Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Redevoering van Brouërius Broes, openlyk uitgesproken by het plegtig aenvaerden van 't Hoogleeraerampt in de Godgeleerdheid op de Hooge School van Leiden den 14 van Wiedemaand 1784. In het Nederduitsch vertaald door Jacobus Weldyk, Student in de H. Godgeleerdheid. Te Leiden, by S. en J. Luchtmans. In gr. octavo, 48 bladz.

Ene stelling, den Godgeleerden by uitstek van 't grootste belang, behandelt de Hoogleeraer in deze Redevoering, bewerende dat de beoefening der H. Schrift de hoofdtaek van enen Godgeleerden is. Niet, dat een Godgeleerde de beoefening van andere Wetenschappen hebbe te veronagtzamen; ver van daer! ze zyn, gelyk onze Redenaer toont, hem integendeel in ene mindere of meerdere mate onontbeerlyk; maer ‘hy moet zyne meeste vlyt aan de beoefening der H. Schrift wyden, zich op dezelve toeleggen met zyne gantsche ziel, en met alle de scherpte zynes vernufts en oordeels; ja aen haer, als meesteresse, alle overige letteroefeningen onderwerpen en dienstbaer maken.’ ----- Hier toe roept hem, niet alleen de naem van Godgeleerden, maer ook zyn hoofddoel, naer 't welk hy streven moet, ene gegronde kennis en verdediging der Godlyke waerheden; waertoe hy niet geraken kan, dan door een recht verstand en ene juiste uitlegging der Heilige Schrift; en by mangel van welke hy alleszins gevaer loopt van jammerlyk af te dwalen, ja de geheele leer van geloof en zeden te verkeeren. ----- De Hoogleeraer, dit beknopt en bondig beredeneerd hebbende, staeft zulks nader door de geschiedenis der voorige tyden, welke ons toont, hoe te gelyk met de beoefening der gewyde bladeren de zuiverheid van den Godsdienst en vervallen en hersteld zy. Ter dier gelegenheid schetst hy inzonderheid een treffend Ta-

[p. 13]

fereel, waer in hy ons levendig voor oogen stelt tot welken lagen trap de zogenaemde Godsdienstleer in vroeger dagen gedaeld zy, en hoe men derzelver weder opbeuring te danken hebbe, aen den yver, die zommige brave Mannen bezielden, om de beoefening der Heilige Schrift te doen herleven, welke in vele opzichten zeer heuchelyke gevolgen gehad heeft. By verderen voortgang zou men, gelyk de Hoogleeraer opmerkt, hiervan nog steeds de heilzaemste vruchten hebben mogen erlangen; dan zulks kan men niet zeggen, dat aen veler wenschen beantwoord; waerover hy zich in dezervoege uitlaet.

‘Hoe tre lyk zouden de volgende geslachten de belangen des Christendoms bevorderd hebben, indien zy alomme en ten allen tyde, van zo groote voordelen [als de Hervorming naemlyk aengebragt had] beter gebruik gemaekt, de voetstappen der Hervormeren gedrukt, en in dien weg de Hemelsche leer van alle sinet gezuiverd, voor alle verbastering beveiligd hadden!

Maer, en van deze vlek zyn ook onze dagen niet vry, een groot aental Godgeleerden in 't Gemeenebest der Christenen heeft de geneesmiddelen zelve in vergiften veranderd, en de waerheid, welke zy poogden te verhelderen, met nieuwe duisternissen omwonden.

Veelen, onverzetlyk gekleefd aen de dwalende begrippen hunner Voorouderen, hebben dezelve door middel der H. Schrift trachten op te sieren, en zich niet ontzien, de uitleggers zelve aen wetten te verbinden, waer door niet de waerheid maer geliefkoosde meningen begunstigd werden.

Anderen, niets duldende, waervoor het menschlyk begrip stil staet, hebben niet alleen de scherpte hunnes vernufts, maer ook de hulpmiddelen zelf eener gezonde uitsegkunde misbruikt, tot het bevestigen van leerstellingen, zo strydig met de Openbaring als met de Rede zelve.

Anderen eindelyk, de banier der Geestdryveren volgende en de zotternyen eenes ontstelden breins voor Godspraken houdende, hebben zich niet geschaemd in den Bybel zelven de verdediging te zoeken van hunne verdichttelen en schorre Zedenleer.

Alles bedriegt my, of uit deze drieerleie bron zyn bykans all' de twisten voortgesproten, welke, zederd de herstelling van den Godsdienst tot op onze tyden toe, de

[p. 14]

gantsche Christenheid en ook onze Kerk op eene jammerlyke wys hebben van één gereten.

Och! dat alle Godgeleerden aen het onderzoek der gewyde Boeken met bestendige wakkerheid arbeidden! de waerheid, daar gevonden, zonder drift, zonder hatelykheden, voorzigtig en oprecht verdedigden, en langs dien weg de omhelzing der zuivere leere, zonder welke geen eerlyke en vaste vrede kan getroffen worden, den tegenspreekeren zelven poogen af te dwingen!

Ware dit by allen de hoofdzaek en de eenige bedoeling, welk eene blyde hoop zou den Christendomme toeschitteren! welke luisterryke triomfen zou de waerheid op de doling behalen! zo zou allengskens die gouden, eeuw, de eeuw der Apostelkerk, wederkeren, en met éénen mond, met ééne ziel zouden wy allen den algemeenen Vader en den eenigen Verlosser des Menschdoms aenbidden.’

In dat voornitzicht pryst de Hoogleeraer verder de beoefening der Heilige Schrift ten ernstigste aen; en doet voorts zyne Redenvoering met gepaste aenspraken, naer de omstandigheden, afloopen.