|
| |
Ontwerp, om de Republiek door eene heilzaame vereeniging van de belangen van Regent en Burger, van binnen gelukkig en van buiten geducht te maaken. Volgens besluit der Provinciaale Vergadering van de Gewapende Corpsen in Holland, den 4 October 1785, binnen Leyden geöpend, ter kennisse der gezamenlyke Leden en verdere Ingezetenen der Provincie gebragt. Te Leyden, by L. Herdingh, behalven het Voorbericht, 68 bladz. in gr. octavo.
Van al het geen sedert een geruimen tyd over de verbetering, of, zo als men het heeft gelieven te noemen, Grondwettige Herstelling van Neêrlands Staatswezen, is in het licht gekomen, hebben wy niets gevonden, dat zo wel geschreven is, als het hier boven aangekondigde Werkje. De Schryver, die een Man van veel oordeel en bedaardheid schynt te zyn, is zyn onderwerp volkoomen meester, en, daar hy aan den eenen kant vry is van die woeste en buitenspoorige denkbeelden, waarmede veele heethoofdige voorstanders eener al te ver gedreeven Democratie bezield zyn, en alle haatelykheden, die, zonder eenig nut te doen, de verwydering slegts grooter maaken, zorgvuldig vermydt, verzet hy zich aan den anderen kant, zo wel tegen de al te onbepaalde macht van den Stadhouder als tegen de onafhangkelykheid der Aristocraaten, en betoont zich een yverig voorstander te zyn van de Rechten des Volks, en van deszelfs behoorlyken invloed op de Regeering: hy doet zien, dat men geenszins in de waare Constitutie van onze Republiek zelve, die even bewonderenswaardig als heilzaam is, de bronnen te zoeken hebbe van die rampspoeden en verdeeldheden, welke thans werkelyk haar bestaan dreigen, maar dat dezelve veroorzaakt zyn, niet alleen door de al te groote onafhangkelykheid der Uitvoerende Macht, maar ook door de ingesloopen misslagen in het Wetgeevend Lichaam;
| |
| |
dat deeze misbruiken voortspruiten uit gebrek aan eenstemmigheid, nadruk en werksaamheid, zo onontbeerlyk voor den loop en goeden uitslag der Staatsverrichtingen, en dat deeze eenstemmigheid, die nadruk en werksaamheid, niet in haare volle kracht kunnen hersteld worden, dan door aan het Volk zynen gerechtelyken invloed weder te bezorgen, waar door de behartiging van het algemeen belang de overhand krygt op de bevordering van uitsluitende zelf bedoelingen en byzondere inzichten. Hy toont het haatelyke en onbehoorlyke aan van de onafhangkelykheid der Regenten van het Volk; - wat, in laatere tyden, veel toegebragt heeft om de nadeelige uitwerksels deezer onafhangkelykheid te vergrooten, en dat het, in 't byzonder, het belang der Regenten zy, om tot het ontwerp eener hervorming toe te treeden, eer de geestdrift des Volks, alle paalen overschrydende, eene jammerlyke Regeeringloosheid in het hart van den Staat indringe, als wanneer zy zelfs, die als Aristocraaten gebrandmerkt of slegts verdagt waren, de eerste slagtoffers zouden worden van eene langgetergde en tomelooze woede; ----- dat de Regeering, door de hoognodige verbeteringen in het Stadhouderschap te maaken, zich geenszins sterk genoeg moet achten om geene verdere schokken te vreezen. ‘Hebben, (zegt hy,) de Princen uit het Huis van Oranje, meer dan eens in de veranderlyke gesteldheid des Volks, in weêrwil der beste voorzorgen, de gunstigste gelegenheden weeten te vinden, om hun gezag, onmaatig, uit te breiden; is het dan wel te denken, dat binnen tien of twintig Jaaren, wanneer hun aanzien en invloed in alle de Provinciën derwyze mogt zyn toegenomen, dat het zo moeijelyk als onvoorzichtig zou weezen het te willen om ver werpen, dat zich niet eens een enkel gunstig oogenblik zal aanbieden, om gemakkelyk te rug te krygen, al wat zy bevorens mogten verloren hebben? De Lauren, die het gekroonde Hoofd van den Held van Pruissen versieren, kunnen hem niet beveiligen tegen het gemeene
lot der Stervelingen. Zyn lichaam is niet zo ongevoelig aan de vernielingen des ouderdoms als de geest die hem bezielt. Het Huis van Oranje en Nassau zou in zyne Opvolgers eenen yver kunnen vinden, die minder gehoor gaf aan de voorschriften van voorzichtigheid en goede staatkunde. Het voorledene, den spiegel van het toekomstige, raadpleegende, zien wy, hoe gemaklyk het valt, de ligtgeloovigheid van Neêrlands Volk te bedriegen, en wat het niet al zoude durven bestaan, aan het hoofd hebbende eenen Prince van Oranje,
| |
| |
van eenen stouten en onderneemenden geest, en juist daarom altyd des te geduchter, om dat het een lichaam, uit verscheiden Leden samengesteld, ten uiterste moeilyk valt, de Volksvryheid te verdeedigen, tegen de looze en weloverlegde aanslagen, door een éénig brein beraamd, en in de uitvoering door den blinden yver eener woeste menigte ondersteund.’ ----- De Schryver is uit dien hoofde van gedachten, dat het veiliger ware, om met het Volk (om zo te spreeken) een accoord te treffen, en, ten einde dus eenmaal het Gemeenebest op hegte, constitutioneele en onwrikbaare gronden te zetten, zo dra mogelyk, de punten te beraamen, welke wederkeeriglyk moeten toegestemd worden, op dat het Volk nimmer eenigen inbreuk maake op het gezag der Regenten, en de Regenten nimmer iets anders bedoelen en uitwerken, dan het algemeen belang.
Na vervolgens de gevaaren, waaraan de onafhangkelykheid der Regenten de vryheid van den Burger blootstelt, met eenige voorbeelden te hebben aangetoond, gaat hy over om de voordeelen van deeze hervorming voor de Regenten zelven te doen zien.
‘Het is 'er verre van af, zegt hy, dat men de Vroedschappen of Raaden, die in Holland de eerste Uitoefenaars der Republikeinsche Souverainiteit zyn, van hunne luistervolle en dierbaare Voorrechten zoude willen berooven. Het Volk doet geen anderen eisch, dan de benoeming der openvallende plaatsen in het Collegie deezer Raaden, en die der Burgemeesteren, uit een zeker getal van Regeerders verkieslyk. Deeze Volksinvloed is des te wettiger, om dat zy zich alleen bepaalt tot de onmiddelyke Vertegenwoordigers der Burgery, tot dezulken, welke die Burgery in vroegere tyden daadelyk aanstelde, en gelastigde ter handhaaving van de belangen van het gemeene Maatschappelyk Lichaam. ----- De Regenten kunnen zich over deeze schikking niet beklaagen, als baarblykelyk ingericht zynde, om hen in de uitoefening van hunne rechten te bevestigen, op eene meer daadelyke, meer vruchtdoende en vryer wyze, dan hen, zo als de zaaken thans geschapen staan, gebeuren mag. In stede dat nu de Raaden gebonden zyn aan zekere vaste, schoon onwettige Conventiën, of wel aan de meesteragtige voorstellingen van een of twee hunner Medeleden, zal immers zulk eene Volksbenoeming van een aantal Candidaaten, waaruit de geheele Raad kiezen kan, hen in de aangenaa- | |
| |
me gelegenheid stellen van eene waarlyk vrye keuze te doen; en hen, die te vooren slechts blinde werktuigen waren, het aanzien, vermogen en waardigheid byzetten, aan de onmiddelyke Waarneemers der Majesteit van het Volk toekomende.’ Ook hebben zy geene redenen om beducht te zyn, dat deeze nieuwe schikking nadeelig zyn zoude voor hunne Familiën, daar toch altyd, gelyk de Schryver wel aanmerkt, in alle Staaten, waar het Volk de benoeming zyner Vertegenwoordigers had het zelve altyd de voorkeur heeft gegeeven aan die Familiën, welke, de nodige vereischten daar zynde, deezen Eereposten den meesten luister konden byzetten, en in allen gevalle blyft 'er altyd een middel over, om aan de
Regeerings-Familiën eenige onderscheidende voorrechten toe te wyzen, gelyk in dit Werkje breeder is aangeweezen.
Het middel ter hervorming, door den Schryver voorgesteld, bestaat dus hier in, dat het Volk zyne Regenten aanstelle, of ten minsten de eerste benoeming doe; dat het voorts, het zy onmiddelyk door zich zelven, of door daar toe gemachtigde Lasthebbers, een waakend oog houde op het Finantie weezen en de handhaaving zyner rechten; maar dat voor het overige, wat het Regeeringsweezen betreft, de handen der Regenten niet gebonden zyn! Aan de daadelyke oefening van het hun opgedragen gezag paalen te willen stellen, is hen te berooven van die vryheid, welke de ziel is van grootsche en vaderlandsche denkbeelden; hen andere belangen te geeven dan die des Volks; en die eenstemmigheid en geregeldheid te verbreeken, welke de staat van gezondheid is voor een Staatkundig Lichaam. Zie hier, volgens onzen Schryver, de zuivere grondbeginzelen eener heilzaame hervorming, en tevens de grenspaalen, die men aan de eene zo min als aan de andere zyde overschryden kan, zonder zich even zeer aan regeeringloosheid van den kant des Volks, als aan Aristocratische dwingelandy, van den kant der Regenten, te zien blootgesteld. Vervolgens spreekt hy over het recht, om de Volksstem door middel van Requesten te doen hooren, als het eenigst evenwicht dat thans het Volk aan de Aristocratie der Regenten kan tegenoverstellen, en hy toont aan, dat op deeze wyze het Volk van Neêrland altoos den eersten schok gegeeven heeft aan de groote beweegingen, die in de Republiek hebben plaats gehad, en dat, ten einde dit recht, dat dus dikwils gevaarlyk worden kan, binnen behoorlyke paalen en regelen te kunnen
| |
| |
beperken, het volstrekt nodig is, eene welingerichte, dat is, eene waare repraesentative Democratie, vast te stellen, om dat deeze als dan de enkele Inwooners, de daadelyke Stemgerechtigden, de Verkiezers en de Verkiesbaaren, onderscheidenlyk aanwyzende, daar door niet alleen duidelyk toont, wie de bevoegde Persoonen zyn om te requestreeren; maar om dat de Regenten dan ook de zekere tolken, de getrouwe monden van de Volksstem zynde, het veel minder noodzaakelyk wordt, dat die Stem zich door middel van Requesten laat hooren; en dus ziet men dat in deeze Grondwettige Herstelling, hoe Democratisch het ontwerp daarvan ook moge schynen, indedaad strekke, om de Democratische wanordes, die onze Constitutie van de oudste tyden maar al te veel geschokt hebben, geheel uit den weg te ruimen, en in ons Regeeringstelzel alleen zó veel van het Democratische in te voeren, als daar in wezenlyk goed, regelmaatig en heilzaam is.
Voorts spreekt de Schryver ook van de noodzaakelykheid der Grondwettige Herstelling, met betrekking tot de nationaale verdeediging, waaromtrent hy eenige grond beginzelen aan de hand geeft, waar in men gezamenlyk zoude moeten overeenkomen, om een algemeen en eenstemmig plan van wapening te beraamen, en tevens aantoont, dat 'er geen geschikter middel zou zyn, ter aanmoediging van eene inrichting, zo overeenkomstig met de grondbeginzels van de Unie van Utrecht, en zo eigenaartig geschikt om den Staat de natuurlyke en minstkostbaare wyze van verdeediging te verschaffen, dan zodanig eene hervorming, waardoor allen die geenen, welke eenigen invloed op den Staat verlangen te hebben, van zelven verpligt zouden zyn, om zich in een der gewa ende Burger-Corpsen te moeten begeeven. Te meer, zo men de benoemingen, aan het Volk behoorende, aan de gewapende Schutteryen opdroeg, en deeze wederom niemand tot Regent mogten voorstellen, dan die een zekeren bepaalden tyd aan de plichten der Burgerlyke Wapenoefening voldaan had. Ook beantwoordt hy dezulken op eene bondige wyze, die beweeren, dat de Ingezetenen van een Land, waar in het gantsche Volk dus als het ware Soldaat is, onrustig, woelziek en gevaarlyk zyn zoude; want, wanneer men al eens wilde stellen, dat de enkele grilligheid des Volks beroertens zoude kunnen verwekken, zoude men echter moeten erkennen, dat dit kwaad minst van allen te vreezen is, in eenen Staat, alwaar de Regeering en het Volk byna
| |
| |
een en het zelfde Lichaam uitmaakt. Welke reden, zegt hy, zou het Volk toch ooit kunnen hebben, om zich gewelddaadig te verzetten tegen Bestuurders, die het werk zyner handen zyn? Eene zodanige onderstelling is even ongerymd als tegenstrydig.
Laatstelyk beschouwt hy ook de noodzaakelykheid eener Grondwettige Herstelling, ter verbetering der zeden en ter opwakkering der oude nyverheid. Het is buiten tegenspraak, dat de verdiensten het best aangemoedigd worden, wanneer, zo veel de menschelyke zwakheden gedoogen, de bedieningen, de eerambten, de waardigheden, alleen opgedraagen worden aan dezulken, die waardig gekeurd worden dezelve te bezitten; de deugd alleen, den weg ter eere zynde, zal de naaryver, om insgelyks geëerd te worden, de sterkste spoorslag weezen om in deugdzaamheid toe te neemen. De aanzienlyksten in den Lande, wanneer het hen gebeurt, dat zy alleen om hunne verdiensten verkooren worden, zullen in luister toeneemen, daar die verkiezing dan een zeker kenteeken is, dat zy in alles, zo persoonlyke als toevallige voorrechten, boven hunne Medeburgeren uitmunten; en dus zullen de deugden naar evenredigheid der eerzucht vermeerderen. ----- Maar vraagt men, hoe zal de nationaale welvaart hier door bevorderd worden? - Het gevoelig en verschriklyk verval van eenige voornaame Steden onzer Republiek, die weleer zo Volkryk, en, wegens haare Manufactuuren, Koophandel, Zeevaart, enz. zo vermaard waren, toonen genoeg aan, dat het van het uiterste belang is, een hulpmiddel tegen dit kwaad op te spooren. De ontwerpen, aan verscheidene Letterkundige en Vaderlandsche Genootschappen op de uitgeloofde Prysvraagen toegezonden, hebben de gewenschte uirwerkingen niet gehad, en de reden hier van, volgens onzen Schryver, is, dat men de herstelling der Manufactuuren, de herleeving der Nyverheid, niet gezogt heeft in eene Grondwettige Herstelling onzer Republiek. ‘Men moet de Nyverheid, gelyk hy wel zegt, niet slegts aanmoedigen door Eerepryzen, die alleenlyk een ras voorbygaand hulpmiddel opleveren, en niet meer dan eene kortstondige pooging opwekken; maar door zodanig eene inrichting van zaaken vast te stellen, volgens welke die geene, welke by uitsteekendheid in hun beroep uitmunten, verzekerd zyn
van eene geëvenredigde belooning, en allen die geenen, welke gewichtige diensten aan den Staat beweezen hebben, op de bevorde- | |
| |
ring tot Eerambten kunnen staat maaken. De Nyverheid wordt inzonderheid versterkt door het drukkend gewigt der belastingen, die den Handwerksman verpletteren. En welk ander hulpmiddel blyft 'er overig om een betere Oeconomie, eene mindere geldverspilling en uitgaaven, en hier door, als een heuchelyk en natuurlyk gevolg van dien, van zelve eene verligting van belastingen te weeg te brengen, dan zulk eene hervorming, welke braave en bekwaame Mannen het roer van staat in handen stelt, Mannen, die genoeg beleid, kloekmoedigheid en eerlykheid bezitten, om de Natie te houden buiten die verderffelyke Oorlogen, die een schuld op haar gehoopt hebben, waaronder zy gekromd gaat? Als dan wordt de Regeering door eene onwederstandelyke aandryving gedrongen, om alle krachten in te spannen, ter bescherming en aanmoediging der onderscheidene bronnen van den algemeenen welvaart. Als dan neemt de hooge Regeering het welzyn des gantschen Volks ernstig ter harte. De Uitrustingen, de Convoijen worden dan niet opgehouden; de Land en Zeemagt niet werkeloos gelaaten; de bezittingen van den Burger niet aan roof- en plondering blootgesteld. Alles wat kan medewerken, ter invoering of instandhouding van eenig nuttig ontwerp voor de nationaale Nyverheidwordt dan begunstigd. Verzuimen, misslagen, verraderyen, kunnen dan niet onopgemerkt, ongestraft blyven. De Steden, die thans het beklagelyk schouwspel van ontvolking en verval vertoonen, zullen dan welhaast de henchelyke uitwerkselen van deeze gesteltenis van zaaken ondervinden; en zo 'er al takken van buitenlandschen Koophandel zyn, welken wy by geene mogelykheid kunnen herwinnen, om dat wy ten deezen opzichte geduchte mededingers in andere Volkeren gekregen hebben, is het ten minsten eene beweezene zaak, dat Leyden, Haarlem en veele andere Plaatsen, niet meer behoeven dan het enkel vertier hunner
Producten binnen 's Lands en in de Coloniën, om zich uit haaren vervallenen staat weder op te heffen. ----- Zo dra eene aanzienlyke geboorte niet genoegzaam was om op het kussen te geraaken, maar dat een door verdiensten verkregen Academische graad, de jonge Lieden gerechtigde, om naar Eerambten te dingen, hoe zeer zouden als dan onze Hooge Schoolen niet bloeijen, die thans dagelyks meer en meer vervallen.’
Uit deeze en meer andere redenen, trekt de Schryver dit gevolg, dat 'er. ter voorkoming zo wel van zedelyke als staatkundige gebreken, die den Staat den ondergang
| |
| |
bedreigen, geen eenvoudiger en teffens krachtdaadiger middel uit te denken is, dan de wederinvoering van den wettigen Volksinvloed op de aanstelling van zyne Regenten. ‘Daar 'er nu, zegt hy, aan de eene zyde geen verschil is over de uiterste noodzaaklykheid der wederinvoering van zulk eenen invloed, is het aan den anderen kant ook ten hoogsten noodzaakelyk, omtrent de daadelyke oefening van dien, voorzichtige en goede beschikkingen te maaken; - deels, op dat de boven aangeweezen voordeelen, uit dien invloed te verwachten, waarlyk verkregen, ----- en anderdeels, alle nadeelige kuiperyen en verdere misbruiken, tot welke die invloed, kwalyk ingericht zynde, aanleiding zoude kunnen geeven, vermyd mogen worden.’
Uit dien hoofde worden, ten besluite van dit Werkje, twintig Artikelen opgegeeven, die als gevolgtrekkingen uit de aangevoerde redenen, en tevens als grondslagen der hervorming, punten van vereeniging, en eene juiste bepaaling van elks rechten kunnen worden aangemerkt, en als zodanige aan de Provinciaale Vergadering der Gewapende Corpsen in Holland, binnen Leyden geöpend, voorgesteld en in deliberatie gegeeven zyn, om, ware het mogelyk, ter naastvolgende Vergadering, daaromtrent finaal te resolveeren.
|
|
Auteursrechtvrij