|
| |
| |
| |
Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.
Overdenkingen over het Lyden, den Dood en Opstanding, van Jesus. Volgens het Verhael van zynen Vriend en Leerling Joannes. Door J.L. Ewald. Uit het Hoogduitsch vertoeld. Te Utrecht, by de Wed. S. de Wael en Zoon. In gr. 8vo. 309 bl.
Legio is het getal der Schriften, ook in onze taal voorhanden, in welke de Verhaalen der Euangelisten, aangaande het Lyden van den gezegenden Zaligmaaker, aanééngeschakeld, Taal-, Ondheid- en Historiekundig, behandeld worden. Behalven de Werken, daar toe opzettelyk vervaardigd, ontmoet men geenen Schriftverklaarder van eenige vermaardheid, welke zich daar toe niet heeft verledigd. Niet zo ruim is de voorraad van opstellen, in welke het leerzaame, stigtelyke en opwekkende, in de altoos gedenkwaardige voorvallen begreepen, opzettelyk ontvouwd wordt. Menigmaalen verwonderden wy ons, dat, onder het groot aantal van uitmuntende Leerredenen, zints geruimen tyd afgegeeven, de Opstelers derzelven niet op de gedagte zyn gevallen, om dit allergewigtigst gedeelte der gewyde Geschiedenisse praktikaal te behandelen. Een jeruzalem, zollikofer, blair, en anderen, hadden zy die moeite op zich genomen, welk een allernuttigst Leesboek zou het Publiek van hunne welversneedene pennen hebben ontvangen! Onder het klein getal leezenswaardige Schriften van die foort, gedenken wy met genoegen aan het Werk van den Haagschen Kerkleeraar krieger, onlangs met lof door ons aangekondigd. Ewald, door meer dan één Geschrift onzen Landgenooten bekend, komt hier het zyne bydraagen. 's Mans Overdenkingen verdienen eene aanzienlyke plaats op de kleine Lyst der Leesboeken, in welke de Euangelische Verhaalen kort en zaaklyk toegelicht, en de praktikaale leeringen, in dezelve opgeslooten, ernstig en kragtig worden voorgedraagen.
Zie hier den aanleg en het beloop van ewald's Geschrift. Hy heeft hetzelve gegooten in den vorm van
| |
| |
Overdenkingen, te zamen twintig in getal; ieder derzelven, uitgezonderd de drie eerste en de laatste, heeft ten onderwerpe eenig merkwaardig voorval uit de gewyde Verhaalen, betreffende den lydenden en den opgewekten jesus. Van de vier Overdenkingen, die wy van het algemeen Ontwerp hebben uitgezonderd, bevat de eerste een Onderzoek, wegens het Lyden van onzen Heer, uit een menschelyk oogpunt beschouwd; de tweede overweegt de vraag: Welk een uitwerkzel hadt het lyden en de verzoekingen op de gezindheid van onzen Heer? Het Gebed, waarmede onze Heer zyn lyden aenvaerde, wordt in de derde Overdenking behandeld, en in de twintigste of laatste Overdenking het oogmerk van de Geschiedenis van Joannes ontvouwd. By wyze van Inleidinge, heeft de Heer ewald, aan het hoofd des Werks, geplaatst, eene korte Schets der Geschiedenisse van het Lyden, den Dood en de Opstanding, van jesus, opgemaakt uit de zamengetrokkene berigten der Euangelisten, zo als dezelve naar de meening van onzen Schryver moeten gerangschikt worden.
Over 't algemeen kunnen wy van deeze Overdenkingen, die ook wel den naam van korte Leerredenen kunnen draagen, getuigen, dat zy met genoegen, en tot stigting, zullen geleezen worden. Zonder te vervallen in het verveelend uitvoerige van Taal- en Oudheidkundige Aanmerkingen; zonder eene vertooning te maaken van geleerdheid, die ligt te bekoomen is, en waar mede menig Leeraar de onkundige Gemeente zand in de oogen werpt, doch de geoefenden verveelt; en 't welk de oorzaak is, waarom, geduurende de dus genoemde Passieweeken, de openbaare Godsdienstoefening door veelen vermyd wordt: dit alles zorgvuldig vermydende, geeft de Heer ewald een algemeen berigt van persoonen en zaaken, zo veel als genoeg was, om in den geest van het voorgestelde Verhaal in te dringen, en zich hetzelve, als 't ware, door daadelyke aanschouwing te vertegenwoordigen, zo als ieder gebeurtenis zich met 'er daad hadt toegedraagen. Niet even gelukkig, egter, is de Schryver hierin altoos geslaagd: waarom de Vertaaler het noodig heeft geoordeeld, hier en daar, eene aanmerking te plaatzen, in welke de blyken van oordeel en goeden smaak doorstraalen. Dus ontmoeten wy, onder anderen, aan het slot der IXde Overdenkinge, eene aauwyzing van het onbestaanbaare in het karakter van Pilatus, zo als hetzelve
| |
| |
door ewald geschetst was. Elders, daar de Schryver van de klederen des Heilands spreekt, maakt de Heer Vertaaler op de uitdrukking: De Lyfrok was zonder naed: uit één stuk, zoo als Hy, die hem droeg, met regt deeze aanmerking: ‘Dit zal zo veel moeten betekenen als eenvoudig, oprecht; - dan, het mag zyn wat het wil, het stuit my verschrikkelyk, ik kan het niet leezen, zonder iets, ja! ik weet niet hoe ik 't noemen zal, verontwaerdigends? maer dit is wat sterk, te gevoelen, - het heeft, dunkt my, veel van iet aertigs, of van een laege naïviteit, en die beide, vind ik, dat in eene Godsdienstige Overdenking eene slechte vertooning maeken; ewald heeft dikwyls reflexiën van dien aert, die schoon zyn, - maar de zucht, om zulke reflexiën te maeken, verleidt weleens tot onvoegzaeme.’ Wy herinneren ons, by deeze gelegenheid, eenen Leeraar soortgelyk eenen misslag te hebben hooren begaan, daar hy, handelende over christus, als gekruist tusschen twee Moordenaaren, 'er nevens voegde: ‘Hy was hier op zyne rechte plaats: de Deugd in het midden.’
Om iets ter proeve te leveren van de wyze, op welke de Heer ewald de overdagte voorvallen tot een zedelyk gebruik aanwendt, willen wy hier iets voordraagen uit het geen hy uit den val en 't berouw van petrus afleidt. ‘Hier (dus luidt, onder anderen, 's Mans taal,) hebben wy de geschiedenis van ons hart; en helaes! niet van een verhard, diep bedorven, maer van het beste edelste hart. De besten onder ons, wanneer zy deze geschiedenis leezen, moeten gevoelen, dat petrus vleesch van ons vleesch zy. - Wanneer zoude ik aen het einde komen, wanneer ik deze geschiedenis op alles wilde toepassen, waer op zy zich al laet toepassen! Gy kunt deze geschiedenis nooit leezen, struikelende en vallende, of gy, die nog nooit diep gevallen zyt, die gaerne wildet opstaan, - die ook opgestaen zyt, niemand kan ze leezen, zonder 'er eene menigte licht, en waerschouwing en troost, in te vinden.
Maer laet ons vooral zien, wanneer en hoe en hoe diep de welmeenende mensch vallen kan. - Juist dan, wanneer gy u voorstelt het zekerste te zyn, juist dan, wanneer gy denkt, hier toe ben ik niet in staet! dat zou ik nooit in myn leeven doen! - juist
| |
| |
dan, wanneer gy u zelven het meest vertrouwt, bevindt gy u in het grootste gevaer. - Die op zich zelve niet veel steunt, die waekt en bidt, en zal dan ook niet in verzoeking vallen; maer die gerust is, die waekt en bidt niet, maer valt ook, als petrus viel. Wee! die menschen, die op hunne kracht, om zich van alles te kunnen onthouden, die op hun edel hart vertrouwen; die op geene waerschouwing letten, die met waerschouwingen spotten, om dat zy zich verbeelden, boven de gewoone waerschouwingen ver verheven te zyn, - als zy maer eens op petrus zagen, wie hy was, en hoe hy viel, en wie zy zyn, en hoe zy vallen kunnen. Ja! bleef de mensch altyd in eene geruste gemoedsgesteldheid, waerin hy aen elke waerschouwing denken, waerin hy steeds op zyne hoede kon zyn, - dan kon hy nog veel eer blyven staen, dan hy staende wilde blyven. Maer daer komen verzoekingen, die onze driften aenspooren, daer komen uuren van driften. - Gy wordt tot drift en toorn verwekt; het vuur der wellust wordt in uw binnenste ontstoken; angst en menschenvrees komt in u op, - en helaes! dan zyt gy niet meer de mensch die gy van te vooren waert. De wet in uwe leden neemt u gevangen onder de wet der zonde; gy zult vallen, zelfs eer gy noch denkt dat gy kunt struikelen. En denk niet, dat het by ééne struikeling, by éénen val, zal blyven. - Hebt gy eene gelogen, gy zult meer liegen; eens bedrogen, gy zult meer bedriegen; hebt gy u eens aen onmaetigheid, aen wellust overgegeeven, gy zult 'er u meer aen overgeeven, en dan steeds meer liegen en bedriegen, steeds sterker aen onmaetigheid en wellust verkleefd worden. - In minder dan twee uuren kwam de openhartige petrus zoo ver, dat hy de snoodste leugen bezwoer; en wie onder ons durft vertrouwen, beter te zyn, dan hy was?’
In zyne Overdenking der zorge van jesus voor zyne Moeder en voor zynen Vriend Joannes, hooren wy den Heer ewald, eenigzins in den smaak van pfenninger, aldus redekavelen. ‘Het was een bevel van jesus,’ te weeten aan Joannes, om Maria tot zich te neemen, ‘dat hy naerkwam; maer hoe dikwyls zal hy Hem niet voor dit bevel gedankt hebben! Hoe veel vreugd hadt jesus hun beide door dit woord geschonken!
| |
| |
Hoe goed moet het hun niet geweest zyn, wanneer zy op stille winteravonden by elkander zaten, en over Hem spraken, aen wien hun hart zoo verkleefd was! wanneer zy zich zoo menige zyner woorden en daeden herinnerden! wanneer Joannes Maria iets verhaelde, 't geen zy nog niet wist, uit de drie laetste jaeren van zyn leeven; en Maria Joannes wederom zoo veele dingen uit zyne kindsheid en jongelingsjaeren! - wanneer zy den zoo veel bevattenden zin van menig woord naerspoorden, en deszelfs vroegere of laetere vervulling gisten! wanneer zy in uuren van droef heid zich met zyne belofte oprichtten: - Ik wil u geene weesen laeten, - Gy zult my wederzien, - Ik zal u tot my neemen, op dat gy zyn meugt daer ik ben! Zeker heeft het Joannes nooit berouwd, dit laetste bevel van zynen Heer gehoorzaem geweest te zyn. En (dus besluit de Heer ewald) dit zal nooit iemand in de geheele waereld berouwen, wanneer hy met eene kinderlyke gehoorzaemheid dat geen doet, 't geen hy voor den wil des Heeren erkent. Jesus beveelt alleen, om de menschen gelukkig te maeken, en verbiedt alleen, om de menschen uit het verderf te redden. Hy geeft te genieten, terwyl Hy het genot van andere dingen verbiedt. Al 't zwaerschynende, 't geen Hy gebiedt, is maer eene opwekking uit den slaep, om in de vreugd van een morgenfeest der Lente te deelen. Dat zult gy ondervinden, Mensch! als gy u maer een tyd lang aen zyne woorden houdt, die alle zyn als dit woord. Meer dan men zeggen of beschryven kan, is zyn juk zacht en zyn last ligt.’
Wy eindigen ons Berigt met de ernstige aanbeveeling van dit Werk aan allen, die in het leezen der gewyde Verhaalen, en vooral van de laatste allergewigtigste uuren van 's Heilands leeven, leering en stigting zoeken. Op zommige plaatzen zou de Heer Vertaaler zynen styl een weinig meer hebben kunnen beschaaven, en van Germanismen zuiveren. |
|
Auteursrechtvrij