De Tweede Ronde. Jaargang 30

[p. 40]

Het is mooi geweest
Jerker Spits

Rond het station hangt de licht prikkelende geur van bestrijdingsmiddelen. De streekbus komt loom aangeschoven. Elk dorp langs de route heeft een goudkleurig, in de zon blinkend haantje als hoogste punt. De chauffeur manoeuvreert moeizaam door nauwe straatjes met een gesloten front van rijtjeshuizen. Ik werp een blik in de woonkamers waaraan de bus voorbijrijdt. Ik stel me voor hoe aan de eettafels vaders als de mijne trouw Gods woord lezen. In heel wat huizen stond de televisie vroeger achter een gordijn op zolder. Misschien is dat bij sommige zo gebleven.

Ik hoor nog het gekuch, voordat de dominee vroeg om stilte, het gestommel van laatkomers in houten banken. ‘Kijk,’ zei mijn broer, wijzend naar een meisje dat schuin voor ons zat. Ze helde over haar bijbel voorover. Wie goed keek, zag de flank van een borst. Ik kroop dicht tegen hem aan, zogenaamd om haar beter te kunnen zien.

Als scholieren zwommen we samen in de Westerschelde. Martijn droeg zijn haar nog halflang. Tussen de zwarte stenen zochten we naar oesters die hij met zijn zakmes open wrikte. De stukjes schelp kraakten tussen onze tanden. We lagen naast elkaar in de zon.

In alles overklaste hij de anderen, de bonkige pubers die met samengeknepen vuisten op het schoolplein wachtten als wij samen aankwamen. Ze loerden naar me, maar weken voor hem terug.

Hij moet onderweg zijn, nu. Maar voordat ik hem zie, moet ik eerst vader begroeten.

‘De dahlia's staan in bloei,’ zegt hij en wijst op de smalle strook voor het grindpad. Zijn gezicht is gebruind, als altijd, met roodachtige vlekken. Plukken wit borsthaar steken uit zijn blauwe overall. Op zijn manier is hij stoer.

Vader wees me vroeger alle planten. Na moeders dood sierde hij de voorzijde van de boerderij op met slaapmutsjes, goudbloemen en dahlia's: sterke planten met een lange bloeitijd. Hij bedekte het dak opnieuw met riet, diepte de vijver uit en schilderde de hoge mendeuren over. In de schuur rook het naar ledervet, waarmee hij versleten tuig invette. Hij klopte aardappelmanden af en poetste een oude bascule op.

[p. 41]

De boerderij had al lang onder monumentenzorg moeten vallen, maar dat wil vader niet. Hij wil geen inspectie over de vloer, alles is in goede staat. En als hij nou een groter raam in de keuken wil, dan komt hem zeker een lastpost van de gemeente wijsmaken ‘dattaniemag’. Daar heeft hij een broertje dood aan.

Vader loopt voor me uit naar binnen. Met zijn schrale handen zoekt hij naar zijn zakmes dat ergens tussen de stapels vuile borden slingert. Hij wil de flesjes die op de keukentafel staan zelf openen.

Oesterbier, lees ik op het etiket. Hij moet ze bewaard hebben, of is er speciaal voor naar de stad gegaan. Het bier ruikt naar oude koffie.

We zitten zwijgend tegenover elkaar, tot een lichtblauwe auto het erf oprijdt en knarsend op het grind tot stilstand komt.

Mijn broer koopt vervallen woningen op, plaatst een paar schotten en verhuurt ze tegen woekerprijzen. Pandjes opknappen, noemt hij dat.

Vader staat in de deuropening met een flesje bittere pils, en geeft mij een knipoog.

‘Een buizerd,’ zegt hij als we gedrieën in de woonkamer zitten, en wijst op een donkere vogel op het land.

Hij is in zijn versleten fauteuil naast het raam gaan zitten. Naast zijn stoel staat een bijzettafeltje met daarop zijn bril en een oude vogelgids. Een vaalgrijs tapijt bedekt de houten vloer. Naast het raam hangt een pentekening van een houtsnip die vader op de lagere school heeft gemaakt. Toen ik met vader in de keuken stond, snoof ik de diepe, stoffen geur van het huis op die mij niet langer vertrouwd voorkwam.

Vaders ogen glinsteren. De plukken dun, grijs haar hangen als mistflarden rond zijn hoofd. Hij laat zijn laatste slok bier als wijn over zijn tong gaan. De grote adamsappel in zijn magere hals beweegt op en neer. Hij is veel ouder geworden sinds ik hem de laatste keer zag. Dan kijkt hij me doordringend aan.

‘Jongens,’ zegt hij.

Met een grijnslach ontbloot hij zijn scheve, gele tanden. Nog steeds rookt hij als een ketter. Als hij lacht, gaat het gehinnik haast onmerkbaar over in een zware hoest.

‘De oude Koppejan.’ We knikken. Vader heeft de deken van de bank op zijn schoot gelegd, en zijn handen gevouwen. ‘Die belt me op, een maand of twee geleden. Dat een busje voor zijn deur stond. “Welzorg. 1001 hulpmiddelen om het u gemakkelijk te maken.” Hadden zijn

[p. 42]

dochters voor hem versierd. Die welzorgers hebben zijn woning opgeknapt.’

‘Mooi,’ zegt Martijn.

‘Die welzorgers hebben zijn woning opgeknapt,’ herhaalt vader. ‘Koppejan mocht naar de stad, naar zo'n plek waar ze oudjes ophokken.’

Hij sluipt in een paar afgesleten sloffen. In de deuropening blijft hij staan, met zijn handen in zijn zij en ontblote tanden, als een pokeraar die een aas op tafel legt. ‘Na twee weken vonden ze hem stijf in bed.’

‘Maar vader.’ Martijn is opgestaan en loopt op hem af. ‘Zo kan het ook niet langer.’

Met zijn ogen volgt vader Martijn, als een gevangen dier. Hij klopt op een van de zware dwarsbalken. ‘Het staat nog bést,’ zegt hij. In het laatste woord perst hij al zijn oude trots.

Ik kijk Martijn aan en knik in de richting van het raam. Onze onderneming komt mij plots verachtelijk voor.

Als we het tuinhek openen, ruik ik de vlier van de buren. We wandelen over het pad naar de dijk langs de Westerschelde.

‘Smalle weegbree,’ zeg ik, wijzend op de rand van het pad. De aren lijken op ijshoorntjes.

Bij de stenen trap laat ik hem voorgaan. We kijken uit over de schuimkoppen, luisteren naar de holle galm van de branding. Zijn slapen zijn grijs geworden, zijn gezicht dikker, pafferig haast.

‘Waarom laten we vader niet met rust?’ vraag ik.

‘Kom,’ zegt hij, ‘we gaan naar binnen.’

Vader heeft het eten klaar. Het is geen zout dat kraakt tussen mijn tanden, maar een vreemde klei die op het vlees en de aardappels geen al te goed effect heeft. De zeekraal lijkt nog het meest op dunne, te lang doorgekookte sperziebonen.

‘Een borrel dan maar,’ zegt vader na het eten. Hij komt terug met een eenvoudige cognac. Martijn snuift en haalt diep adem. Vader strijkt met zijn vinger langs de rand van zijn glas en laat het zingen, tot hij het met trillende hand terug op tafel zet. Op het erf van de buren staan twee paarden met hun halzen om elkaar.

‘U wordt ouder,’ zegt Martijn.

‘Ja,’ zegt vader, alsof hij een ontdekking heeft gedaan. ‘Ik word ouder.’

[p. 43]

De buizerd is opgevlogen. Onder de walnotenboom stappen twee kraaien. Vaders glas is leeg. Ik schenk hem bij. Uit de blik die Martijn met mij wisselt, maak ik op dat hij nog een keer in de aanval wil gaan.

‘Valt het u niet zwaar?’

Even trekt vader met zijn mond. ‘Wees een vent en drink eerst je glas maar uit.’

‘Nu jij weer,’ denk ik.

Dan kijkt vader plots opzij. ‘En jij, Maarten? Wat heb jij hier mee te maken?’

Ik haal mijn schouders op. Eerst maar mijn glas uitdrinken, als een vent.

‘Nou?’

Ik schud van nee.

Dan stopt vader de kurk op de fles. ‘Jongens,’ zegt hij. Hij neemt de glazen in.

Uit de keuken klinkt gerinkel van glas en een droge hoest.

‘De burgemeester,’ vervolgt vader kalm als hij weer op zijn stoel zit. ‘De burgemeester was hier laatst. Hij wil de bascule uit de schuur hebben. Voor een beeld op het plein. Op Lewedorp hebben ze al een strandjutter. Op Ovezande een bronzen schaap.’ Volgens de burgemeester hebben ook Baarlands burgers recht op kunst.

‘Een wijs man,’ zegt vader nog.

Daarna stiefelt hij terug naar de keuken en komt terug met twee papieren zakjes. Martijn neemt zijn deel zwijgend in ontvangst.

‘Jongens,’ zegt vader. ‘Het is mooi geweest.’

Uit de papieren zak staart mij een smalle vissenkop aan. De huid van de paling lijkt op dungesneden leer. ‘Wat heb jij gekregen?’ vraag ik Martijn.

Grommend werpt hij een zakje gedroogde walnoten op mijn schoot. De bochten neemt hij volgas. In Driewegen slenteren vier meisjes in lange rokken achter hun moeder aan. Alleen het water, denk ik, is hier schaamteloos naakt.

Na een kwartier zet mijn broer zijn auto voor het station van Kruiningen-Yerseke. We hebben afgesproken dat ik verder met de trein zal gaan. Hij legt nog even zijn hand op mijn schouder. Graag zou ik nog een biertje drinken bij De Mug, een café in Middelburg, maar de stank van bestrijdingsmiddelen rond het station heeft me de lust benomen.