Zuiks wordt dikwyls aangezet door een ongepast gebruik van sterke Dranken, als Geneesmiddelen genomen: maar het vertrek deezer lieden na de zuiverder Lugt van het Gebergte, en eene gemaatigder leevenswyze, doet deeze ongemakken wyken, en de gestellen worden versterkt.

In de nabyheid van Connecticut Rivier heeft men eenige voorbeelden gezien van Gezwellen aan de keel, niet ongelyk aan de Goîtres onder de Inwoonderen van het Alpische Gebergte. De Vrouwen waren, inzonderheid, 'er mede behebt. Eene verplaatzing na den Zeeöever, en een aanhoudend baaden in zout water, brengt veel toe om deeze Gezwellen te doen verdwynen. Een ruim gebruik van gezouten Visch, en van Zuur uit het groeiend Ryk, bovenal Cyder, heeft men desgelyks heilzaam gevonden: en, volgens de laatste en beste bescheiden, welke ik heb kunnen bekomen, is thans deeze Ongesteltenis min algemeen, en gemaklyker weg te neemen, dan eenige weinige jaaren geleden.

Uit de Sterflysten, die ik my heb doen bezorgen,

[p. 198]

blykt het, dat een vry groot aantal Menschen een hoogen Ouderdom bereiken, en dat veelen hunner sterven, niet in gevolge van eenige geweldige Ziekte, maar door het allengskens toeneemend verval van kragten. De dood van volwassene Persoonen, tusschen de twintig en vystig jaaren, is zeer zeldzaam, in vergelyking met de Sterflysten uit Europa. Men rekent dat bykans een twintigste gedeelte der Inwoonderen van Londen, het eene jaar door het andere genomen, sterft, en het gaat vast, dat niet meer dan één van de zeventig der Inwoonderen van New Hampshire, 's jaars, sterft; zo 'er geene heerschende ziekte woedt, 't geen zeer zelden gebeurt.