Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

[p. 289]

P. Boddaert Med. Dr. Urbis Vlissingae Exconsilarii, variarum Societatum Scientiarum Socii, Elenchus Animalium. Vol. I. Sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates. Ad ductum Naturae, quantum sieri potuit disposita. Roterodami apud C.R. Hake 1784. Absque praecedd. 174 pp. in octavo, m.f.

Hiermede maakt de Heer Boddaert een aanvang van eene nieuwe rangschikkende opgave en beschryving van het Ryk der Dieren, waarin hy zig voorstelt het geleide der Natuur, zo veel mogelyk te volgen. Zyn Ed. beschouwt zyne Voorgangers in deezen arbeid, en bovenal den grooten Linnaeus, met een oog van hoogagting. Dan, daar de beoefening der Natuurlyke Historie, nog in deeze laatere dagen, eene by uitstek heerschende liefhebbery gebleeven is; daar men, uit dien hoofde, van tyd tot tyd, veele byzonderheden met eene steeds meerdere opmerkzaamheid gadegeslaagen, en haar door verscheiden nieuwe ontdekkingen deswegens gedaan heeft, zo is men ongetwyfeld in staat gesteld, om dit onderwerp verder uit te breiden en te beschaaven. Hier aan de hand te leenen is het oogmerk van den Heer Boddaert in deezen. ----- 'Er is, gelyk hy in zyne Voorreden opmerkt, agtervolgens de steeds voortgaande waarneemingen in de Natuurlyke Historie, zekerlyk eene onafgebroken keten van Weezens in de drie Ryken der Natuure, in ieder derzelver afzonderlyk, en zo ook in het Ryk der dieren, dat het voornaame onderwerp zyner tegenwoordige naspooring is. Maar de bepaaldheid onzer kundigheden, en 't mangel aan eene genoegzaame uitgebreidheid van ondervinding, laat ons juist niet toe door te dringen, tot de allerfynste aaneenschakeling; egter is 't 'er, niet tegenstaande dit menschlyk onvermogen, zo mede gelegen, dat aanhoudende waarneemingen het steeds verder gebragt hebben, om ons gelegenheid te geeven tot het vormen van een min of meer wel geregeld Samenstel. Zulks is door veelen, op meer dan eenerleie wyze, reeds geschied, en men mag onder deezen den kundigen Linnaeus, op goeden grond, den voornaamsten noemen. Dan, met dit alles, ook hy was een mensch, bepaald in zyne kennis, beperkt in zyne ondervinding, gelyk ook in die zyner Voorgangeren, en laatere ontdekkingen, hebben nog zeer veel aan de hand gegegeeven, dat voorheen verborgen of minder bekend was.

[p. 290]

Ter dier oorzaake hebben ook verscheiden onderzoekers der Natuure, niettegenstaande hunne hoogagting voor hem, nu en dan deeze en geene misvattingen of te kort schietingen in zyn samenstel opgemerkt; mitsgaders getoond, door welke hulpmiddelen men het zelve kon uitbreiden en verbeteren. De Heer Boddaert, hier van gebruik maakende, heeft zig voor lange toegelegd, op het byeenverzamelen van alles wat kundige Schryvers daaromtrent te berde bragten, wat het bezigtigen veeler Natuur-Kabinetten hem verleende, en wat hy voorts door eigen opmerkzaamheid in de Natuur had gadegeslaagen; met dien voorraad heeft hy, op aanmoediging van Linnaeus zelven, zyne vlyt aangewend, om alles in de hem gevoeglykst voorkomende orde te schikken. Van deeze zyne inrigting geeft hy eene proeve, met de uitgave van dit eerste Deel, het welk zig bepaalt tot de Viervoetige zo Land- als Waterdieren; welke eersten hy, onder eene vierledige rangschikking, in de volgende orde voordraagt.

I.	Quadrumania of Vierhandigen. Aap. Spookdier. Traaglooper. Luiaard. Vledermuis, Schildvarken. Schubhaagdisch en Miereneeter. Doch de benaaming van vierhandigen slaat slegts voornaamlyk op de twee eersten.
II.	Ferae of Verscheurende Dieren. Buidelrat. Beer. Bunsem. Wezel. Fret. Kat. Hyaena. Hond.
III.	Glires of Knaagende Dieren. Haas. Mormeldier. Muis. Dipus. Eekhoorn. Myoxus. Spitsmuis. Mol. Yzervarken. Stekelvarken.
IV.	Ruminantia of Herkauwende Dieren, welken gehoefd zyn. Tragulus. Giraffo. Hart. Hartebok. Bok. Schaap. Os. Kemel. Hier by voegt de Heer Boddaert de volgende Dieren, welken gehoefd zyn, en niet herkauwen. Zwyn. Paard, Watervarken. Neushoorndier. Elephant.

Wat wyders de viervoetige Waterdieren betreft, dezelven zyn de volgende, in deeze orde. Rivierpaard. Bever. Otter. Walrus, Zeehond en Zeekoe.

Naar deeze rangschikking geeft zyn Ed. eerst een agtervolgend berigt van de opgemelde Geslachten; en voorts voegt hy, by de omschryving van ieder Geslacht, eene melding van de daartoe behoorende Soorten. By het omschryven der Geslachten heeft hy 't 'er op toegelegd, om derzelver kenmerken ten uitvoerigste aan te toonen, door die kenmerken, niet slegts uit een of ander gedeelte, maar uit het gansche uiterlyke gestel des Diers, zo veel ter onderscheidinge strekt, op te maaken. Verder heeft hy ge-

[p. 291]

poogd de byzondere Soorten indiervoege te beschryven, dat men niet alleen het onderscheid tusschen dit en een voorgaand en volgend Dier leere kennen, maar ook duidelyk zie, 't geen aan het zelve byzonder eigen is. Daar benevens heeft hy, by de melding van ieder soort, aangeweezen de plaatsen in de Schriften der voornaamste Schryvers over dit onderwerp, waarin men een uitvoerig verslag van dezelve kan vinden; te gelyk aantekenende, waar de beste afbeeldingen, en wel, zo veel mogelyk zy, naar 't leeven gecoleurd, voor handen zyn. Na zulk een berigt der soorten van ieder Geslacht geeft de Autheur telkens eenige gemengelde waarneemingen, over verscheiden byzonderheden deswegens, gaande ook wel inzonderheid over de reden zyner gemaakte schikkinge, en de byzondere opmerkzaamheden van andere Dierkundigen.

Voor deeze beschryving, zo der Geslachten als der soorten, gaat eene Inleiding, behelzende inzonderheid een verslag van de zo keurig aaneengeschakelde keten der Natuurlyke Weezens. En verder eene doorloopende beschouwing der Dieren, waarin ons de Autheur verleent, eene beknopte ontvouwing van het innerlyk en uiterlyk gestel der Dieren, als mede van derzelver verschillende verblyfplaatsen, en verder een berigt van de voornaamste onderscheidene rangschikkingen, met aanwyzinge van die, welke hy de gevoeglykste oordeelt: aan welk alles hy ten laatste nog hegt eenige aanmerkingen over de Natuurkabinetten en de Afbeeldingen der Dieren, mitsgaders derzelver gebruik. ----- Op dit eerste Deel staat eerlang het tweede, gaande over de Vogelen, te volgen, en de Heer Boddaert maakt staat, dat hy deeze zyne naspooring der Dieren in vyf of zes Deelen zal voltrekken. 's Mans arbeid kan nevens die van anderen over dit onderwerp zyne nuttigheid hebben; maar 't is te wenschen, dat de verdere uitvoering met meer naauwkeurigheid geschiede, over mangel van welke hier al te veel reden tot klaagen is.