Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Memorien van den Generaal Dumouriez, door hemzelven geschreeven in 1793. Twee Deelen. Amsterdam, 1794.

Wy kunnen niet zeggen, over 't algemeen, groote Liefhebbers van Memorien te weezen; daar verre de meeste sterk het Egoismus ademen, en, by Zelfverontschuldiging, de heftige Veroordeeling van Party voegen, derwyze, dat men 'er dikwyls weinig waarheids, tot bydraage der Geschiedenisse, uit konne ontleenen, en wy daarom niet instemmen met eene Bedenking, die ons onlangs onder 't ooge kwam, dat eene Geschiedenis verhaast of gebrekkig geschreeven is, om dat men den tyd der Uitgave van Memorien, byzondere Persoonen betreffende, niet had afgewagt.

In deeze begrippen vonden wy ons gesterkt by het doorleezen der Memorien van den Generaal dumouriez, die ongetwyfeld veelen tot derzelver leezing zullen uitlokken. 's Mans berugte Naam, zyne Verrigtingen in Frankryk, op de grenzen van Nederland, en in ons Vaderland zelve, moeten die uitwerking baaren. Het is daarom niet te bevreemden, dat men zich gehaast heeft 'er eene

[p. 467]

Nederduitsche Vertaaling van te bezorgen - welke haast misschien het haare toebrengt, dat dezelve overal niet klaar en op veele plaatzen stootende is.

Niet onvoorzigtig luidt een Aantekening des Vertaalers, als hy aan een gedeelte komt, 't welk betrekking tot ons Vaderland heeft. ‘Indien wy ons niet voorgenomen hadden, ons geheel te onthouden van 't maaken van Aanmerkingen op den Text van den Generaal dumouriez, zoude hy ons menigmaal daar toe gelegenheid geeven. Dit moge de oordeelkundige Leezer zelve doen. Wy laaten dit Werk ter verantwoording van den nog leevenden Schryver: hebbende 't onze Vaderlanders in hunne taal alleen medegedeeld, als zynde een belangryk stuk, (welken zyne verdiensten of onverdiensten ook mogen zyn,) voor de Historie van onzen tyd; ons rekenende even weinig aanspraakelyk voor deszelfs inhoud, als een Briefbesteller is voor dien der Brieven, die hy ombrengt.’

Wy kiezen met hem die voorzigtige zyde, en vergenoegen ons met den Hoofdinhoud op te geeven. Naa eene zwellende breedspraakige en zelfverdeedigende Voorreden, behelst het Eerste Deels Eerste Stuk den Algemeenen Staat der Zaaken; den Staat der Legers; dumouriez's vertrek van Luik; zyn verblyf te Parys; het Proces des Konings, en vrugtlooze poogingen van den Generaal dumouriez. - Het Tweede Stuk diens Deels vangt aan met den Dood des Konings, vermeldt de Onderhandelingen met cambon, en 's Generaals Conferentie met eenige Jacobynen; Staatsraad; rolland's verlaaten van het Ministerie; Onderhandelingen van Holland; 't Vertrek van de maulde, marat, en den Generaal dumouriez; vrugtlooze Onderhandelingen; Oorlogsverklaaring.

Het Tweede Deels Eerste Stuk geeft ons op, het Plan van den Veldtocht en het formeeeren van het Leger; de Geldleening en het Manifest; de Verzameling van het Leger; Sterkte van 't zelve; het neemen van Breda, de Klundert, Geertruidenberg; Belegering van de Willemstad; het blokkeeren van Bergen op Zoom, Steenbergen; Sommatie van Heusden; dumouriez aan de Moerdyk en Roôvaart. Zyn verlaaten van het Leger, op de ontvangen order om te vertrekken. Hoe hy, te Antwerpen komende, de Commissarissen doet heenen gaan; te Brussel met de Volksvertegenwoordigers spreekt; aan de Conventie

[p. 468]

schryft; chepy en estienne doet arresteeren; verscheide Ordonnantien geeft; en te Leuven met de Commissarissen van de Conventie spreekt. Voorts vertoont het ons den toenmaaligen staat des Legers, vóór den Slag van Nederwinde, en de Retraite, als mede het Gevegt van Gotzenhoven.

Het Tweede Deels Tweede Stuk zet 's Generaals bedryven voort, verhaalende den Aftocht, en nog twee Gevegten; zyne Retraite op Brussel; deszelfs Ontruiming; het Kamp van Enghien, van Ath; Conserentie te Ath met den Collonel mack; het arresteeren van den Generaal miranda; het Kamp van Doornik; Retraite uit het Kamp van Maulde; het arresteeren der Commissarissen van de Conventie, en van den Oorlogs Minister; het Vertrek van dumouriez; deeze te Bergen; Etablissement der Franschen te Leuzen; 't Congres van Antwerpen; Tweede Proclamatie van coburg; Vertrek van den Generaal na Brussel.

Hieraan is eindelyk gehegt een Kort Begrip van 't Leeven des Generaals dumouriez, getrokken uit een Brief aan een zyner Vrienden. Ten onderschrift heeft de Vertaaler goedgevonden, de twee bekende Regels van cato te plaatzen.

Nec te collaudes, nec te culpaveris ipse,
Hoc saciunt stulti, quos gloria vexant inanis.

Dit Onderschrift zou mogelyk op de Memorien beter passen, dan de Spreuk op den Tytel gebezigd.

- - - - Vitamque impendere vero.