De Tweede Ronde. Jaargang 29

[p. 127]

Gebroken neuzen
Wayne McLennan,
(Vertaling René Kurpershoek)

‘Ik kreeg geen lucht,’ klaagde ik, zittend op mijn kruk, ellebogen op mijn knieën, met mijn hoofd tussen mijn bokshandschoenen door jammerlijk op het canvas gericht. Bloed stroomde rijkelijk uit mijn neus. Vanuit een scheur in mijn lip vormde het een poel rondom mijn bitje en droop dan langs mijn kin over mijn borst. Allebei mijn ogen waren dik en begonnen al blauw aan te lopen, een oorlel was ingescheurd. Het publiek gonsde van opwinding over mijn knock-out.

‘Laat toch iets aan je neus doen,’ raadde mijn vader me enkele dagen later aan. ‘Zonder lucht kan je niet boksen.’

Ik had als kind mijn neus gebroken. Je droeg in die tijd nog geen veiligheidsgordels, en toen mijn vader abrupt remde was ik tegen de voorruit van onze oude terreinwagen geklapt. Ik had gehuild, maar niet zo hard, want dan was mijn vader boos geworden: mijnwerkers verdroegen pijn, ze waren trots dat ze ertegen konden, ook al waren ze pas vier jaar.

‘We kunnen het bot wegbranden,’ legde mijn dokter uit, ‘daar ben je mee geholpen. Het luchtkanaal wordt ruimer en je kunt weer ademhalen. Het is beter dan opnieuw breken. Je kunt eerder weer naar huis.’

Ik wilde eigenlijk nog vragen stellen, een paar dingen op een rijtje krijgen, maar de dokter leek niet onder de indruk. Het maakte ook niet uit, ik was negentien, en het enige wat ik wilde was terug in de ring. Bovendien, hoe kon ik nou snappen wat een dokter zei?

Toen ik de operatiekamer uitkwam, was mijn gezicht erger kapot dan ooit na een gevecht. Mijn neus zat vol gaas en dik in verband met pleisters erover, mijn ogen waren gezwollen en zaten vrijwel dicht. Na een paar dagen werden ze malariageel met chocolademelkbruine vlekken. Als ik adem probeerde te halen, spoot er oud, dun bloed achter in mijn keel.

Na drie dagen mocht ik het ziekenhuis uit, en een week later ging ik weer naar training. Kalm aan: de zware bal, touwtjespringen, schaduwboksen, 's ochtends joggen. Ademen leek beter te gaan en mijn conditie ging snel vooruit.

[p. 128]

Onze sportschool was een golfijzeren hut achter het huis van onze trainer. 's Zomers smoorden we onder het lage dak, werkten ons in het zweet in de hete lucht die bij iedere ademtocht in je longen stak, en tijdens de korte, felle winters kleumden we in zijn ijzige, metalen beschutting. Een zweetlucht om te snijden kwam je tegemoet als je er binnenging.

De baas had het interieur aangekleed met een stel zware boksballen en speedballen. Springtouwen en versleten bokshandschoenen hingen achterin aan spijkers langs de wand. Muurbiljetten voor boksavonden en boksers schiepen een kermisachtige sfeer van opgewonden verwachting. Een kleine ring met een vloer van hout, waar je nauwelijks weg kon komen als je klappen kreeg, was tegen een achterwand aangebracht.

Onze trainer regelde graag oefenmatches met boksers van andere sportscholen.

‘Ervaring, het is waardevolle ervaring,’ piepte hij dan door een neus als een erwtenpeul. ‘Volgende week gaan we naar Boolaroo, sparren met de jongens daar. Jou zet ik tegenover Blinki, eens zien hoe je je redt,’ zei hij tegen mij. Ik knikte, want je ging nooit tegen je trainer in.

Blinki Ribinski was de zoon van een Poolse immigrant. Hij was profkampioen lichtgewicht van New South Wales en vijf kilo zwaarder. Hij had een enorme misvormde neus, blond krullend haar en zware, ronde schouders. Blinki was een krachtbokser.

Ik werd in 1974 door sommigen gezien als mogelijk aankomend talent. Tegen Blinki danste ik een soepel vechtritme, met gemak zijn aanvallen ontwijkend. Ik voelde me scherp, mijn stoten waren strak, gevarieerd, ik raakte vaak mijn doelwit, wat Blinki kwaad maakte. Hij begon zware stoten uit te delen, gericht op beschadiging, niet op techniek.

Ik was nog verbaasd toen een rechtse directe me pal op mijn neus trof. In een mum van tijd had de klap het fraaie werk waar de dokter zijn kostbare tijd aan had besteed totaal verwoest. Bloed met snot sproeide over mijn borst voordat het stolde, vermengd met bot en kraakbeen, zich ophoopte en mijn luchtweg blokkeerde als gootvuil.

De pijn was verzengend, een verhit lemmet op de blote huid, en hield stand. Water verzamelde zich en droop mijn ogen uit - geen tranen, want een mijnwerkerszoon huilt niet - ik beet op mijn bitje, danste weg, niet in staat veel te zien, de pijn breidde zich verder naar

[p. 129]

boven en opzij uit en ging over in een gebonk zwaarder dan tromslagen. Ik ging hem te lijf, uit op beschadiging nu. De ronde eindigde als een ordinair straatgevecht. Buiten de ring was Blinki Ribinski een zachtmoedige kerel.

Ik heb mijn vrouw ontmoet in het paradijs. Costa Rica ligt op een groene landengte met een franje van goudgeel zand. Een ruige bergrug deelt het doormidden tussen twee aquamarijne zeeën. De lucht is er onverdund en zo mild bevochtigd dat ademhalen een sensatie is. Alleen een poel armoe en een strook lelijks hier en daar verstoren de schoonheid van het land; grillige spataderen op een fraai gevormd been. Nooit heb ik me zo fit gevoeld, zelden sterker, dan de twee en een half jaar dat ik daar in het oerwoud en in rivieren naar goud heb gezocht, levend op een vast menu van bonen en rijst.

Toen ik in 1986 naar Nederland trok om bij C. te zijn, werd ik getroffen door een mysterieuze ziekte. Niet slopend, maar chronisch. Ik was moe, mijn kracht verliet me - een zware mist als een kom vol kwik klotste tegen wil en dank door mijn hoofd. Informatie verwerken kostte moeite. Soms maakte het oversteken van een Amsterdamse straat met zijn trams, auto's, fietsen en voetgangers iets los dat leek op een paniekaanval. Ik vermoedde dat ik iets dodelijks had opgelopen tijdens de toernooien die ik had gebokst.

In mijn onopmerkelijke loopbaan was ik drie keer tot overgave gedwongen. Elk van die keren had ik me, na tegen het canvas te zijn geslagen (soms meer dan eens), voldoende hersteld om me weer overeind te hijsen en mijn vuisten te heffen. Ik had een sterke wil en beëindigde het gevecht altijd rechtopstaand, zij het nauwelijks bij bewustzijn, altijd zwaar bebloed en gehavend. Wat ze in de bokswereld noemen technisch KO.

Behalve de aframmelingen die ik als bokser had ondergaan, had ik ook een klap met een barkruk op mijn hoofd gehad. Skinheads, een kroeg vol, die ruw tussen de cafébezoekers door banjerden, wachtend op een teken van hun begeleiders om rotzooi te trappen om het rotzooi trappen.

Toen een man, een Ier, klein, van goede wil en onbevreesd, de euvele moed had een op een beslagen raam getekend hakenkruis weg te wissen, barstten ze los. Het begon met een uitzinnige aanval op de man, en toen een paar gasten hem te hulp schoten, hadden ze hun rot-

[p. 130]

zooi. Door hun numerieke overwicht konden ze als jakhalzen vechten: vier, vijf tegen één. De barkruk was klein en zwaar en trof me van achteren. Mijn hoofd was aan één kant dagenlang grotesk gezwollen; drie maanden later was de klap nog voelbaar.

Mijn vrouw maakte een afspraak voor me bij een neuroloog. Jong nog, met dik, donker haar... aantrekkelijk. Ze stelde de diagnose dat ik overreisd was, vroeg honderd gulden cash en gaf geen kwitantie.

‘Ze heeft alleen een paar vragen gesteld,’ zei ik op de vraag van mijn vrouw.

‘Corruptie,’ oordeelde ze toen ik haar van de afrekening vertelde. ‘En wat is dat nou voor een diagnose?’

Maar ik was allang blij met de conclusie van de dokter: blijkbaar ging ik niet dood aan iets in mijn hoofd, en ik vond dat ze het volste recht had om te denken dat, als ik niet contant betaalde, ze haar geld misschien nooit zou zien. In het Amsterdamse Wallencafé De Zeevaart schrijven ze op wat ik drink. Buitenlanders die komen binnenwaaien, betalen contant en vooruit.

Met mijn gezondheid bleef het kwakkelen, en een paar jaar later werd ik verwezen naar een andere specialist. De arts, een kleine, gezette, ernstige man, luisterde aandachtig naar mijn klachten en maakte minutieuze aantekeningen. Zijn neurologische tests wezen uit dat mijn hersenen schade hadden opgelopen. Hij beschreef het als vulkaantjes in mijn hoofd die op latere leeftijd mogelijk tot epileptische aanvallen zouden leiden. De beschadiging zou tot op zekere hoogte mijn moeite met het snel verwerken van informatie verklaren, en ook mijn woede-probleem.

Maar daarmee waren niet al mijn klachten verklaard. Weer een volgende diagnose werd gesteld door mijn huisarts: allergie. Jarenlang heb ik peperdure, witte pilletjes geslikt, betaald door de verzekering, waar ik me beter bij voelde.

Jaren later, in Estland, deden zich nieuwe aanvallen voor, waardoor ik dagen achtereen het bed moest houden. De symptomen leken sterk op griep, maar gingen gepaard met de oude hoofdklachten. Terug in Amsterdam kreeg ik van een vriendin het advies haar arts te raadplegen: een keel-neus-oorarts.

Mijn vriendin had jarenlang vage klachten gehad, die altijd raadselachtig bleven, maar een zekere verdenking ging toch uit naar aller-

[p. 131]

gieën en een chronische neusholteontsteking. Haar arts had haar een speciaal dieet aangeraden dat vrijwel alles verbood wat enige smaak had, en had verlangd dat ze alleen nog schoenen met leren zolen zou dragen. Haar neus was onder het mes geweest. Ze vereerde hem.

Mijn vriendin stond erop mee te gaan naar mijn afspraak, lopend half Amsterdam door, want door de druk achter haar ogen was haar zicht zo verminderd dat ze niet kon fietsen.

Dr. D. was de pensioengerechtigde leeftijd gepasseerd en noemde alle neuzen snuiten. Hij was klein van stuk, bewoog zich vlug en alert en straalde een aanstekelijk, bemoedigend optimisme uit. Hoewel hij op afspraak werkte, hield hij zich daar nooit aan en liet zijn patiënten soms uren wachten. Het leek niemand iets te kunnen schelen, en sommige ervaren klanten namen zelfs voorraadjes eten en drinken mee. Zijn assistente wond zich vaak op over de vertraging die hij liet ontstaan, maar als reactie op haar boosheid heb ik van hem nooit meer dan een schalks lachje gezien.

Dr. D.'s grootste pre was zijn waarachtigheid. Hij rustte niet voor hij een klacht tot op de bodem had uitgezocht. Hij luisterde. En wat belangrijker was, hij gaf ook uitleg en antwoord. Als hij een gebrek had, dan was het zijn rotsvaste geloof in zijn eigen diagnoses.

‘U hebt een sinusitis,’ zei hij.

‘Net als mijn kennis,’ vulde ik aan.

‘Een operatie is noodzakelijk,’ vervolgde hij alsof hij me niet gehoord had. ‘We moeten die snuit op orde brengen. De bacillen mogen geen broedplaats hebben.’ Zeker, het zou mijn ademhaling ten goede komen, en omdat het tegen het snurken hielp ook mijn nachtrust. Hij was ervan overtuigd dat mijn allergische reacties erdoor zouden afnemen.

Dr. D. had een privékliniek. De ingreep moest poliklinisch en als het op opereren aankwam, was de dokter zo te zien wel op tijd. Er werden nog meer patiënten klaargelegd, en hij werkte ons allemaal af.

Dadelijk na onze operaties lagen we bij elkaar, verenigd in onze misère van geronnen bloed, korsten en pijn - niemand was te herkennen. Een paar uur later werd ik, met zorgvuldig ingepakte snuit, in een taxi gezet en naar huis gestuurd.

Als ik naar de foto's kijk die mijn vrouw van me heeft genomen, liggend in bed, moet ik denken aan mijn regelmatige verzoeken om pijnstillers, de soepjes die ik slurpte, de constante aandacht die ik opeiste - terwijl mijn vrouw eigenlijk naar Spanje moest om haar moe-

[p. 132]

der op te halen die haar heup gebroken had, en haar vader die als gevolg van beginnende Alzheimer niet wist waar hij was, - aan het palet van zwarten, gelen, blauwen en bruinen dat mijn ogen moest voorstellen, de misvorming van mijn hoofd - alwéér.

Sinds de operatie van Dr. D. snurkte ik niet meer, kon ik 's nachts vrij ademhalen en dus slapen. Mijn algemene gezondheidstoestand was verbeterd, en mijn neus was zo prachtig recht dat ik nooit meer voor een bokser werd aangezien. Het was alsof die jaren van zweet en hoop nooit hadden bestaan. Opeens voelde ik me als een militair die een onderscheiding kwijt was. Sinds de operatie is er geen moment geweest dat ik mijn verbeterde gezondheid niet zou hebben terug geruild voor de bultige, afgeplatte vorm van mijn oude neus.

Drie jaar geleden, vier jaar na de operatie, ik was vijftig jaar, heb ik weer een partij gebokst. Ik was met een boksgezelschap op toernee door de Australische bush. Elke avond namen onze boksers plaats op een podium voor een schutting met een bonte, inspirerende schildering van Australische bokshelden, en daagden de mannelijke aanwezigen uit tot een gevecht over drie ronden om een geldprijs. Ik was ingehuurd als chauffeur-sjouwer-scheidsrechter, maar soms voelde ik behoefte om mijn demarcatielijn te schenden. Wat ik eigenlijk wilde, was bewijzen dat de jaren nog geen vat op me hadden.

Mijn tegenstander was vijfenveertig kilo zwaarder en twintig jaar jonger. Ik ging voordat de wedstrijd afgelopen was drie keer neer, maar stond aan het eind op mijn voeten. Ik had lelijke klappen in mijn gezicht opgelopen en nog maanden later was mijn evenwicht verstoord. Mijn neus was, zij het nog zo licht, weer geplet. Ik ben mijn tegenstander eeuwig dankbaar.