De Tweede Ronde. Jaargang 30

[p. 36]

Vier ZKV's
A.L. Snijders

Winter

Omdat ik in een groot huis woon, is het makkelijk om iemand die geen huis heeft, onderdak te bieden. We hebben een logé. Hij woont in de andere hoek van het huis, hij kan ons niet horen of zien, wij kunnen hem niet horen of zien. Als we wat van elkaar willen, kunnen we de mobiele telefoon gebruiken, of gewoon lopen. Hij kijkt in een deel van de tuin dat eraan gewend is niet bekeken te worden. De dieren die er leven, komen uit de omgeving, er is geen hek tussen mijn en dijn. Er heeft ooit een ree met haar jong gewoond, aan de rand in het hoge gras tussen de bomen rusten hazen, meer naar het huis kun je kleine, wilde konijnen treffen, en in de bomen zitten vaak roofvogels te kijken naar het geritsel op de grond. Nu vriest het al enige dagen, we schakelen over naar wintergedrag. Dat betekent dat we 's nachts het water naar het logeergedeelte afsluiten - de bovengrondse leiding loopt over de deel, waar aanhoudende vorst na enkele dagen toegang heeft. De logé vertelt me dat hij vanuit zijn kamer vlakbij het huis een klein, elegant rovertje heeft gezien. Hermelijn, wezel, fret, die categorie. Ik vrees. Het is strak, romantisch vriesweer, de mensen van het land zijn opgewonden, ik lees het in de krant, ik hoor het van Noraly Beyer.

De komende schaatstochten verdrijven de zorgen, er is niets zo tijdloos als schaatsen over Hollandse vaarten, plassen en sloten. Het verbindt ons meer dan religie en voetbal. De eerste ochtend na het echte, nachtelijke vriezen, vind ik in het hok een kip met afgerukte, verdwenen kop.

Natuurwet

De onthoofde kip was zwaar; dat voelde ik toen ik haar aan een poot uit het hok droeg waar ze gestorven was. Wat te doen? Zoals iedereen denk ik na, zoals iedereen wik ik, en zoals iedereen weeg ik. Als ik het lijk wil begraven, moet ik de bevroren grond in. Daarvoor moet ik de houweel gebruiken. Die ligt met een gebroken steel in de houtschuur.

[p. 37]

Ik leg het dode dier op een meter of vijf van het hok, achter een stenen trog (lang geleden door mij gemetseld voor de varkens, ik sta in de vroegere varkenswei - hoe vaak zou deze plek van bestemming veranderd zijn sinds de kruisiging van Jezus Christus?).

Overwegingen: geen goede plaats, want wellicht nodig ik de moordenaar hiermee uit terug te keren om een andere levende, warmbloedige kip te onthoofden / wel een goede plaats, want hij hoeft zijn prooi nu alleen maar te pakken, zonder moeite te doen het hok binnen te komen. Er zijn nog meer overwegingen, maar deze betreffen de hoofdzaak. Wel neem ik me voor het lijk honderd meter te verplaatsen (nog steeds op eigen terrein) als het er de volgende morgen nog onaangeroerd ligt.

De volgende dag ben ik gespannen, de natuur gaat me niet in de koude kleren zitten. Het dode beest is verdwenen, zonder spoor. De vorige keren dat er moorden hadden plaatsgevonden in een kippenhok, kwam de dader niet terug. Ik hoop dat dit een natuurwet is.

Tetanus

Ik heb twee oude honden, en zelf ben ik ook oud. Er zijn mensen die zeggen dat ik niet oud ben, ze beginnen hun zin met de woorden ‘ach nee’, moderne vermijdingswoorden, zoals ze ook aan de wieg van de kredietcrisis geklonken hebben. Maar jeugd en ouderdom zijn gelukkig begrippen die met cijfers te maken hebben, en niet met opvattingen. De oudste hond is veertien, de jongere twaalf. De oudste loopt op zijn laatste benen, hij is ook doof en dement. Hij loopt zich vast, thuis in smalle ruimten tussen kast en muur, in het bos tussen stammen en in wirwar van struiken (bramen met punten). Toen we twee uur van huis waren, heeft hij zich verstrikt in de verlichting van de kerstboom - hij heeft in zijn strijd de kerstboom met zijn zware, geharnaste kluit van een verhoging getrokken. Daar is hij niet door geraakt, hij lag hijgend verstrikt in de elektriciteitsdraden, een dolfijn in het net van een christelijke visser uit Urk (godsvrucht, bier, catechisatie, burgerlijke ongehoorzaamheid, drugs). Ik wilde hem helpen, in zijn wanhoop beet hij me, een diepe beet in de muis van mijn hand, twee minder diepe aan de bovenkant. Met een schaar heb ik hem losgeknipt. Mij werd aangeraden een tetanusinjectie te halen. Dat deed ik niet, hoewel de hand opzwol en een onaangename geelgroene kleur kreeg. De hond kon

[p. 38]

niet meer lopen, maar at met smaak. De volgende dag was hij weer de oude. Ik vroeg me af waarom ik niet naar de dokter was gegaan. Ik gaf mezelf het antwoord: dat is zo'n gedoe in het weekend.

De zoutlagen van het geheugen

In het midden van de jaren zestig, toen Amsterdam de navel van de wereld was en het Lieverdje een echt lieverdje, gaf ik les aan het Grotius Gymnasium in Delft. Het was mijn eerste baantje, ik wist niet hoe het moest, ik zoog alles uit mijn eigen duim. Ik had zelf ook op een gymnasium gezeten, dat was een voordeel, ik imiteerde mijn leraren. De literatuur is een spin met haakjes aan haar poten, ze haakt zich vast aan de tienduizend dingen, de leraar kan alle kanten op - als hij het kan dan kannie het.

In januari 2008, 43 jaar later, krijg ik een brief uit de jaren zestig. De schrijver was toen een achttienjarige jongen en is nu een meneer met prepensioen. Hij is jurist geworden en heeft zijn hele carrière doorgebracht bij het ministerie van Justitie, laatstelijk als directeur van een tbs-kliniek. Hij schrijft laatstelijk, dat vind ik mooi, mensen die laatstelijk schrijven, vooral als ik misschien ooit aan de wieg van dat woord heb gestaan. Hij schrijft dat hij een interview met mij heeft gelezen, weliswaar onder een naam die hij zich niet kan herinneren, maar op de foto herkende hij me. Hij schrijft: ‘Uw herontdekking past goed. Het jaar 2007 stond voor mij onder meer in het teken van vervlogen tijden. In april van dat jaar hebben wij als eindexamenklas uit 1967 een reünie gehouden in Delft. Iedereen van die klas leefde nog en kwam ook. Ik noem ze even; sommige namen zullen u wellicht nog wel wat zeggen of iets wakker roepen. Hoewel, voor een leraar met een lange carrière vormen zijn leerlingen misschien een onontwarbare brij van gezichten en namen.’

Daar heeft hij gelijk in, maar juist de oudste gebeurtenissen worden het beste geconserveerd in de zoutlagen van het geheugen. Het gezicht van het meisje dat gisteren kwam collecteren aan de deur, herken ik vandaag niet meer - het meisje van de boekhandel in de Beethovenstraat dat in 1957 onvergetelijk was, is het nog steeds. De namen van mijn Delftse leerlingen uit 1967 herken ik zonder uitzondering, ik ben getroffen door hun maatschappelijke positie die de

[p. 39]

briefschrijver tussen haakjes heeft bijgevoegd, alsof hij geroken heeft dat de plaats in de pikorde een van mijn stokpaardjes is: arts, theologe, restauranteigenaar, juriste, dierenarts, vertaler Spaans, gezondheidsrechtadviseur binnen EU, organisatieadviseur, bibliothecaris, octrooiingenieur. En ook nog iemand die de droom vasthoudt, achter zijn naam staat tussen de strenge haakjes ‘onduidelijk’. En met dit laatste woord wordt een voorschot genomen op het verleden van een verre toekomst, want onze onaantastbare, tegenwoordige tijd wordt ooit een ver verleden, waarin heel veel onduidelijk zal zijn. Voor mij bijvoorbeeld is 1971 een onbegrijpelijk jaar. Ik woonde in Amsterdam op de Oudezijds Achterburgwal, tegenover Casa Rosso, een sekspaleis bekend in Japan, Alaska, Mantsjoerije, Venezuela en België. Hier zinderde dag en nacht de lust, als je omhoog keek naar de onbereikbare hemel en je verbeelding volgde, kon je twee arenden zien die elkaar daar hadden ontmoet na een vlucht rond de aarde. Hier gebeurde iets, dit was Amsterdam. Ik woonde er niet alleen, ik had een vrouw en vijf kinderen, we vormden een archaïsch gezelschap, maar we braken toch. Toen de baas van Casa Rosso, Zwarte Joop, de luidsprekers van zijn internationale feestlokaal ook op de gracht liet schallen, vertrokken we uit de stad. We trokken oostwaarts, over de IJssel, naar de Achterhoek, de naam zegt het al, we kropen weg. Binnen Nederland was dit toch wel een vorm van innerlijke emigratie, we vertrokken van een plaats waar de pan dag en nacht hevig siste naar een plek waar alleen gefluisterd werd. Het heette er Klein Dochteren, en aan de andere kant van de Berkel Groot Dochteren, in de hemel mauwde de buizerd, op de grond jaagde de ulk op kippen en muizen, in de schuren huisde de doodstille uil. Voor de strenge formaliteiten moest ik in Lochem zijn, daar stond het gemeentehuis, ik kwam er voor paspoort en rijbewijs en ook, nu ik oud word, voor de attestatie de vita, de ambtenaar bevestigt officieel dat ik nog niet dood ben. Het heeft wel een paar jaar geduurd voor ik me kon losmaken van mijn geboortestad. Ik ging bijvoorbeeld altijd terug naar Amsterdam om mijn zaag te laten slijpen bij de ijzerwinkel aan de Kromme Waal. Alsof dat in Lochem niet kon - ik dacht er niet aan, ik denk dat de zaag zich had verstopt in een hermetische zoutlaag. Dat is allemaal voorbij nu, ik kom vaak in Amsterdam, waar veel mensen wonen die schip noch wal kennen, en dat interesseert me. Maar voor het avondeten ben ik altijd weer terug in de Achterhoek, waar de buizerd mauwt in de hemel boven ons huis.