Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Leerredenen, door Alexander Gerard, Leeraar der heilige Godgeleerdheid en Hoogleeraar derzelve op de Hoogeschool te Aberdeen, in Schotland. Uit het Engelsch vertaald. Eerste Stuk. Te Haarlem, by E.W. Cramerus, Junior, 1793. In gr. 8vo. 151 bl.

Ondanks de herhaalde klagten van veelen onzer Leeraaren, over het heerschende verzuim der bywooninge van den openbaaren Godsdienst, ziet men, egter, van tyd tot tyd, veele bondels Leerredenen ten voorschyn komen. Van het leezen van Leerredenen schynen, derhalven, onze Landgenooten niet afkeerig te zyn; althans, indien men moge afgaan op den regel, volgens welken de Boekhandelaars van den smaak der Natie zich

[p. 348]

doorgaons vry wel weeten te bedienen, en diensvolgens afgerigt op het verspreiden van zodanige Schriften, als, onder den grooten hoop, inzonderheid getrokken worden. Gelukkig, indien hunne keuze, of die van hunne vrienden en raadslieden, op zodanige lettervrugten van deezen aart valle, welke tot een heilzaam voedzel voor het verstand en voor het hart kunnen dienen. Aan de Leerredenen van den Hoog Eerw. gerard moeten wy het getuigems geeven, dat zy aan deeze vereischten niet kwalyk voldoen. De voordragt is geleidelyk, en evenredig aan de vatbaarheid van toehoorderen of leezeren, die eenige geoeffendheid bezitten. Zyne- begrippen strooken volkomen met die van onze Nederlandsche Kerke; doch worden met die bescheidenheid voorgedraagen, dat ook andersdenkenden 's Mans bedenkingen met genoegen zullen hooren. Alles, eindelyk, ademt eene verstandige Godsvrugt, en eenen ernstigen aandrang op gemoedelyke deugdsbetragting. Een zestal Leerredenen is in deezen Bondel begreepen. Naar aanleiding van Pf. CXVI:9, hebben de twee eerste tot Opschrift: ‘De Godsdienst met het gewoone leeven naauw verbonden.’ De twee volgende, ontvouwende de woorden Gen. III:15, handelen over de ‘eerste belofte des Verloss rs.’ Gen. XXII:18 is de text der vyfde Leerrede; hebbende tot Opschrift: ‘De Verlosser aan Abraham beloofd.’ In de zesde of laatste Leerrede wordt, uit de woorden 1 Kon. X:13^a, beweezen, ‘dat standvastigheid in den Godsdienst door de gemeene rampen des menschlyken leevens versterkt wordt.’

Met ongemeen genoegen hebben wy de twee eerste Leerredenen geleezen, van wegen de heilzaame strekkinge van den inhoud, ter aanpryzinge van Godsdienst en het daadlyk beoesenen en betragten van dien. Tot eene proeve van 's Mans denkwyze omtrent den Godsdienst, ‘als invloed hebbende op onze tydlyke werkzaamheden, en aan alle die daaden, welk de innigste betrekking tor ons tegenwoordig dierlyk leeven hebben, den grond en waare gedaante geevende,’ zullen wy ons, voor het tegenwoordige, tot de volgende aanhaaling bepaalen. ‘Wanneer ik (dus schryft de Eerw. gerard) den Godsdienst in dit licht plaats, meen ik niet staande te houden, dat hy geene pligten bevat, van het recht bestier onzer gewoone beroepsbezigheden onderscheiden; of dat 'er geene oefeningen toe be-

[p. 349]

hooren, die van ons gemeene leeven afgetrokken zyn. Neen. Daar zyn tyden en gelegenheden, aan byzondere godsdienstige pligten toegeëigend, in welken geen belang omtrent onze gewoone beroepsbezigheden zich mag indringen. 'Er zyn Vergaderingen samengeroepen om de bondzegelen te gebruiken, de openbaare aanbidding by te woonen, het woord te hooren; alwaar wy omtrent deeze oefeningen alleen ingespannen moeten zyn, en waar wy alle waereldsche gedachten en zorgen uit moeten bannen. Daar zyn oefeningen van godsdienstigheid, welke in het verborgen, in de stilheid der afzondering, verricht moeten worden: als bidden, de Schrift leezen, de grondbeginzels van den Godsdienst en de verbindtenissen onzer verscheidene pligten, overdenken, ons zelven onderzoeken, onze zouden belyden, en besluiten van verbetering neemen. Wy zyn niet waarlyk godsdienstig, wanneer wy toestaan, dat bezorgdheid voor onze tydlyke belangen, dat naarstigheid in onze waereldlyke bezigheden, ons deeze doen verzuimen. Zy hebben geene onmiddelyke betrekking op de werken van ons beroep, maar zy zyn 'er bestaanbaar mede: zy schortenze ze voor een weinig tyds op, maar zy kunnen zonder eenige ongevoeglyke stremming derzelven verricht worden.

Deeze godsdienstpligten (dus vervolgt gerard,) betreffen met regelrecht het gewoone leeven, ook zyn zy in deszelfs verrichtingen niet op 't naauwst ingelyfd; integendeel, veeleer in schyn daarvan afgezonderd; maar, in de daad, tot de juiste volbrenging derzelve dienstbaar. Zy maaken indrukken, welke invloed op ons leeven kunnen hebben; zy wekken gevoelens op, welke, zonder dezelve, door de drukte der beroepsbezigheden verstrooid konden worden; zy versterken de grondbeginzels van ons gedrag, welke door de afleidingen der waereld ligtlyk verzwakt zouden worden, maar den grond uitmaaken, op welken de vroome man daaglyks werkzaam moet zyn. Zonder op deeze godsdienstpligten de aandacht te vestigen, zouden wy noch goede gevoelens, noch grondbeginzels, hebben, om ze met ons in de waereld te voeren: maar wy vestigen 'er onze aandacht te vergeefs op, indien wy niet de goede gevoelens en grondbeginzels, welken zy bekwaam zyn in te boezemen, met ons in de waereld brengen. De kerk en de binnenkamer zyn

[p. 350]

de plaatsen, waar deeze pligten verrigt worden; maar de waereld is de plaats, alwaar zy de uitwerkingen, welken zy voortbrengen, ten toon moeten spreiden, en den geest van heiligheid, welke zy aankweeken, openbaaren. Het geestlyk leeven moet, door de oefeningen der eenzaamheid en afzondering, worden versterkt; maar, wanneer het door deeze, als het juist gepaste voedsel voor hetzelve, versterkt is, moet het in de waereld zyne sterkte vertoonen: zyne werkzaamheden moeten zich met die van het dierlyk leeven vereenigen: ons werk voor de eeuwigheid moet in alle onze bezigheden voor den tyd ingeweeven zyn.’ Mogten deeze beginzels meer algemeen gehoord - en ook betragt worden!