Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

[p. 576]

Leerboek der Apothekerskunst. Uit het Hoogduitsch, naar de vierde verbeterde Uitgaave van K.G. Hagen, Doctor der Geneeskunde en Professor aan de Hooge School te Koningsberg, enz. Eerste Deel. Te Utrecht by J. de Waal Samz., 1794. Behalven het Voorwerk, 600 bl.

Hoewel 'er reeds voor eenige jaaren van dit nuttig Werk eene Nederduitsche uitgaave is te voorschyn gekomen, waardoor onze Landgenooten gelegenheid gehad hebben, de waarde van hetzelve te leeren kennen, verschilt zy echter zeer veel van die, welke thans wordt aangeboden. Immers, daar de algemeene goedkeuring van dit Leerboek, en de aanpryzingen van de oordeelkundigste Mannen, hetzelve een zo gereeden en herhaalden aftrek hebben doen vinden, dat de Schryver het genoegen heeft gehad, om zyn Werk binnen veertien jaaren ter negende maale herdrukt te zien, en nadien 'er tevens in dien tusschentyd zoo veele en zoo gewigtige verbeteringen en ontdekkingen in de Artzeny- en Artzeny-Mengkunde gemaakt zyn, waarmede hy telkens gezorgd heeft, zyne nieuwe uitgaave, en vooral deze laatste, te verryken, is dit Werk ook zoo zeer in omvang en uitgebreidheid toegenomen, en met zoo veele verbeteringen voorzien geworden, dat eene nieuwe Vertaaling van hetzelve voor den Nederduitschen Lezer van het grootste aanbelang, ja zelfs onöntbeerlyk, geworden was; daar het, buiten twyfel, de beste, zoo niet de eenigste, handleiding is, welke in dit vak zoo zeer ten dienste der Leerlingen is ingericht.

In dit Eerste Deel komen twee Afdeelingen voor: de eerste handelt over de Apothekerskunst in het algemeen, en bevat de volgende onderdeelingen: algemeene inhoud der Apothekerskunst - de invloed der Lucht en des Vuurs by pharmaceutische bewerkingen - de nuttigheid der Apothekerskunst, ten aanzien van ruuwe Geneesmiddelen - de pharmaceutische Werktuigen - de Leemen (luta) - de pharmaceutische merktekenen, - de gewigten en maaten - pligten der Apothekers. De tweede Afdeeling gaat over de ruuwe Geneesmiddelen, en is in de volgende Hoofdstukken verdeeld: de ruuwe Geneesmiddelen in het algemeen - de Geneesmiddelen uit het Ryk der Dieren - optelling dier Geneesmiddelen - beschryving der Planten in

[p. 577]

het algemeen - inzameling en bewaaring der Planten - bestanddeelen der Planten - derzelver optelling, welke als Artzenyen gebruikt worden - de Geneesmiddelen uit het Ryk der Delfstoffen - de verschillende soorten van Aarden en Steenen - van de joden-lym (bitumina) (liever aardolien en harsten) - van de Zouten - van de Metaalen.

In de behandeling van alle deze onderwerpen is de Schryver met veel oordeel te werk gegaan, en heeft doorgaans van de beste en echtste bronnen gebruik gemaakt. Hy is zeer zorgvuldig in het opgeeven van de uiterlyke kentekenen der Geneesmiddelen, en laat tevens niet na, om de vervalschingen aan te wyzen, waarmede, door hebzucht, of onkunde, de echte hulpmiddelen zoo dikwerf verbasterd worden, terwyl hy te gelyk de manier opgeeft, om zodanige vermengingen te ontdekken, en aan den dag te brengen; iets, waardoor de nuttigheid van dit Leerboek niet weinig vermeerderd wordt. Om eene proeve van 's Schryvers behandeling te geeven, zullen wy overneemen, het geen hy van het Muscus dier en de Muscus aantekent.

‘Het Muscus dier, (Moschus Moschiferus) dit Dier, 't welk omtrent drie voeten lang is, en in Tartaryen, Siberiën en China voorkomt, heeft twee groote voorüitstaande Tanden, en voor het overige eenige overeenkomst met eene Ree. Agter den navel wordt men eene byzondere met hairen bezette beurs gewaar, die dikwyls drie duim lang en twee duim breed is, doch waar van slechts omtrent één duim uitsteekt. Hierin is de zo bekende Muscus (Moschus) beslooten, welke de gedaante van eenen klomp geronnen bloed heeft, en bestaat geheel uit kleine, meer of min vaste, klompjes, die ligtelyk van elkander kunnen gescheiden worden, en op het gevoel eenigzints smeerig zyn, eenen bitteren smaak, en ongemeen sterken, ten uittersten doordringenden byzonderen, reuk hebben. De hoeveelheid daarvan bedraagt in ééne Blaas ten hoogsten drie Drachmen. De Muscus wordt ons of in Blaazen (Moschus in vesicis), of, zonder dezelve, in klompjes (Moschus ex vesicis) gebragt: de laatste is altoos van vervalsching verdagt, en moet in Apotheeken geheel niet gebruikt worden. Zelfs by de eerste moet men met het inkoopen voorzichtig zyn, en, daar men het in het bedrog by deeze kostbaare waar reeds zo ver gebragt heeft, om zodanige Blaazen kunstig na te maaken, zo moet men naauwkeurig daar op acht geeven, of 'er onder de bui-

[p. 578]

tenste hairige huid, die niet te dik of te lang van hair zyn moet, nog een dun bruin vlies zy. Menigmaal vindt men, dat 'er door eene kleine opening, welke door het hair bedekt is, stukjes Lood ingebragt zyn. De vervalschingen zelf geschieden op eene zeer verscheidene wyze. Men geeft wel voor een kenmerk van goeden Muscus op, dat een weinig daar van, op gloeijend Yzer gelegd, weinig of niets moet terug laaten, doch dit is ontoereikend en valsch, dewyl zelfs van de echte altoos Assche moet everblyven. De gewoonlykste vervalsching geschied met gedroogd bloed, en ook deeze is het moejelykst te ontdekken. Het eenigst middel is het wryven met drooge Potäsch, wanneer zich daar by eene vlugtig loog-zoutachtige reuk openbaart, zo heeft men grond om te vermoeden, dat 'er bloed of fyn gehakt vleesch onder gemengd is, dewyl zuivere Muscus onder deeze behandeling geen spoor van vlug Loog-zout geeft. De Asphalt kan ligter ontdekt worden, gedeeltelyk om dat de stukjes, dan doorgebrooken zynde, blinken; gedeeltelyk door het smelten op heetgemaakt Blik, wanneer de Muscus, die hier niet mede vervalscht is, eene kool nalaat. Veelen beweeren zelfs, dat al de Muscus, welke naar ons toe komt, niets dan eene compositie is, dewyl 'er eene zo groote hoeveelheid in Europa van gebruikt wordt, en de echte zelfs in China, alwaar deszelfs uitvoer zeer streng verbooden is, tegen Zilver opgewogen wordt. Behalven de reeds bygebragte kentekenen onderscheidt men ook den Muscus naar de plaats, van waar hy vervoerd is. Die uit China, Tonquin, (Moschus Orientalis sive Tunquinensis) en Bengaalen komt is de beste, en reeds van buiten is hy kenbaar door zyne bruine verwe, en door de korte en weinige hairen, waarmede hy bedekt is. De reuk van deeze soort is ongelyk sterker en doordringender, en ze is ook veel hooger in prys dan de Siberische of Russische (Moschus Moscoviticus) waar van het hair op den Bal wit is. De Muscus moet in weltoegeslooten Vaatwerk of Glaazen bewaard worden, anderzints verliest dezelve veel van zyne kragt. De zuiverste Wyngeest berooft denzelven geheel van zyne geur, gelyk ook water, 't welk 'er wordt overgehaald. Van geenerlei vocht wordt hy volkomen opgelost.’

Wy hoopen, dat de Vertaaler, die zoo veel bevoegdheid tot dezen taak aan den dag legt, ook het tweede Deel, waarin de verschillende pharmaceutische Bewer-

[p. 579]

kingen, en de onderscheide Bereidingen zelve, behandeld worden, op eene even zoo wel uitgevoerde wyze eerlang moge in het licht brengen.