Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

[p. 245]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Oude Joodsche Brieven Saemenspraeken en Verhaelen van sommige Tydgenooten des Zaligmakers. (Behelzende het voornaemste der Euangelie-Geschiedenissen.) Gevolgd naer het Hoogduitsch van wylen J.K. Pfenninger, in leven Diaken van St. Pieters Kerk te Zurich. VIIde Deel. Te Leyden, by L. Herdingh, 1792. In gr. 8vo. 264 bl.

Onder den stroom van Boeken, welke telkens ons toevloeit, hadt dat van den Heere pfenninger eenen streek genomen, welke ons hetzelve, een tyd lang, hadt doen uit het oog verliezen. Thans het boek in onzen weg ontmoet hebbende, haasten wy ons, om het ter kennisse onzer Leezeren te brengen. In het Voorberigt meldt ons de Nederduitsche Naavolger van het oorspronklyk Hoogduitsch Werk, dat de Heer pfenninger, door zyn onverwagt overlyden, is verhinderd geworden om het geheele plan te voltooien. Dit berigt, twyfelen wy niet, zal veelen onzer Landgenooten, die in 's Mans wyze van behandelen smaak vinden, smartlyk vallen. Tot hunne bemoediginge, egter, kunnen wy 'er, uit het zelfde Voorberigt, nevens voegen, dat de vertaalende Naavolger zyn voorneemen heeft aangekondigd, om, in het spoor zyns Voorgangers, het overige der Geschiedenisse van het Christendom aan te vullen, welke de gewyde Schriften, en inzonderheid het tweede Boek van Lukas, de Handelingen der Apostelen, daar van opleveren. Voor zo veel het jammer zyn zoude, dat een Werk, zonderling in zyne soort, en nuttig in veele opzigten, onvoltooid wierdt gelaaten, kan zulk eene aankondiging, in 't algemeen, niet dan aangenaam weezen. Wy hoopen dat de Naavolger diep genoeg zal doordringen in den geest van het Oorspronklyke, om eene gepaste éénheid te bewaaren; waaromtrent, evenwel, de moeilykheid dier taake in aanmerking genomen zynde, eenige ongelykheid ligtelyk verschooning zal vinden.

Wat den Inhoud deezes Deels aangaat, hetzelve behelst een berigt van de verdere omstandigheden en ge-

[p. 246]

volgen van den dood van Stephanus, voorheen reeds verhaald; de Geschiedenis der bekeeringe van Saulus, en den aanvang der Voortplantinge van het Christendom onder de Heidenen. Zy, die smaak vinden in deeze wyze der behandelinge van de gewyde Geschiedenissen, zullen ook dit Deel met genoegen doorleezen. Onder het zoeken om iets ter proeve te leveren, viel ons oog op een Avondmaalslied, 't welk de Schryver in den mond legt van eenige Discipelen en Discipelinnen van Jezus, welke hy zich voorstelt als vierende de hoogwaardige Instelling. De Naavolger heeft hetzelve gesteld op de wyze van zeker Lied, by eenige Doopsgezinden in gebruik, getiteld: Zielzucht tot Jesus Christus, beginnende, O Jesus, O! waar rukt de liefde? Te liever verkiezen wy deeze proeve, om dat dezelve ons gelegenheid geeft tot het melden van een staal van het bedryf van Saulus, vóór zyne bekeering, in het stooren van eene Christelyke Vergaderinge. Het Lied is van deezen inhoud:

‘O Heer! Wil ons den voorsmaek geven
Van 't zegepraelend Hemelsch leven,

Terwyl we hier in 't Avondmael

Vol liefd' en eerbied tot u naken,
Laat onze Ziel een drupje smaken
Van 't zoet der volle zegeprael.

Der Zegeprael dier kloeke helden,
Die onversaegd uw grootheit melden,

Al moet het zyn op 't moordschavot;

Wy zien hier wat gy hebt geleden,
Wat zwaeren stryd gy hebt doorstreden,

Toen g' ons bevredigd hebt met God!

Hoe ook natuur van 't kruis moog' gruwen,
ô Midd'laer Gods! wy zyn toch d'uwen,

En zullen 't zyn in eeuwigheit.

Het Avondmael streelt uw beminnaers
Met d'eerekroon der overwinnaers,

Door U behaeld en ons bereid!

[p. 247]

4.

 

Al kwam, daer w' U ter eere zingen.

 

Het moordrot in deez' Feestzael dringen.

 

Het sleep ons weg van deez' uw' disch,

 

Om ons voor 't bloedgericht te stellen,

 

Geen nood, uw Geest zal ons verzellen!

 

Wy vreezen geen gevangenis.’

Naauwlyks hadt de vergaderde Christenschaar dit Lied geëindigd, of Saul met eenen Gerichtsdienaar en eenen Verspieder koomen in de Vergadering, om de Christenen gevangen te neemen. Van dit bedryf, en het gesprek, by die gelegenheid gehouden, ontmoeten wy dit dichterlyk verslag:

‘Gerichtsdienaer. Hoor! zy zingen daer binnen.

Saul. Zingen? - - Zo wilde ik hen juist aentreffen.

Gerichtsdienaer. Wat zou dat zingen beduiden?

Zoo laet in den avond?

Saul. Dat doen zy, hore ik, altyd, wanneer zy het doodmael van hunnen valschen Messias gevierd hebben; die bedrogene dolle menschen!

Verspieder. Ja wel, die bedrogene dolle - -

Saul. Is dit niet de ondeugendste list van den valschen Messias, dat hy, op dat zich zyne leerlingen aen zynen dood niet zouden ergeren, dien juist als het wezenlykste middel ter hunner verlossinge heeft opgegeven, en een gedenkmael dier voorgewende verlossinge door zynen dood instelde?

Verspieder. Moses - - -

Saul. Stil! wy moeten ons by malkander voegen.

De verspieder en gerichtsdienaer voegen zich byeen, en stellen zich in orde. Op een door saul gegeven teken, doen zy de deur losspringen, en vliegen met lantaernen, uitgetogen zwaerden, touwen en boeiën, in de handen onder een vreeslyk geweld ter kamer in.

Een groote vergadering van Christenen, - aen lange tafelen zittende met saemgevouwene en om hoog gehevene handen, - houdt eensklaps op met zingen, verbleekende in 't eerste oogenblik, schoon ze zich wel dra weder herstellen.

Saul ziet de ledige schotel en den beker midden op de tafel, vloekt en vaert gramstoorig uit tegen dit gereedschap voor het Avondmael, pogende dit op de aerde te smyten, en met de voeten te vertrappen, wanneer een

[p. 248]

der broeders, eenen anderen toewenkende om dit te bergen, zich kloekmoedig tusschen dit tafelgereedschap en saul in stelt. Deze trekt zyn Zwaerd; - de Christen staet stil, en saul zegt:

Neen! razende Zondaer! gy moet niet hier - maer met smaek [smaed] ter dood gebracht worden. Dit zeggende steekt hy zyn Zwaerd weêr in de schede; en intusschen had de andere broeder de schotel en den beker door een zydeur in veiligheid gebracht, - en was nu te rug gekomen; toen de Wacht beide de uitgangen bezettede.

Saul had onder anderen vooral het oog gevestigd op de Dochter van den Raadsheer gehasi, die met haere Oppaster, welke ook eene heimelyke Discipelin van Jesus was, ontsnapt, en nu mede hier by het Avondmael tegenwoordig was, - en hy doet deze Oppaster allereerst en sterkst binden en boeiën; maer met de jonge maegd stelt hy nog eerst eenige pogingen in 't werk, om naer ter verlochening te brengen. Maer, toen dit niet gelukte, en alles vruchtloos was, wat hy zeide, werd hy als woedende, rukte haer zelve van haere zitplaets af, greep zelve de banden, en hielp haer in alleryl boeiën en wegvoeren.’

De gevatte Christenen vervolgens na den Kerker gesleept zynde, doet de Heer pfenninger, saul aan aser, den Opziender van 't gevangenhuis, en zynen zoone, den volgenden Brief schryven:

‘Saul. God zy met u lieden! bewaert dezen allerzekerst! weigert hen alles! honger en ellende brengen hen misschien nog tot berouw, en behouden welligt nog hunne Zielen. Ziet wel toe, dat gy hen wel bewaert, of gy zult voor hen moeten boeten; ja Gods toorn treffe u voor iedere gunst, die gy hen bewyst. - Ik moet weder voort - - - hy veegt het zweet van zyn aangezicht, en gaat heen.’

Van wegen de eenheid van het onderwerp, kunnen wy niet nalaaten hier nog nevens te voegen het volgende tooneel, vertoonende de Gevangenen, in den nacht, door aser en zynen zoon aan de deur van den Kerker beluisterd.

‘Zy hooren nu den eenen dan den anderen, ook Vrouwenstemmen.

Eene. God richt in gerechtigheid. Hy zal hem alles op zyn hoofd doen nederkomen.

Een andere. Laat ons liever bidden, gelyk onze

[p. 249]

Heere deed aen het Kruis: Vader! vergeef het hem! hy weet niet wat hy doet!

Een zagte jongelings-stem. Wie weet, of hy het niet wel meent. Zeide de Heere zelve niet; zy zullen in der daed meenen, Gode eenen dienst te doen, wanneer zy ons dooden?

Eenigen te gelyk. ô Vader van Jesus Christus! vergeef het hem, hy weet niet, wat hy doet.

Eene. Hy vloog als een bezetene ter kamer in.

Een andere. Hy spottede evenwel niet.

Een derde. Neen, hy was altoos in ernst toornig.

Een vrouwenstem. Bid voor Cidli. Zy sterft byna in myne armen.

Na een poos zwygens, eene met de stem als van een oud man. In den naem van Jesus! zy sterft!

Veele met elkander. Gelooft zy Jesus Christus! Hy is ons naby!

Eene met een Vrouwenstem; Vergeef Aser die duivelsche hardheid, waer meê hy Cidli eenige druppelen ter verkwikkinge weigerde!

Eene andere. Zekerlyk heeft Saul hem die gestrengheid geboden.

Eene andere. Niet anders.

Eene met de stem van een jong meisje. De Zoon zeide, in het voorby gaan, tegen my: Lief kind! hoe gaerne zouden myn Vader en ik ulieden verkwikken, durfden wy slechts!

Eene met een man's stem. Vader van onzen Heere! vergeld hen 't geen zy gaern gedaen zouden hebben, even als of zy het gedaen hadden!

Veelen. Amen! Amen! doe het Barmhertige God! zegen den Opziender van dezen Kerker en de zynen! Amen!

Aser en zyn Zoon, buiten staende, droogen de traenen af, en zweeren, dat zy de zaek van Jesus van nieuwsop zullen onderzoeken, enz.’