De Tweede Ronde. Jaargang 30

[p. 48]

Vijf ZKV's
A.L. Snijders

De zin van het leven

Er is geen kunstvorm nuttelozer dan poëzie. Zelfs ballet wint het nog. Gedichten zijn altijd meerlagig en onbegrijpelijk, daarom raak je er nooit over uitgepraat. En als je eens een gedicht meteen begrijpt (Toon Hermans), dan blijkt het in de ban gedaan door de deskundigen (Komrij, Zeeman) en kun je je nergens meer vertonen.

In Amsterdam is een winkel die uitsluitend poëzie verkoopt. Aan de Kloveniersburgwal, op de plek waar ik in 1952 aan Mieke Wolff vroeg wat de zin van het leven was. Ik kende haar pas een paar dagen en dacht dat ik met die vraag een goede beurt zou maken. Het was niet mijn bedoeling haar aan het schrikken te maken of angst aan te jagen, ik verlangde zelfs geen antwoord, het was een retorische vraag. Maar Mieke bleek gereformeerd en vertelde thuis wat ik haar gevraagd had. Haar ouders schrokken behoorlijk, haar vader zei dat ze wisten wat de zin van het leven was en dat deze vraag dus overbodig was. Mieke schreef me een briefje dat we elkaar niet meer zouden ontmoeten, maar voegde er een paar raadselachtige woorden aan toe: het was niet persoonlijk bedoeld.

Hoe dan ook, in die poëziewinkel is onlangs ingebroken. Toen ik het hoorde ontplofte ik zachtjes van vreugde, de poëzie gerehabiliteerd. Maar het bleek om de kassa te gaan. Er is ook een radio/cassette-speler ontvreemd.

Nagel

Voor de radio vertelde Tom America, katholieke jongen uit Valkenburg, over zijn stadgenoot Jan Hanlo. Als Hanlo zijn Vincent-motorfiets getankt had, reed hij volgas weg. De Vincent was een ongehoord zware motor, een monster dat Hanlo weliswaar vervoerde (omdat het gehoorzaam moest zijn), maar dat hem liever zou vermoorden (wat later ook gebeurd is). De ligging van het tankstation maakte het snelle wegrijden niet makkelijk, Hanlo moest al enkele seconden na de start

[p. 49]

plat door een bocht en was binnen een minuut thuis waar hij hard moest remmen. Dit alles kan ik begrijpen, de ontploffing van de man op zijn motor, maar wat hij deed met de nagel van de priester is voor iemand van boven de rivieren onbekend gebied. Jan Hanlo schreef een protestbrief aan de bisschop, omdat een priester de hostie met zijn nagel had aangeraakt.

(De priester had toch moeten begrijpen dat hij dat niet had mogen doen als Hanlo - die als een vogel keek - in de kerk was).

Objet trouvé

In 1972 hakte ik een partij hout op het landgoed de Velhorst. Bij het opladen van de blokken vond ik een forse splinter van 15 × 7 × 3 cm met een ongeschonden kogel. Geen hagel uit een jachtgeweer, maar een mooie, gladde, puntige kogel uit een wapen dat tegen mens en dier gebruikt kan worden. Ik nam het object mee naar huis en zette het op de schoorsteenmantel. Na een paar dagen gaf ik het een naam om het tot kunst te verheffen: Ontmoeting van twee onderzeeërs op drie kilometer diepte in de Atlantische Oceaan. Mijn moeder vond het aanvankelijk geen kunst, maar toen ik haar uitlegde dat de kans heel klein was om bij het hakken zo'n prachtige kogel vast in het hout, maar toch geheel zicht- en voelbaar aan te treffen, (twee onderzeeërs etc), ging ze akkoord. Enige weken geleden, begin 2009, voeren een Engelse en een Franse onderzeeër, ieder op een eigen missie, diep onder de oppervlakte van de Atlantische Oceaan tegen elkaar aan. De atoombommen liepen geen schade op, maar mijn statistische kunstdroom was in scherven. Mijn moeder kan ik niet meer op de hoogte stellen van mijn veranderde inzicht.

Vier meisjes

De vier meisjes zitten achter mij in het theater, ze zijn zestig, het zijn lopende herinneringen, dat zie je zo. Een heeft een behoorlijk kort rokje aan. Ze praten over hun dochters. Ik hoor: ‘Het is iets neurotisch, ze kan geen afscheid nemen van haar oude huis.’ Ik hoor: ‘Ik gooi alles van haar weg.’ Zelf vind ik alles mooi wat de meisjes zeggen, ik ben

[p. 50]

volstrekt passief, ik voel geen schuld, de hond in mij slaapt. Voor de voorstelling begint vragen ze of ik een foto van ze wil maken. Ik maak voor het eerst een foto met een mobiele telefoon, vier foto's zelfs, voor het oneindige album. Als de voorstelling begint en de poëzie explodeert, verschijnen de Zeeuwse jeugdfoto's op het scherm, en de vrienden, die soms dood zijn en soms leven. De Selfkicker en Gard Sivik, Vaandrager en Armando. De vier meisjes zijn nu op volle toeren, ze sissen en fluisteren hun commentaar, ze weten wie wie is en wanneer en waar, ze leiden mij aan mijn gespitste oren door het leven van de winnaar van de PC Hooftprijs, Hans Verhagen, zaterdag 14 maart, de Balie, Amsterdam. Ik hoor: ‘We hebben twee jaar niet met elkaar gepraat, omdat ik had gezegd: “Hans je kunt niet altijd bij me komen uithuilen, het is je eigen schuld.”’

Verontwaardiging

Ik weet dat verontwaardiging de motor is van de verandering, maar ik weet niet wat ik van de verandering moet denken. Een man naast me in de tram (Kinkerstraat) is erg verontwaardigd. Zijn repertoire is breed en bitter, hij maakt er werk van. Het is schandelijk dat de mensen Senseo koffie noemen, het is geen koffie, het is lauwe thee. Hij noemt een mij onbekende zaak waar je nog echte, vers gemalen koffie kunt kopen. Hij ergert zich aan de rellerige interviewtechniek op radio 1 en als hij overstapt op BNR waar hij een tientje moet betalen, hoort hij straatinterviews(!). Hij zegt dat de mensen plavuizen prefereren boven marmer, omdat die beter schoongemaakt kunnen worden, terwijl iedereen weet dat marmer een nobele steensoort is. Hij heeft op het journaal negentien minuten naar een vliegtuigongeluk moeten kijken voordat hij Obama hoorde spreken. Koffie, nieuws en marmer, hij voelt zich een uitgestotene. Ik zeg dat ik wel naar hem wil luisteren, maar dat ik zijn verontwaardiging niet deel, ik heb de pest aan verontwaardiging, ik houd van verhalen (ook van de zijne). Hij trekt zich niets van mij aan, hij is woedend dat graaf Lanskoj, die in 1782 de minnaar van Catharina de Grote werd, haar heeft overgehaald de natuurlijke schatten van de Oeral en Siberië te benutten om haar zucht naar cameeën te bevredigen. Zijn verontwaardiging kent geen grenzen en geen tijd, net wat ik dacht.