Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Historisch Schouwtooneel van 's Waerelds Lotgevallen, of kort aaneengeschakeld Berigt der voornaamste Gebeurtenissen van deezen tyd; verrykt met een Historisch Mengelwerk. Met Plaaten en Kaarten. IIde Deels, 1ste en 2de Stuk. No. 1. 1793. Te Haarlem, by A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo.

‘Een geheele reeks van kleine noodlottigheden,’ vermeldt de Uitgeever, ‘heeft de uitgave van dit Stuk des Schouwtooneels dus lang vertraagd, waar voor hy het Publiek verschooning verzoekt, terwyl hy meent zulks op beter grond te kunnen doen, daar hy vertrouwt, dat dit Tydsgewricht, zo interessant als moeilyk, met alle waarheidsliefde, onzydigheid en naauwkeurigheid, is behandeld geworden.’

In de daad, het langer tydsverloop tusschen dit en het laatst voorgaande Stuk, en de vroegere van dit Schouwtooneel, deedt zommigen denken, en de begunstigers van 't zelve vreezen, dat het Werk, om de moeite daar aan vast, bleef steeken. Wy kunnen niet ontkennen ons in

[p. 416]

dit geval bevonden te hebben; doch werden, door de ontvangst van dit Stuk, July - September, het gebeurtenisvolle Jaar 1792 betreffende, uit deeze onzekerheid gered.

Gaarne willen wy bekennen, dat de beoordeelende Lectuur van een onnoemelyk aantal Nieuwspapieren en andere Schriften tot het vervaardigen eens Werks van dien aart noodig; dat het schiften en scheiden van het waare en het valsche; het plaatzenswaardige of het onaangeleegene, 't welk, zonder weezenlyk gemis, kan agterwege blyven, veel tyds, oplettenheids en moeite, kost, en wy ons geenzins verwonderen, dat de Redacteur niet altoos kan spoeden zo ras hy begeert, zal zyn Werk die waarde en lof behouden, welke het, met zo veel regts, verkreegen heeft, en by aanhoudenheid verdient; met dit alles zal het ons, en zo veelen als deezen Geschiedkundigen arbeid hunne goedkeuring schenken, hoogst welgevallig weezen, wanneer hy allen spoed maake, die met het wel uitvoeren van zyn Plan bestaanbaar is.

Wy behoeven naauwlyks te vermelden, dat Frankryk, in dit Driemaandig Tydvak, een uitsteekende figuur maakt, en de biunenlandsche Staatsgebeurtenissen, zo wel als die des gevoerden Krygs, geen gering gedeelte deezes dikken deels uitmaaken: dan moeten, daar men ons wel zal verschoonen van staalen op te geeven, dewyl alles in het verband behoort beschouwt te worden, hier aanmerken, dat in alles, dit Land, zo vol beroertenissen, betreffende, en waaromtrent de gevoelens zo wyd uit een loopen, door den Schryver eene onzydigheid wordt in agt genomen, welke in eenen Geschiedboeker zo pryslyk is als eene moeilyke taak.

Wat ons Land betreft, vinden wy vermeld, 't geen daar beslooten werd ten aanziene van onzen Gezant te Parys, den gryzen lestevenon van berkenrode, en des Franschen Ministers by onzen Staat in 's Gravenhaage, de te rugroeping des eersten en het opschorten van alle Ministerieele Gemeenschap met den laatsten. Als mede het besluit van hun Hoog Mogenden, omtrent het geen schuilplaats verleenen aan eenige Persoonen, die zich aan de grootste misdaad tegen hunne Allerchristlykste Majesteit, en de Koninglyke Familie, zouden hebben schuldig gemaakt.

De groote zaak der Quoten of Aandeelen in het draagen der Algemeene Lasten, tusschen de onderscheide deelen van ons Bondgenootschaplyk Gemeenebest, werd in

[p. 417]

Herfstmaand tot stand gebragt, en voor den tyd van vyf en twintig jaaren, met verhooging van eenige en vermindering van andere Landschappen, op den volgenden voet bepaald.

In de gewoone Lasten van het Bondgenootschap moeten voortaan opgebragt worden, door

Gelderland, naar evenredigheid van	ƒ 6-0 10
Holland	62-1 0
Zeeland	3-16 0
Utrecht	4-10-0
Friesland	9-7-0
Overyssel	3-9-6
Stad en Lande	5-7-8
Drenthe	:-19-10
En de kas van de Generaliteit	4-8-2
	_____
Te samen uitmaakende	ƒ 100-0-0

En in de buitengewoone Lasten, van welk een aart dezelve weezen mogen,

Gelderland	ƒ 6-7-9
Holland	65-11-10
Zeeland	4-0-4
Utrecht	4-15-2
Friesland	9-17-8
Overyssel	3-13-5
Stad en Lande	5-13-10
	_____
Te samen uitmaakende	ƒ 100-0-0

Blyvende de Kas der Generaliteit bevryd van eenig aandeel in deeze buitengewoone Lasten.

Dit wordt, met meerdere byzonderheden, tot dit Staatsbesluit behoorende, omstandig opgegeeven. Wy oordeelden het bovenstaande te moeten plaatzen, om deeze nieuwe Verdeeling, welke, met de voorige vergeleeken, zeer elks aandagt verdient, ook onzen Leezeren in 't oog te doen vallen^(*).

(*) Men zie dezelve onder anderen met veele ophelderingen in de Verklaaring der Unie van Utrecht, door Mr. pieter paulus, Iste D. bl. 247.

[p. 418]

Op de Bylaage van de Oorspronglyke Stukken, die van weezenlyk aanbelang en ten aanziene van Frankryk veelvuldig zyn, volgen de Leevensbyzonderheden van den beroemden washington, met eene keurige Afbeelding diens onvergelyklyken Mans. Voorts is dit Tweede Deels 1ste Stuk voorzien met de Portraiten der Fransche Koninglyke Familie in een Groep, met die van custine, kellerman en bournonville, zullende dat van Mad. lamballe, tot dit Stuk behoorende, by de afgifte van het volgende geleverd worden: ook vindt men den Tempel afgebeeld, die ter Gevangenisse der Vorstlyke Persoonen strekte.

Van drie nog overschietende Maanden des Jaars 1792, October, November en December, maakt de Schryver in het IIde Deels 2de Stuk, door No. 1. onderscheid, en eenen aanvang; doch alles bepaalt zich tot Turkyen, Rusland, Poolen, Zweeden, Deenemarken, Portugal, Spanje, Italie, met eenige weinige Bylaagen: zo dat men, ter voltooijing van dien Jaarkring, nog veel belangryks te wagten hebbe.

Zeer belangryk ondertusschen is dit uitgegeeven stuk, door het bygevoegd Historisch Mengelwerk, schoon maar één Stuk behelzende, naamlyk de Besckryving van Parys, met een platten grond, naar de jongste Verdeeling; doch, daar dit ook afzonderlyk te krygen is, zullen wy 'er afzonderlyk van spreeken; naa vermeld te hebben, dat het beloofde Portrait van de schoone Prinses de lamballe hier verschynt; ook ontmoeten wy de Afbeeldingen van de twee Zusters de Heldinnen ferning, als mede die van marat; een uitslaande Plaat, het inneemen van Mons door dumourier vertoonende, is 'er aan toegevoegd, om ter behoorelyke plaatze in het Schouwtooneel te komen.