De Tweede Ronde. Jaargang 29

[p. 9]

Een fiets uit Cuba
Jan Blauwhof

Sommige mensen denken dat ik een loser ben omdat ik in de Watergraafsmeer woon, en een nietsnut en langslaper omdat ik tot het middaguur niet te bereiken ben. Maar ik leid een werkzaam bestaan en kan heel goed in mijn levensonderhoud voorzien, dank u, en ik gebruik de telefoonbeantwoorder alleen maar als schild omdat ik des ochtends aan mijn opdrachten werk en daarbij niet wil worden gestoord. Mijn werk als redacteur moet precies en accuraat zijn, en op tijd gereed, want anders krijg ik geen opdrachten meer; ik doe het des morgens, van acht tot twaalf, in volledige concentratie. Na de lunch heb ik tijd voor het huishouden, voor de boodschappen en voor ontspanning, en vanaf een uur of vijf ga ik op de fiets de stad in. Er zijn altijd wel mensen die ik moet spreken of bijeenkomsten waar ik niet mag ontbreken. Het antwoord-apparaat en de fiets zijn de pijlers waar mijn bestaan op rust.

Onlangs heb ik met spijt afscheid moeten nemen van een fiets die mij ruim twee jaar trouw heeft gediend. De ketting was gebroken en reparatie was niet mogelijk omdat het een oud en zeldzaam type betrof. Kapotte fietsen worden niet gestolen, en tenslotte heb ik haar maar neergezet op een plaats waar dat niet mag en waar de Gemeente de fietsen van tijd tot tijd ophaalt. Maar ik voelde mij even schuldig als een ruiter die zijn kreupele paard naar het abattoir brengt.

Ik had deze fiets verkregen in de winter van 2006, toen in Amsterdam-Oost een epidemie van fietsendiefstal heerste. Op een dag kwam ik 's middags buiten en mijn fiets was verdwenen; ik moest naar mijn koffieshop lopen. In het zwak verlichte lokaal zat een handvol gebruikers zwijgend in een dunne nevel van eersteklas wiet. Ik nam plaats aan de balie en plaatste mijn bestelling. Daarna keerde ik mij naar het publiek, en vroeg duidelijk, maar zonder mijn stem onnodig te verheffen:

‘Heeft er iemand hier een oude fiets voor mij te koop?’

Een oude man, nog veel ouder dan ik, stak zijn arm omhoog, en wij gingen samen naar buiten om de transactie te voltooien. Mijn leverancier was klaarblijkelijk afkomstig uit het hart van Afrika: klein van postuur maar met een groot hoofd, haar als een staalborstel, pikzwart met

[p. 10]

een blauwe glans, en een zo sterk gegroefd gezicht dat de huidskleur nauwelijks viel vast te stellen. Hij sprak keurig Nederlands. ‘Ja jongen,’ zei hij, ‘ik heb een oude fiets te koop - een heel oude fiets, bijna veertig jaar oud, maar solide. Onverslijtbaar, en hij wordt niet gauw gestolen. Vorige week deed ik mijn inburgermgsexamen als nummer één en ik kreeg een echte Hollandse fiets als beloning. Ik zal je mijn oude fiets graag verkopen.’

Wij werden het snel eens, en de eerste weken reed ik tot volle tevredenheid rond op mijn nieuwe fiets. Ik beschouwde haar onmiddellijk als een vrouwelijk wezen, want zij was uitgevoerd als een damesfiets, al waren de oorspronkelijke lijnen van het frame verstoord door boerse verstevigingen. Wat eens een licht en elegant rijwiel was geweest, woog nu een ton. De verf was zozeer aangetast door krassen, vlekken en onduidelijke beplakkingen (die vermoedelijk ook als versteviging waren bedoeld) dat ik de kleur niet kon vaststellen. De verkoper had mij verteld dat hij in zijn jeugd in Angola bij de MPLA had gevochten, en dat de fiets een gift van het volk van Cuba was, uit revolutionaire solidariteit met de vrijheidsstrijders. De fiets had hem trouw in die strijd gediend, en heel veel later had zij hem nog eens honderden kilometers door de broeierige wouden van Afrika naar de rand van de Sahara gebracht, en vervolgens langs de piste Paris - Dakar (maar dan in omgekeerde richting) naar Zevenaar, waar zij tenslotte samen Nederlands asiel hadden aangevraagd.

Het is bekend (en naar ik meen tot in de Tweede Kamer vastgesteld) dat asielzoekers tot op zekere hoogte onwaarheid mogen spreken zonder dat wij hen daarop aanspreken, en ik nam aan dat dit verhaal tot het quantum van de verkoper behoorde. Maar waar of niet, het sterke verhaal over haar herkomst maakte mijn fiets tot een waarachtig collectors item, en als het zo uitkwam gaf ik hoog op van haar strijdbare verleden. Ik kom uit een links nest - mijn ouders leerden elkaar kennen bij een Vietnam-demonstratie en ik ben verwekt tijdens een teach-in - en ik weet er alles van hoe de granaten voor vijftigponders op de bagagedragers van fietsen werden aangevoerd. Als kind heb ik moeten meedoen met de boycot-actie tegen Albert Heijn - koffie voor Nederland, bloed van Angola -, en daar ben ik op school nog behoorlijk mee gepest. Spoedig daarna was het revolutionaire vuur bij mij gedoofd. Maar nu, als bezadigde veertiger, had ik wel plezier in de

[p. 11]

herkomst van mijn fiets. Ik versierde haar met een plakplaatje van Che Guevara, en ik kon er mooi over vertellen.

Na enige tijd merkte ik op dat mijn fiets ook gebreken had, een eigen persoonlijkheid, nukken. Soms ging het trappen stroef, zonder aanwijsbare oorzaak, dan weer - in de tegengestelde richting - onverwacht soepel. Het leek alsof ik wind mee dan wel wind tegen had, ook al was het bladstil. Dit deed zich bijvoorbeeld voor op de Marnixstraat, die toch niet bekend staat om zijn vals plat. Ik bracht het rijwiel naar De Fietsendokter, zij zweette geel vet en zwarte olie, maar deze kuur bracht geen verbetering. Enige tijd later merkte ik ook afwijkingen in de besturing op: het voorwiel trok soms naar links, dan weer naar rechts, zonder aanwijsbare oorzaak. Toen ik eens in de van Woustraat reed en al fietsend een sms wilde verzenden sloeg mijn fiets plotseling de Tolstraat in, waar ik helemaal niet wilde zijn. Kortom, mijn fiets had een eigen wil. Het bleef trouwens niet bij haar voorkeur voor een bepaalde richting: na een bezoek aan kennissen die de Telegraaf lezen was mijn voorband leeggelopen, als een vorm van braken, en toen ik eens door de P.C. Hooftstraat reed werd ik door mijn fiets ten val gebracht - liever gezegd, mijn fiets viel om, met mij er op. Ik hield er schrammen en een buil aan over.

Het werd mij duidelijk dat mijn fiets linkse sympathieën had, streng was in de leer, en op zoek was naar een revolutionaire plek - een symbool, een monument, een tehuis. Maar wat precies? De fiets wist het zelf ook niet goed: soms voerde zij mij enkele dagen met nadruk in een bepaalde richting, dan hield dat streven op, en een paar dagen later wilde ze opeens naar Haarlem, tot ook die ambitie weer even plotseling verdween. Ik dacht dat er een eind aan zou komen als ik haar wens vervulde. Maar waar moesten wij heen? Er is geen standbeeld van Che Guevara in Amsterdam, en ook geen Cubaans consulaat, en waar vind je nog een monument van revolutionaire strijd, of van authentiek socialisme? De opvattingen van Castro hebben iets ouderwets, en eerst dacht ik mijn fiets tevreden te kunnen stellen met het oude Amsterdamse socialisme, dat ik alleen kende uit de boeken en mijn werk voor een documentaire, jaren geleden. Maar niemand zal de panden waar de linkse partijen kantoor houden of het enorme gebouw van de vakverenigingen nu nog als een rode burcht beschouwen, Betondorp is al lang geen bastion meer van de arbeidende klasse, en in de Harmonie-

[p. 12]

hof wonen de kleinkinderen van oude socialisten, die alleen maar loyaal aan hun voorouders zijn, omdat zij daardoor in aanmerking komen voor een van de begeerde woningen. Voor alle zekerheid bood ik mijn fiets enkele van deze locaties ter inspectie aan, maar zij waren haar volstrekt onverschillig. En ook recenter centra van de revolutie, in mijn studententijd de bolwerken van krakers en activisten waar eerder de zwarte dan de rode vlag werd gehesen, waren niet wat zij zocht - in de Binnenpret heb ik haar nog naar een fietsenwerkplaats gebracht, om zo intiem mogelijk contact tot stand te brengen, maar het mocht niet baten. In Havana is geen leegstand, en kun je maar beter niet aan kraken denken.

Lange tijd vervoerde mijn fiets mij daarna gehoorzaam, zij het enigszins lijdzaam, naar de bestemmingen die ik zelf bepaalde. Maar in de zomermaanden van 2007 kwamen de tekenen van haar eigenzinnigheid terug, loud and clear. Ik nam een grote kaart van de stad en tekende met pijlen aan wat haar blijkbaar aantrok, en zo vond ik eindelijk de oplossing. Ik besloot mijn fiets haar zin te geven. Zelf hoefde ik de huldiging van Harry Mulisch bij zijn tachtigste verjaardag door onze vaderlandse intelligentsia niet bij te wonen - ik heb echt niets met die man - maar mijn fiets gunde ik deze gelegenheid van harte. Aan de vooravond van de feestelijke plechtigheid zette ik haar tegenover het Amstel Hotel tegen een boom, op een plek waar zij alles goed zou kunnen zien.

Toen ik mijn fiets de volgende dag weer ging ophalen, verwachtte ik half en half dat ze met een ander zou zijn meegegaan, een nauwer geestverwant dan ik, want ik ben per slot van rekening maar een gewone burger zonder opvattingen, in mijn hart een echte bourgeois, en dat heeft ze natuurlijk heel goed gemerkt. Ik had haar ook slechts licht geketend, met een slot dat een kind kon forceren, omdat ik haar dit geluk gunde. Maar zij stond braaf op mij te wachten. Sinds die dag waren haar kuren verdwenen en ze zijn niet meer teruggekomen. Het schouwspel had haar geheel genezen.