De Tweede Ronde. Jaargang 30

[p. 104]

Het brood
Wolfgang Borchert^*
(Vertaling Ralph Aarnout)

Plotseling werd ze wakker. Het was half drie. Ze vroeg zich af waarom ze wakker was geworden. Aha! In de keuken was iemand tegen een stoel gestoten. Ze luisterde scherp naar geluid uit de keuken. Het was stil. Het was te stil, en toen ze met haar hand over het bed naast zich streek, was het leeg. Dat was wat het zo merkwaardig stil had gemaakt: het ontbreken van zijn adem. Ze stond op en ging op de tast door het donkere huis naar de keuken. In de keuken troffen ze elkaar. Het was half drie. Ze zag iets wits bij de keukenkast staan. Ze maakte licht. Ze stonden in hun hemd tegenover elkaar. 's Nachts. Om half drie. In de keuken.

Op de keukentafel stond een ontbijtbord. Ze zag dat hij een boterham had afgesneden. Het mes lag nog naast het bord. En op het kleed lagen broodkruimels. Als ze 's avonds naar bed gingen, maakte zij altijd de tafel schoon. Elke avond. Maar nu lagen er kruimels op het kleed. En er lag een mes. Ze voelde hoe de kou van de tegels langzaam omhoog kroop. En ze keek van het bord weg.

‘Ik dacht dat hier iets was,’ zei hij en keek in de keuken om zich heen.

‘Ik hoorde ook iets,’ antwoordde ze, en daarbij bedacht ze dat hij er 's nachts in zijn hemd toch al echt oud uitzag. Zo oud als hij was. Drieënzestig. Overdag zag hij er soms jonger uit. Ze ziet er toch al oud uit, dacht hij, in haar hemd ziet ze er toch al behoorlijk oud uit. Maar dat ligt misschien aan haar haar. Bij vrouwen ligt dat 's nachts aan het haar. Dat maakt ze dan opeens zo oud.

‘Je had schoenen moeten aantrekken. Zo met blote voeten op de koude tegels. Je vat nog kou.’

Ze keek hem niet aan omdat ze er niet tegen kon dat hij loog. Dat hij loog terwijl ze negenendertig jaar getrouwd waren.

‘Ik dacht dat hier iets was,’ zei hij nog eens en opnieuw keek hij zo doelloos van de ene kant naar de andere, ‘ik hoorde hier iets. Dus ik dacht dat hier iets was.’

* Wolfgang Borchert (1921-1947), een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de ‘Trümmerliteratur,’ is vooral bekend van zijn toneelstuk Draussen vor der Tür, waarin een onderofficier na de oorlog terugkeert in Hamburg en daar een mislukte zelfmoordpoging doet. Das Brot schreef Borchert in 1946, kort voor zijn beroemd geworden toneelstuk. Het verhaal verscheen enkele maanden voor zijn dood in literair tijdschrift Das Karussell.

[p. 105]

‘Ik hoorde ook iets. Maar het was vast niks.’ Ze zette het bord van tafel en tikte de kruimels van het kleed.

‘Nee, het was vast niks,’ echode hij onzeker. Ze kwam hem te hulp: ‘Kom maar. Het was vast buiten. Kom maar naar bed. Je vat nog kou. Op die koude tegels.’

Hij keek naar het raam. ‘Ja, het moet wel buiten geweest zijn. Ik dacht dat het hier was.’

Ze ging met haar hand naar de lichtknop. Ik moet het licht nu uitdoen, anders moet ik naar dat bord kijken, dacht ze. Ik mag toch niet naar dat bord kijken. ‘Kom maar,’ zei ze en deed het licht uit, ‘het was vast buiten. De dakgoot slaat altijd tegen de muur als het waait. Het was heus de dakgoot. Als het waait, klappert hij altijd.’

Ze gingen op de tast door de donkere gang naar de slaapkamer. Hun blote voeten kletsten op de vloer.

‘De wind immers,’ meende hij. ‘Er was de hele nacht al wind.’

Toen ze in bed lagen, zei ze: ‘Ja, er was de hele nacht al wind. Het was vast de dakgoot.’

‘Ja, ik dacht dat het in de keuken was. Het was vast de dakgoot.’ Hij zei het alsof hij al half sliep.

Maar ze merkte hoe onecht zijn stem klonk als hij loog. ‘Het is koud,’ zei ze en geeuwde zacht, ‘ik kruip onder mijn deken. Welterusten.’

‘Welterusten,’ antwoordde hij en ook: ‘Flink koud is het al, ja.’

Toen was het stil. Geruime tijd later hoorde ze hem langzaam en voorzichtig kauwen. Ze haalde met opzet diep en regelmatig adem, zodat hij niet merkte dat ze nog wakker was. Maar zijn kauwen was zo regelmatig dat ze er langzaam door in slaap viel.

Toen hij de volgende avond thuiskwam, schoof ze hem vier boterhammen toe. Anders waren er voor hem altijd maar drie geweest.

‘Je kunt er gerust vier nemen,’ zei ze en ging bij de lamp weg. ‘Ik verdraag dit brood niet zo goed. Neem jij maar eentje meer. Ik verdraag het niet goed.’

Ze zag hoe hij zich diep over zijn bord boog. Hij keek niet op. Nu had ze met hem te doen.

‘Je kunt toch niet maar twee boterhamen nemen,’ zei hij boven zijn bord.

‘Jawel. 's Avonds verdraag ik dit brood niet goed. Neem maar. Neem maar.’

Pas na een tijdje schoof ze weer aan tafel, onder de lamp.