De Tweede Ronde. Jaargang 30

[p. 101]

Vertaald proza

[p. 102]

Simultaanverrader
José Eduardo Agualusa^*
(Vertaling Harrie Lemmens)

‘En dit is mijn verrader,’ stelde de president hem voor. De vertaler was gewend aan het grapje. ‘Simultaanverrader,’ zei hij dan en iedereen lachte. Het was een bescheiden, innemende man met een bijzondere voorkeur voor donkere maatpakken en zonnebrillen. Zelfs 's avonds bij vrienden thuis zette hij maar zelden zijn zonnebril af. Dat excentrieke gaf voedsel aan een hele reeks wilde geruchten. ‘Hij is blind,’ verzekerden sommigen. ‘De president heeft zijn ogen laten uitsteken,’ voegden anderen eraan toe, ‘zodat hij niet kan zien wat er allemaal gebeurt in het paleis.’

De vertaler volgde de president overal waar deze heen ging, en hij nam daarbij altijd nauwgezet de door het protocol voorgeschreven afstand van exact vijftig centimeter in acht. ‘Hij is mijn schaduw,’ schertste de president. De vertaler vertaalde: ‘Ik ben zijn schaduw,’ en iedereen lachte.

De president cultiveerde het image van een kalme, beheerste man. Hij had techniek gestudeerd aan de Patrice Lumumba Universiteit in Moskou, maar hij sprak een perfect Portugees, zo helder, zo verzorgd dat iedereen de aangepaste biografie geloofde die het paleis na de val van de Berlijnse Muur had verspreid. Volgens die biografie was hij gepromoveerd in Coimbra, waar hij zich had onderscheiden als een van de briljantste studenten van de generatie van '60 en tegelijk actief was geweest in de bevrijdingsbeweging.

Door de gedwongen intieme omgang maakte de vertaler zich mettertijd het moederlandaccent van de president en diens rust en geduldige manier van praten eigen. Vanaf een bepaald moment kon niemand nog aan de stem zeggen wie wie was.

* José Eduardo Agualusa, in 1960 geboren in Huambo, de centrale hoogvlakte van Angola, studeerde bosbouw in Lissabon, maar begon zich al tijdens zijn studie toe te leggen op het schrijven: romans, verhalen, gedichten en reportages. In Nederland zijn drie romans in vertaling verschenen bij Meulenhoff: Een steen onder water, De handelaar in verledens en De vrouwen van mijn vader. De vertaling van zijn nieuwste roman, Barroco Tropical, komt uit in 2010. Agualusa woont afwisselend in Angola, Portugal en Brazilië. Hij kreeg een aantal literaire prijzen (onder andere de Independent Foreign Fiction Prize) en wordt beschouwd als een van de belangrijkste Portugeestalige schrijvers van dit moment.

[p. 103]

Buiten het land werd met de nodige verontwaardiging opgemerkt dat de president een van de rijkste mensen ter wereld was geworden. In het paleis werd hetzelfde gezegd, maar vol trots. Buiten het land was de president bekend als Meneer Twintig Procent, de waarde van de commissie die hij ontving voor elk vat aardolie, elke diamant en iedere aanschaf van oorlogsmaterieel. In het paleis werd hij, uiteraard eveneens vol trots, President Twintig procent genoemd.

Op vergaderingen met generaals en ministers en bij ontmoetingen met collega-staatshoofden of de directeurs van de grote oliemaatschappijen zag de president af van adviseurs. De vertaler merkte toen dat hij zonder enig gevaar alles kon zeggen wat hij wilde. Als je mocht geloven wat er achter de hand gefluisterd werd, begon hij de woorden van de president heel subtiel zo te verdraaien dat hij er zelf profijt van had. Gesterkt door de zekerheid dat hij toch ongestraft zou blijven, negeerde hij de ander later zelfs gewoon en onderhandelde rechtstreeks met de buitenlandse leiders.

Een groep officieren bestormde op zekere ochtend volkomen onverwacht het paleis en arresteerde de president. Twee dagen later werd hij gefusilleerd op de luchtplaats van een van de vele gevangenissen waar hij in de loop der jaren honderden mensen naartoe had gestuurd. Sommige van zijn slachtoffers woonden achter de tralies het schouwspel van die ongelukkige dood bij.

Toen hij het vrijgekomen ambt aanvaardde, bedankte de vertaler de bevriende landen voor hun steun aan de operatie die het mogelijk had gemaakt de dictator te verslaan. ‘Het was geen staatsgreep,’ zei hij op de radio en toen ze hem hoorden dachten veel mensen ongelovig dat het de overleden president was, ‘want een staatsgreep veronderstelt het bestaan van een staat en wat hier bestond was geen staat. Het was hooguit een straat: het eigen straatje van de dictator. Thans zijn wij herboren voor een nieuw tijdperk, vrij van corruptie en open voor de zon van de democratie.’

De vertaler staat tegenwoordig in de landen die geholpen hebben bij het verslaan van de oude president bekend als Meneer Tien Procent. De middag waarop hij zijn ambt aanvaardde, reageerde hij zonder enig blijk van ergernis op de provocatie van een buitenlandse journalist die wilde weten of hij zich geen verrader voelde. ‘Verraad bestaat niet,’ legde hij uit met de zachte, verleidelijke stem die hij had geërfd van zijn voorganger, ‘er bestaan alleen maar verschillende gezichtspunten.’