Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Thirsa, of de zege van den Godsdienst. Treurspel. Door Mr. Rhynvis Feith. Te Amsterdam, bij J. Allart, 1784. Behalven het Voorwerk, 92 bladz. in gr. octavo.

Het onderwerp van dit Treurspel is de bekende geschiedenis der standvastige Joodsche Vrouwe en haarer zeven Zoonen, tegen de woede van Antiochus Epiphanes, aangetekend in het zevende Hoofdstuk van het tweede Boek der Machabeen. De Heer en Mr. Feith bepaalt eigenlyk zyn Stuk tot dat gedeelte der geschiedenisse, het welk het lot van den jongsten Zoon betreft; dien Antiochus, na dat hy de zes Broeders reeds een wreeden marteldood had doen ondergaan, door vleiende beloften zogt te beweegen, tot het verzaaken van den Joodschen Godsdienst; en dien hy eindelyk, deezen aanslag hem mislukkende, onder nog feller folteringen dan de voorigen, ten dood bragt. Zyn Ed. heeft deeze Geschiedenis, met etlyke bykomende gepaste omstandigheden, en veranderingen, oordeelkundig ten tooneele geschikt: en 't geheele Stuk, in alle deszelfs byzonderheden, by uitstek treffende uitgevoerd. Zie hier deszelfs beloop.

By den aanvang getroost zig de Moeder Thirsa haar lot, en tragt Selima, eene Joodsche Maagd aan haaren Zoon verloofd, op te beuren, door 't vooruitzigt en de streelende hoop, dat de beminde Jedidia, die zig met eene kleine bende te Emaus bevindt, het dreigende gevaar zal ontkomen; terwyl ze haar verder ter gelaatenheid en standvastigheid opwekt, zo ze die hoop verydeld mogten zien. Van dit laatste krygen ze eerlang berigt, en ze zien wel dra Jedidia, geboeid, voortge-

[p. 235]

sleept door krygsknegten, die haar naauwlyks vergunnen hem toe te spreeken. In die omstandigheden is Selima raadeloos; doch Thirsa, hoe sterk ook getroffen, tragt haaren geest tot bedaaren te brengen, en onderwerpt zig gelaaten aan 's Hemels schikking. ----- Het tweede Bedryf wordt geopend door Chryses, 's Vorsten geweezen Leermeester en nu zyn Vertrouwde, die, een goed hart omdraagende, de heerschzugt en wreedheid van den Vorst verfoeit, en zyne jammerklagt over deszelfs verbastering uitstort. Dit doet hem, met Antiochus in gesprek gekomen zynde, onderstaan om dien Vorst nogmaals tot zagter maatregels te beweegen; doch vrugteloos. Antiochus doet Jedidia voor hem' verschynen, en tragt hem door vleiery tot afval te brengen, terwyl hy hem anders een eislyk martellot dreigt; hebbende tevens de omstandigheden zo geschikt, dat, met het ophaalen van een gordyn, de mishandelde lyken zyner zes Broederen zig voor zyn oog opdoen; op welk gezigt hy Jedidia alleen laat, in de verwagting dat Jedidia, die zyn vleien en dreigen onverschrokken beantwoord heeft, in deeze zyne akelige eenzaamheid nog veelligt tot nadenken zou komen. Dan, 'er mag een smertlyke tweestryd in 't gemoed van dien Jongeling ontstaan, geen zwaarigheid! de Godsdienst zegenpraalt; hy vordert dat de Wagten hem weder ter gevangenisse leiden; en hier mede loopt dit Bedryf af. ----- In het daaraanvolgende zien en hooren wy hem in deeze gevangenis, zynes lots getroost. Selima komt tot hem, en hun hartroerend onderhoud strekt, ook in het eenigzins dobberend gemoed der loodsche Maagd, den Godsdienst ter eere. Antiochus dringt voorts vergeessch op zyne bepaalde keuze aan, de Jongeling verzoekt alleen, als eene gunst, zyne Moeder te mogen spreeken, 't welk de Vorst hem inwilligt. By die gelegenheid geraakt Chryses, op 's Vorsten heenengaan, met Jedidia in gesprek. Deeze, met des Jonglings deerlyk lot aangedaan, tragt hem over te haalen, om na 's Vorsten voorslagen te luisteren, of hem ten minste eenigzins ten wille te zyn. Dan Jedidia is onwankelbaar, en Chryses, voor den Godsdienst gevoelig, met hoogagting en medelyden voor den Jongeling aangedaan, vindt het geraaden de Moeder nog eens te spreeken, eer zy by haaren Zoon komt, om haar een voorslag te doen, die ter behoudenisse van haaren Zoon kan strekken. Hy onderhoudt hier over de Moeder, doch, na een kort gesprek in algemeene bewoordingen, gaat hy met haar in eene der zyvertrekken, daar hy haar zynen geheimen raad veiliger kan mededeelen. Dit voorstel geschiedt des niet op het Tooneel; maar uit het vervolg is 't blykbaar, dat Chryses eene listige veinzery in 't schynbaar offeren aan Jupiter bedoelde. ----- Het gesprek van Thirsa, met het openen van 't vierde Bedryf, waar in zy, alleen zynde, dien voorslag wraakt, leert ons zulks. Zy komt voorts by haaren Zoon, en versterkt hem tegen alle prangende bedenkingen, die zyne ziel knellen, door 't bezef van 't lot, dat zyne

[p. 236]

Moeder en zyne Beminde, op zyne standvastigheid, over 't hoofd hangt; en Thirsa heeft het genoegen van verzekerd te zyn, dat haare redeneeringen den gewenschten invloed op het hart van Jedidia hebben, des 'er voor zyne standvastigheid niet meer te vreezen zy. Vervolgens verschynt Antiochus door een benaauwenden droom benard; hy poogt Jedidia nogmaals over te haalen, om hem ten wille te zyn, slegts door een schynbaaren eerdienst in den Afgodstempel; dan deeze weigert ook dit, en de Vorst geeft hem ter straffe over, waaraan de Jongeling zig gelaaten onderwerpt. In die omstandigheden komt Selima op het Toneel, en haare tusschenkomst, in alle deelen, zo ten opzigte van de Min als van den Godsdienst, is dermaate treffend, dat de Vorst bewoogen worde, de straf uit te stellen, ja zelfs Jedidia aan Selima toe te zeggen; terwyl hy zigzelven vleit, met het denkbeeld van een nieuwen aanslag op 't gemoed van Jedidia. ----- Van hoedanig een aart die aanslag ware leert ons het vyfde Bedryf, dat ons tevens de uitkomst onder 't oog brengt. Een gesprek van den Vorst met Chryses meldt ons, hoe men de Moeder van Jedidia had zoeken te beweegen, om haaren Zoon tot veinzery over te haalen; in 't midden van dit gesprek komt een Hoofdman, die de tyding brengt, dat Thirsa haaren Zoon integendeel tot standvastigheid genoopt, en dat Jedidia, onverzettelyk gebleeven, Jupiter vervloekt heeft. Verder geeft hy een verslag van de aangewende folteringen, om hem nog tot afval te beweegen; en laatstlyk meldt hy, hoe de Jongeling, onder alle die folteringen, den geest gegeeven heeft; 't welk Antiochus, vooral op de komst van de troostlooze Selima, tot eene wanhoopende woede doet overslaan. Thirsa, hem ontmoetende, doet hem geen verwyt, maar betuigt hem, uit een Godsdienstig hart, al haar leed te vergeeven. Dit treft 's Vorsten gemoed; hy schenkt haar 't leeven, en verlaat al woedende het Tooneel; terwyl Selima, door de sterkte haarer aandoeningen, in zwym ligt. Op de aanspraak van Thirsa herkomen, stort zy haare bittere klagten uit; deeze troost haar met het bezef van 't volzalige lot van Jedidia; en Selima geraakt hier op in eene verrukking, die haar de schim van haaren Minnaar voor den geest brengt, en 't gevolg der aandoeninge des harten is, dat zy agter over zyge en sterve. Dit alles geschiedt in de tegenwoordigheid van Chryses, die, over het voorgevallen ten sterkste getroffen, zig verwondert over 't onbezweeken gemoed van Thirsa, van welke hy niet verwagt had, dat ze zo veel onheils zou hebben kunnen overleeven. Dan deeze onderrigt hem, dat zy geleerd heeft, ook het leeven voor Jehovah niet te vreezen: en dit doet hem ten slot betuigen:

Grootmoedige! ook die God zal voorts de mijne weezen.
Hij, die de zijnen in den drang van 't gruwzaamst lot
Zo heerlijk onderschraagt, is slechts de ware God!