Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Zedelyke bedenkingen.

Niets doet den Mensch de waarde eener zaak regt en beter kennen, dan derzelver gemis. Men schat nimmer de gezondheid hooger, dan wanneer men ziek is: best kent men de rust, wanneer men ontrust word. De waarde van den zoeten Vrede leert men niet eer op zyn regten prys schatten, dan wanneer men door het al vernielend oorlogszwaard vervolgd word. Onbeschryslyk zyn de aandoeningen, wanneer iemand uit eenen verzekerden staat gebragt word in een allerdreigenst gevaar. ----- Hoe groot worden alle deze Voor-

[p. 137]

regten, wanneer men ze moet derven, en hoe gering vaak geschat, zo lang men ze bezit!

Het behoeft geen betoog, maar spreekt van zelven, dat men Hem, door wien de Natuur herleeft, de velden met vrugten bedekt, de boomen met oogst beladen zyn, alle eer en dankbaarheid verschuldigd zy.

Het oorlog is het verderfelykst Monster dat 'er op den aardbodem is. Het schadelykste voor de Maatschappy, en het vernielendste voor al het Menschdom. Het verbreekt de heilzaamste Wetten; verscheurt de heiligste banden van trouw, en opent de deur tot de baldadigste ongebondenheden. Een bederver van alle goede en geregelde Zeden, en dus de verderfelykste Pest, waar mede een Land, of Gemeenebest, kan gestraft worden. ----- Het is de kalmte van den Vrede alleen, die een Volk van dit alvernielend kwaad genezen, en 't ontheffen kan van al het drukkende, en verdervende, door het zelve aangebragt.

Die genoten dienst met ondankbaarheid beantwoord, is een snoodaart. Maär hoe velen van dat soort vind men niet in de zamenlevinge!

Het is niet mogelyk, dat de burgerlyke Wetten een Gemenebest van alle ongelegenheden kunnen bevryden; de heilzaamste zelfs zyn daar toe niet in staat. Maar ze kunnen egter, wel uitgevoerd, zeer veel toebrengen tot heil en 't geluk van eenen Staat.

Wee u, gy Wetgevers; wee u, gy Regters; wee u, gy, die als Handhavers van het regt, en, om het zelve uit te voeren, gesteld zyt: wanneer gy bevonden word de eerste Overtreders te zyn!

Dat de Jeugd dwaalt, en door hare driften vervoerd word, kan nog eenigermate ingeschikt worden; maar dat zy, die hoog bejaard zyn, zotheden begaan, daar de dartele Jeugd zich nog over schamen zou, is voorwaar ten eenemaal onverschoonlyk.

Hy verdient in waarheid de eerste plaats onder de Vorsten, die zyne grootheid zoekt in het geluk, in den bloei zyner Onderdanen. Maar die op de vernedering der Inwoneren zyne grootheid bouwen wil, verdient den naam van eenen lafhartigen Dwingeland.

In alle Standen, binnen eene Maatschappy, hebben eenige welvoeglykheden plaats, welke dienen in agt genomen te worden; of de menschen, die zulks nalaten, maken zich, of bespottelyk, of schuldig aan 't verwaarloozen van onzondige gewoonten.

Hoop en Vertrouwen zyn twee gezusters, die altoos elkanderen dienen te verzellen; Hoop, zonder Vertrouwen, is een Gebouw zonder Fondamenten, dat vergaat zo dra het gebouwd is. Dan Hoop, met Vertrouwen gepaard, schenkt

[p. 138]

den Mensch het bestendigst goed op aarde; vervullende het hart met de zoetste gewaarwordingen.

In het weren en tegengaan van alle onbetamelykheden; in het weren van het kwaad, en in het tegengaan van alle zulke wanbedryven, die de rust in de Maatschappy stooren, die tegen heilzame Wetten stryden, en tegen de goede orde aanloopen, moeten zulken, die gesteld zyn, 't zy om het kwaad te bestraffen, het zy om het dadelyk met de sterke hand tegen te gaan, voorbeelden wezen van een goed gedrag, en zich zelven vooral niet besmetten met zulke misdaden, om welke uit te roeijen zy zyn aangesteld geworden. Ongelukkig dusdanig eene Maatschappy, waar men zulke Voorgangers in het kwaad heeft!

Welke indrukken maken goede voorbeelden niet, vooral wanneer men ze ziet in zulken, waar op het oog van al de waereld gevestigd is. ----- Dan hoe verderfelyk is het niet, wanneer, by tegenstelling, in zulke persoonen kwade voorbeelden plaats hebben. Indien dit onder eene Maatschappy algemeen stand grypt, dan is zy doorgaans niet ver af van haren ondergang; om dat een voorbeeld van kwade zeden onder aanzienelyken, wel dra van het gemeen word nagevolgd, dat zich verbeeld daar toe, zo niet eer, ten minsten zo geregtigd te zyn als de grooten, die het daar in voorgaat. En wat is 'er nadeliger, wat verderfelyker, dan een algemeen bederf in zeden?

De Eerbaarheid en Zedigheid is het sieraad der Vrouwen: en eene schaamtelooze Vrouw onteert de Menschelyke natuur.

Wanneer de Mensch zich aan de wellusten des vleesches overgeeft, dan is 'er geen wet zo heilig die hem beteugelen kan, en bykans geene ondeugd zo snood, welke hy niet durft bedryven.

Hy, die ontrouw is aan zyne wettige Huisvrouw, is een groot meineedige. Hy heeft voor God en al de Waereld aan haar trouw gezworen. Deze trouw te verbreken, is de snoodste misdaad, die men tegen de Menschelykheid bedryven kan. Dan wee die Vrouwen, welke op andere Mans loeren, en de geheiligste banden van het huwelyk verbreken. ----- Indien eens elk het teken van deze meineed aan het voorhoofd droeg, hoe vele duizenden zouden 'er getekend zyn!

Het zyn, myns oordeels, de verschrikkelykste monsters op den aardbodem, welke anderen zoeken op te stooken tot muitery en oproer; welke zich toeleggen om de algemene rust te stooren. Alle andere soorten van Misdadigers, die, om de snoodste gruwelen, door de Regters veroordeeld, en ten schouwspel van anderen ten zwaarsten gestraft worden, zyn minder misdadig, en op ver na zo nadelig niet, als zy, die, door de gemeene rust te storen, niet zelden eene gehele Maatschappy niet dan ondergang dreigen.

c.v.d.g.