Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Verhaal van den boot van czaar Peter den I, die de oorsprong was van de Russische zeemagt.

(Overgenomen uit coxe's Travels into Poland, Russia, Sweden and Denmark.)

In het Kasteel van Petersburg is een vierriemde Boot, welke aldaar in een steenen tot dat einde vervaardigd gebouw met diepe eerbiedenis bewaard wordt, als een Gedenkteken voor volgende Eeuwen: dewyl men denzelven aanmerkt als het beginzel der Russische Vloot. Czaar peter de I was gewoon dien den Little Grandsire of den Kleinen Grootenheer te noemen, en beval, in 't laatste gedeelte zyner Regeeringe, dat dezelve na Petersburg zou worden overgebragt, 't geen met een staatlyken ommegang geschiedde, om daar door 's Volks verwondering op te wekken, en zelve de vergelyking te doen maaken tusschen den staat, waar in hy de Scheepsmagt vondt, en tot welk eene volkomenheid hy dezelve gebragt hadt. -

[p. 221]

De Geschiedenis van dien kleinen Boot is waardig der vergetelnisse onttoogen te worden, zo wel om dat dezelve de Opkomst behelst van de Russische Zeemagt, als om dat ik, dezelve mededeelende, gelegenheid zal hebben om verscheide dwaalingen tegen te gaan, door veele Geschiedschryvers van Czaar peter den I te boek geslaagen, en die, worden ze niet aangeweezen en te regt gebragt, door den tyd geheiligd en als waarheden aangenomen zullen worden.

Ik maak een begin met aan te merken, dat 'er geen de minste grond is voor de vertelling, dat peter de I eenen natuurlyken afkeer hadt van het water, en zeer veel werks om dien afkeer te overwinnen: integendeel schynt hy van vroeg af op vaaren gesteld geweest te zyn. De Boot, welke aanleiding gegeeven heeft tot dit verslag, werd onder de Regeering van alexey michaelovitsch gebouwd, door carsten brand, een Hellandsch Scheepmaaker, door alexey michaelovitsch in Rusland gelokt. Peter zag, in den jaare MDCXCI, toevallig deezen Boot in een dorp niet verre van Moscow, en vroeg waarom dezelve op eene andere wyze gebouwd was, dan alle welken hy tot nog gezien hadt. Timmerman, een Vreemdeling, die den Czaar in de Vestingbouwkunde onderwees, en wien hy over het maakzel van deezen Boot vroeg, berigtte hem, dat dezelve geschikt was om tegen den wind op te zeilen. Peter's nieuwsgierigheid, door dit berigt gaande gemaakt, deedt terstond brand, die zich nog in Rusland onthieldt, by zich komen; deeze verscheen welhaast, takelde den Boot toe, en zeilde met denzelven om de Yausa, tot verwondering en verbaasdheid van den jongen Czaar, die zich onmiddelyk zelve aan boord begaf, en, volgens de onderrigtingen van brand, binnen kort het bestuuren van den Boot leerde.

Deeze proeven op de Yausa en een naby gelegen Meir herhaald hebbende, werwaards hy den Boot deedt overvoeren, beval hy brand een Jacht te bouwen op den oever van de Moskva, 't zelve liep in den jaare MDCXCI te water; peter begaf 'er zich in, en zeilde tot Columna. Bemoedigd, door het wel slaagen van deezen Tocht, belastte hy denzelfden Scheepsbouwer, aan het Meir van Pereslaf verscheide kleine Schepen te maaken, die geschut voerden; met deeze zeilde de Czaar op den achtsten February, den derden van Maart, en den vyfden van April des volgenden jaars. Op den eersten van May liep 'er een ander Vaar-

[p. 222]

tuig te water, en op den negenden dier Maand keerde peter weder na Moscow. De dood van brand, kort hier op volgende, schynt de aanbouw van die kleine Vloot gestremd, doch peter's zeiltochten op dat Meir niet gestaakt, te hebben. De volgende uittrekzels uit Generaal gordon's Dagboek, zullen uitwyzen, met welk een vuurigen yver de jonge Monarch deeze nieuwe bezigheid voortzette, als waar in zulke kleine omstandigheden als het anker ligten en het Meir dwars over te zeilen, omstandig verhaald worden.

Gordon begaf zich op den elfden van Augustus na Pereslaf, op den veertienden werd hy met alle staatlykheid ontvangen aan boord van het Admiraalschip. ‘Op den achttienden zeilden wy van den eenen kant des Meirs tot den anderen; den een- en twintigsten gingen wy weder onder zeil, na den anderen kant, waar wy ten anker kwamen; op den vier- en twintigsten vergezelde ik den Czaar aan boord, staken den acht- en twintigsten van Pereslaf af, en bereikten op den één- en dertigsten Alexaefsck.’ Doch dewyl de nauwe kring van het Meir te klein was voor de zich uitbreidende denkbeelden van den Czaar, voer hy tot Archangel, waar hy in de Maand Juny des jaars MDCXCIII aankwam.

‘Op den zeventienden’ schryft gordon, ‘bragt de Post tyding, dat de Czaar op de Witte Zee geweest, en behouden in de haven aangekomen, was; op den elfden October kwam hy te Moscow te rug. In 't begin van May MCDCXCIV keerde hy weder na Archangel, en verbleef daar omstreeks tot in September, staande welken tyd hy verscheide Zeetochten deedt, en zyne kundigheden van de Scheepvaard verbeterde.

Deeze kleine tochten, die niets meer scheenen te zyn dan jeugdige uitspanningen, bragten, nogthans welhaast een der roemrykste gebeurtenissen in het leeven van Czaar peter te wege. Toen de Czaar, in zyn Veldtocht des Jaars MDCXCV tegen de Turken, Azof belegerde, vondt hy het onmogelyk de Stad te vermeesteren, zonder de haven in te sluiten, en dewyl hy op dien tyd geen één Schip bezat, moest hy het beleg opbreeken.

Zulk eene teleurstelling strekte veel eer om zyn geest te scherpen dan uit te dooven: hy gaf bevel tot het terstond gereed maaken eeniger Schepen; en eenige werden te Occa zamengesteld, en over land na den Don gevoerd, doch de meesten te Veronetz gebouwd. Binnen het jaar

[p. 223]

hervatte hy het beleg van Azof, en bragt 'er, tot groote verbaasdheid der Turken, twee Oorlogschepen. drie- en twintig Galelen, twee Galjooten, en vier Branders voor. Met deeze kleine Vloot, die den Don af na de Zwarte Zee voer, sloot hy de haven in, won een Scheepstryd tegen de Turksche Galeien, en bemagtigde Azof. Deeze groote gebeurtenis vierde hy met eene Zegepraalende intrede in Moscow, en hieldt ze in gedagtenis door een Gedenkpenning, het bemagtigen van Azof verbeeldende, met een Russisch Opschrift, zo veel zeggende als, overwinnaar door donder en golven. ----- Dit gelukkig slaagen was alleen het voorspel van grooter vorderingen; en dewyl de zekerheid zyner nieuwe bemagtigingen aan de Zwarte Zee scheen af te hangen van eene sterke Scheepsmagt, deedt de Czaar, van overal de bekwaamste Scheepsbouwers verzameld hebbende, de noodige toebereidzels maaken te Veronetz, Azof en Taganroc, en hieldt 'er zelve het oog over, tot hy zyn eerste buitenlandsche reis aanving.

In 't Jaar MDCXCIX, kort naa zyne terugkomst, was de Czaar peter tegenwoordig by een Scheepsschouw op de Zwarte Zee, waar zich tien Fregatten vertoonden, welks grootste vyftig, en welks kleinste zes- en twintig, stukken voerde. De Russische Scheepsmagt, in de havens van den Euxinus vervaardigd en op stapel, wordt drie jaaren naa de eerste toebereidzelen beschreeven als bestaande uit

9	Schepen	van	60	Stukken
10	-----	-	50	-----
10	-----	-	48	-----
2	-----	-	42	-----
14	-----	-	34	-----
2	-----	-	32	-----
3	-----	-	30	-----
1	-----	-	26	-----
1	-----	-	24	-----
4	-----	-	18	-----
3	-----	-	14	-----
4	-----	-	8	-----

behalven nog 18 Drieriemde Vaartuigen, 100 Brigantynen, en 300 Boots in den Dnieper. Dit berigt zou bykans ongelooflyk weezen, indien het niet werd opgegeeven door den Secretaris der Oostenryksche Ambassade, toen te Mos-

[p. 224]

cow zich onthoudende. Het wordt nauwlyks geëvenaard door de Romeinsche Zeetoerustingen in den eersten Punischen Oorlog.

Dezelfde vaardigheid, met welke Czaar peter zyne Vloot voor de Zwarte Zee gereed maakte, betoonde hy in zyne Zeetoerustingen op de Baltische Zee, naa het bemagtigen van Croonstad en het stigten van Petersburg. ----- Dan, om weder te keeren tot den Boot, die gelegenheid gegeeven heeft tot dit weetenswaardig verslag, en die, volgens Czaar peter's eigen gevoelen, de eerste oorsprong was van de Russische Scheepsmagt. Czaar peter geboodt, by het eindigen van den Persischen Krygstocht, dat die Boot van Moscow zou overgebragt worden na de nieuwe Rykshoofdstad, en gaf, te dier gelegenheid, een openbaar Feest, 't geen hy den naam gaf van de Heiliging van den Kleenen Grooten Heer. De Vloot, bestaande uit zeven- en twintig Oorlogschepen, werd te Croonstad in de gedaante van eene halve maan geschikt, waarop zyne Majesteit in dien Boot aan 't roer ging zitten, terwyl drie Admiraals en Prins Menzikof de plaats van roeijers bekleedden: daarop geboegzeerd zynde door twee sloepen, maakte hy 'er een kleine omvaart mede in de Golf, en, weder by de Vloot komende, streeken de Schepen, toen de Boot voorby kwam, de Vlaggen en begroetten denzelven uit al het geschut; terwyl de Boot het beantwoordde met uit drie kleine stukjes te schieten. Hierop werd dezelve in de haven gebragt en omringd door de Oorlogschepen. ----- Weinig dagen daarnaa bragt men den Boot na Petersburg, waar men de aankomst van denzelven vierde door een Masquerade op het water. Deeze gedenkwaardige Boot, met den Keizer bevragt, ging na het Kasteel, en werd in het Kasteel onder 't lossen van 't geschut geplaatst, waar dezelve ten Gedenkteken voor de Naakomelingschap nog staat. De Czaar woonde deeze geheele plegtigheid by, welke volbragt werd onder het lossen van 't geschut.