De Tweede Ronde. Jaargang 29

[p. 34]

Oude wijn
Monika Sauwer

Op een donkere herfstmiddag zat Myra Koster met haar vader in de wachtkamer van de Poli Urologie in Blaricum.

Hij wordt oud, dacht ze. Oud was hij al lang, maar nu kreeg hij er merkbaar last van. Vroeger kon hij goed tekenen en timmeren, nu maakte artrose zijn handen zo goed als onbruikbaar. In de wachtruimte zat hij zwijgend naar de grond te kijken, de schoenen met klittenbandsluiting ver uiteen op het linoleum, de vingers gekromd op de spitse knien. Nadat zijn vrouw hier drie jaar geleden was gestorven had hij gezworen nooit meer een voet in dit ziekenhuis te zetten. Maar veel te kiezen had hij niet meer.

Myra keek hem op zijn gebogen rug. Hij droeg tegenwoordig truien in plaats van jasjes. Nu pas zag ze dat zijn trui binnenstebuiten zat. ‘Louis de Paris’ las ze op het merkje. De fout herstellen in bijzijn van de andere wachtenden vond Myra beschamend, dus zei ze er niets van. Want trots was hij nog wel. Toen een mooie blonde zuster hem wegreed in een rolstoel wilde hij haar niet mee hebben naar de uroloog. Ongerust bleef ze achter.

Kon ze haar broer maar bereiken. Die wandelde met zijn vriendin door de Andes. Vanaf vierduizend meter hoogte keek hij grijnzend op haar neer, op zijn zorgelijke oude zus. Zestien jaar jonger dan zij was hij. Hij had haar zoon kunnen zijn. En zo gedroeg hij zich ook. Onverantwoordelijk en lichtgeraakt. Zijn vader nam hem niet serieus genoeg, vond hij. Terecht, vond Myra. Achting moet je verdienen.

Ze keek naar haar eigen handen op haar spijkerbroekknieën en zag voor het eerst dat ze op die van haar vader leken. Brede handen, niet slank en vingervlug, zoals die van haar moeder die konden naaien en pianospelen. Nee, stugge werkhanden die afmaakten waaraan ze begonnen waren.

‘Wat zei de dokter?’

Koster keek naar de grond. Hij is van binnen betast, dacht ze, daar praat je niet over.

‘Dat het daar rustig aanvoelt voor mijn leeftijd,’ zei hij dichtbij haar oor.

[p. 35]

‘Mooi toch. Dus geen prostaatkanker.’

‘Ssst! Dat is te zeggen. Niet dat híj het kon voelen.’

Ze feliciteerde hem, maar zelf vond hij het niet meer dan billijk dat hem niets ernstigs mankeerde. En waarom had die vent hem geen recept gegeven tegen het veelvuldig 's nachts zijn bed uit moeten? En van zijn evenwichtsstoornissen had de uroloog uiteraard geen verstand.

‘Nee, daarvoor moet je naar de neuroloog.’

‘Waarom kan dat met allemaal op één dag?’

Ze bracht hem thuis met de taxi en bleef nog even bij hem zitten napraten.

‘Wat dacht je ervan om Chinees eten te halen bij Maan Wah,’ stelde Koster voor. ‘Die diepvriesmaaltijden komen me de strot uit.’

Hij had zin in bami speciaal, met saté. ‘Weet je het nog te vinden? Havenstraat. Achter de Heilige Hartkerk.’

Op de fiets van haar moeder gleed ze over het gladde asfalt van de donkere villawijk. De dynamo snorde, de fietslamp straalde, het zadel was eerder te laag dan te hoog, maar toch voelde Myra zich alsof ze elk moment kon omvallen. Haar geboortedorp moest haar niet meer.

Toch waren de stille lanen lichter dan vroeger. De omgebouwde gaslantaarns van haar jeugd, die het donker eerder verdichtten dan verdreven, waren al lang geleden vervangen door hoge, ranke tl-lantaarns. Pas in de winkelstraten over de spoorbomen werd het druk vanwege de koopavond.

Bij Maan Wah plaatste ze haar bestelling en ging zitten op het afhalersbankje. Zonder duidelijke reden wendde ze zich tot een norse man in motorjas. Hij was zich vergeten te scheren, misschien trok dat haar aan.

‘Dus u wacht hier ook op uw maaltijd?’

‘Ja.’ zei de man. Wat zou hij er nog aan hebben moeten toevoegen? Ze keek van hem weg naar een natuurstenen vijvertje waarin een fonteintje twinkelde. In het bassin zwommen grote, maanbleke vissen met bruine of oranje vlekjes. Voor de consumptie of voor de sier?

Het wachten duurde lang, de man in motorjas vertrok met zijn ritselende buit, vier andere, allen mannelijke afhalers namen om beurten zijn plaats in. Hadden ze haar vergeten? Ze voelde de tijd aan zich trekken. Wachten terwijl je weet dat er op je gewacht wórdt is wach-

[p. 36]

ten in het kwadraat. Het klaterende fonteintje en de luchthappende vissen begonnen haar op de zenuwen te werken. Had ze maar een krant bij zich. Toch schrok ze toen ze eindelijk aan de beurt was, als een suffend schoolkind dat voor de klas moet komen.

Koster at langzaam, sneed zijn bamislierten en zijn kip aan flinters. Hij genoot zichtbaar van een maaltijd met bier en gezelschap.

Na het eten waste Myra af en maakte koffie, toen ze het plotseling benauwd kreeg. Ze moest zich in de arm knijpen om te voelen dat ze bestond. Nu de zware overgordijnen dicht waren, was er geen zicht meer op de wereld buiten het huis, dus kon het best zijn dat die inmiddels was opgeheven, zodat zij en haar vader met huis en al door een donker, leeg heelal suisden. Om het gevoel van beklemming te doorbreken boog ze de luxaflex in de keuken zover open dat ze de wit schijnende straatlantaarn en het huis van de overburen kon zien.

‘Wil je geen tweede kopje?’ vroeg Koster hoopvol.

‘Nee, dank je, nu moet ik echt weg. Ik wil nog werken vanavond,’ zei ze. ‘Ik heb een illustratieopdracht die af moet.’

‘Kun je dan nog even een fles wijn uit de kelder halen?’

Voor het naar bed gaan dronk hij tegenwoordig een glas bordeaux. Blij met het verzetje liep Myra de mufgestookte kamer uit en daalde voorzichtig de steile houten keldertrap af. De vloer was belegd met hardstenen plavuizen. Eigenlijk zou ze de kelderdeur op slot moeten draaien en de sleutel in beslag nemen. Een veel te gevaarlijke trap voor een wankele oude man.

Diep onder de grond werd ze omvat door de prikkelende geur van vochtig cement en uitgelopen aardappels. Ze maakte licht, maar zag nog steeds geen hand voor ogen. Het vijftienwattspeertje werd gedimd door een laag spinrag. Toen haar ogen aan het donker gewend waren, zag ze in het rek tegen de klamme achtermuur nog drie flessen sekt voor feestelijke gelegenheden en een bestofte fles rode wijn. Met een papieren zakdoek veegde ze het etiket schoon: een bordeaux uit 1981. Zevenentwintig jaar oud en bijna zwart. Zou die nog goed zijn, of moest ze hem wegwerken voordat haar vader zichzelf had kunnen vergiftigen? Nee, de eerlijkheid gebood dat ze hem precies rapporteerde wat er in voorraad was.

‘O, maar die is er alleen maar beter op geworden,’ zei Koster, vol Hollands wijnkennersvertrouwen. ‘Haal 'm maar boven. En maak hem

[p. 37]

vast open voor vanavond, als je wilt. Ik kan dat niet meer, die verdomde kurken.’

‘Ik denk dat die wijn niet goed meer is, pa.’

‘Haal hem toch maar uit de kelder.’

‘Om hem door de gootsteen te gieten?’

‘Ben je gek!’ riep Koster geschokt. ‘Laat hem dan maar staan tot je broer eindelijk weer eens terug is. Hopelijk heeft die er meer verstand van dan jij.’

‘Heb je je alarm nou om?’ vroeg ze bij het afscheid.

Gedwee toonde haar vader zijn rechterpols. Een blind cyclopenhorloge van grijze kunststof met een bult in het midden: de alarmknop. Links droeg hij zijn gewone horloge. Een alarm aan een kettinkje om zijn nek vond hij onhandig, daarmee bleef je overal achter haken. Maar ook het polsbandje had zijn bezwaren. Minstens twee keer per week veroorzaakte Koster vals alarm.

‘Dat geeft niks, dat zijn ze gewend.’

‘Kan wel zijn, maar ik vind het buitengewoon gênant.’

Dus droeg hij zijn alarm vaker niet dan wel. In geval van nood of een valpartij moest hij er op drukken, waarna er vanuit een plat zenderkastje onder het dressoir een opgewekte vrouwenstem door het huis klonk. ‘Gaat het wel goed, meneer Koster?’ zou de stem vragen. Als er geen of een negatief antwoord kwam op de vraag uit het kastje zou er een hulpverlener van de Alarmcentrale met een kopiesleutel bij hem binnendringen. Myra was bang dat het idee van huisvredebreuk haar vader zo tegenstond dat hij er, áls hij het alarm al om had, toch niet op zou drukken. Ze troostte zich met de gedachte dat het ding nog moest wennen. Veel ouderen waren er te trots voor, had ze gehoord, en daarin hadden die ouderen tot op zekere hoogte gelijk. Trots was van levensbelang in een wereld die je bestaan steeds meer als ballast ging beschouwen.

Terug in haar Amsterdamse bovenhuis had ze haar jas nog niet uit of de bel ging.

Een grote, trapgatvullende man kwam snuivend naar boven. Elmer! Haar broertje weer veilig thuis. Eindelijk. Zonder jas, zijn auto stond blijkbaar vlakbij. Onder de halogeenverlichting zag ze de eerste draden

[p. 38]

grijs in zijn zwarte haar. Geheel nuchter was hij niet, hoorde ze aan zijn voetstap.

‘Hoe is 't, zus?’

Ze liet zich krachtig omhelzen, sloeg haar armen om zijn bovenlichaam en vroeg hoe zijn vakantie was geweest.

‘Overweldigend maar uitputtend. Vanochtend geland, na vijftien uur vliegen.’

Hij was mager en mokkabruin. Ze voelde zijn stem gonzen onder zijn ribben. Hij rook naar bier.

‘Nog even de kroeg ingedoken?’ informeerde ze. ‘Jij was nog niet thuis daarnet, vandaar. Hoe is het met pa?’

‘Goed, gezien alles. De onderzoekjes hebben niets opgeleverd. Waarom belde je met vanuit Peru?’

‘Ik bel hem vanavond nog.’

‘Beter morgen. Je tong slaat dubbel.’

‘Ruzie met Rachel,’ zei hij. ‘Vandaar.’ Zijn mistige, grijsblauwe ogen glommen. ‘Kan ik vannacht bij jou slapen? Ik moet morgenochtend vroeg in de stad zijn.’

Moet je de andere kant op kijken als je broer naakt door je huis loopt te scharrelen? Myra staarde naar de krant op haar schoot, maar zag hem vanuit haar ooghoek. Ze hoorde zijn blote voeten over het parket glissen. Eelt op glad hout.

‘Neem mijn handdoek maar!’ riep ze geërgerd. Pas toen de douchekraan ruiste als een tropische stortbui ontspande ze, kleedde zich uit en schoof ongewassen in bed. Familie hoort elkaar niet naakt te zien.

Toen ze haar vader deze zomer had moeten wassen na een valpartij met een schouderblessure als gevolg liet ze hem met beide handen op de wasbakrand leunen. Van achteraf had ze zijn oksels, borst en billen met een washandje afgelapt.

Ze sliep net toen haar mobiel overging. Kwart over één, dat moest haar vader zijn.

‘Ik ben van de keldertrap gevallen,’ hijgde Koster. ‘Goddank had ik m'n alarm om. Ik geef je aan de mevrouw die hier is.’

‘Met Ada Joustra, alarmopvolging. Het lijkt mee te vallen. Met een steuntje in de rug kon uw vader zelf naar boven komen,’ zei een reso-

[p. 39]

lute vrouwenstem in Myra's mobieltje. ‘Wel klaagt hij over pijn in zijn ribben. Ik denk dat ze gekneusd zijn.’

‘Is er een ambulance nodig?’

‘Ik denk van niet. Maar hij vindt het fijn als u kunt komen.’

‘Ik kom zo snel ik kan. Blijft u zolang bij hem?’

‘Jazeker. Hier komt hij nog even zelf.’

‘Zo pa, hoe gaat het nou?’

‘Dat valt wel mee. Beetje gebutst.’

‘Wat moest je in de kelder om één uur 's nachts?’

‘Het is toch pas elf uur? Ik wou die fles wijn pakken, die jij had zien staan.’

De wijn uit 1981! Had hij twee uur op de koude tegelvloer gelegen voor hij op het idee kwam zijn alarm in te drukken? Was hij bewusteloos geweest of had hij al die tijd geprobeerd zelf op te krabbelen? Daar was hij koppig genoeg voor.

‘Moet je luisteren, pa. Je hebt geluk. Elmer is terug. Die slaapt bij mij op de bank. We gaan nu naar zijn auto en dan zijn we binnen een half uurtje bij je, goed?’

‘Heel goed.’

‘Hou je taai. Tot zo.’

Haar broer was naast haar komen staan en eiste haar mobiel op.

Elmer reed 140 op de doodstille A1. Myra zat zich te verbijten, nagels in de handpalmen.

Een kwartier nadat ze Amsterdam waren uitgereden, stak ze de huissleutel, merk Benco zag ze bij het dievenlicht, in het slot van haar vaders voordeur. In haar paniek zag ze elk blaadje van de klimop die de deurposten omrankte haarscherp uitgelicht. Vanuit de woonkamer hoorde ze gedempte stemmen. Elmer schoot als eerste naar binnen om zijn vader te begroeten.

‘Zo. Dus je bent niet van een berg gevallen,’ zei Koster zuur.

De alarmvolgster, een oudere vrouw met een kwiek lichtblond kapsel, vond het alsnog nodig foto's te laten maken in het Goois Medisch Centrum. De EHBO-ingang was dag en nacht open, zei ze.

‘Maar daar ben ik vanmiddag nog geweest!’ riep Koster verontwaardigd. ‘Moet dat echt?’

‘Ja, liever wel, meneer. Voor de zekerheid.’

[p. 40]

Ze legde uit dat er een rib door een long kon schieten, en dan was je nog niet jarig.

Intussen was Myra al bezig een ambulance te bellen, een tandenborstel, pyjama, ondergoed en verzekeringspasje in een tas te stoppen.

Ada Joustra nam afscheid, ze moest verder met haar ronde. Nu werden broer en zus en hun oude vader gerustgesteld door twee jeugdige routiniers van de ambulance.

‘Hart, longen, alles in orde,’ zei de jongen, na een paar snelle tests. ‘Wijs uw neus eens aan met uw wijsvinger.’

Koster gehoorzaamde aarzelend.

‘Mooi zo, prima. En nu uw beide gestrekte armen horizontaal voor u uit houden.’

‘Zo?’

‘Nee, niet omhoog. Recht vooruit. Ja, zo. Prima. En hoeveel is 63 plus 18?’

‘81. Hoezo?’

‘Klopt. Mooi zo.’

‘Ze maken even een paar foto's, meneer. Enkelt maar voor de zekerheid,’ zei het meisje. ‘Met een beetje geluk mag u gauw weer naar huis.’

‘Vooruit maar. Als jullie vinden dat het moet,’ bokte Koster.

Myra moest denken aan een niet bestaand schilderij van Edward Hopper ‘hospital by night’. Híj had dat doffe, net te spaarzame ziekenhuislicht geschilderd kunnen hebben. Licht dat de gezichten bleek maakte en de kleuren afvlakte. De groten kunnen stilte schilderen.

Het bed met Koster erop werd een wachtzaaltje binnengereden en daar geparkeerd. En, na vluchtige controle of er sprake was van een spoedgeval, voorlopig vergeten.

Na tien trage minuten kreeg het zaaltje een tweede bezoeker. Een rood aangelopen, ongeschoren man werd binnengerold. Anders dan Koster en zijn gevolg wist deze patiënt voor opschudding te zorgen.

‘M'n hart, zuster,’ kermde hij. ‘Help me.’

‘Ik denk dat u alleen maar teveel gedronken hebt, meneer Pieters. Net als de vorige keren.’

‘Toch moet de dokter komen. D'r ligt een steen op m'n borst.’

Toen meneer Pieters werd weggereden, nam Elmer het woord.

[p. 41]

‘Zo zie je, pa, die maakt stampij. Dus die krijgt aandacht en jij niet,’ zei hij op de graptoon die hij tegen zijn vader placht aan te slaan.

‘Als het zo moet, dan maar geen foto.’

‘Nog even volhouden. Je bent zo aan de beurt,’ zei de mooie blonde zuster. ‘Ik heb het net nog gevraagd.’

‘Ik wil weg. In ziekenhuizen ga je dood.’

‘Wat een onzin.’

Myra had medelijden.

‘Ben je daar echt zo bang voor?’ vroeg Elmer verbaasd.

‘Nee, bang niet. Maar hoe langer je leeft, hoe meer je er tegenop gaat zien.’

Myra kromp ineen. Over zijn naderende einde hadden Koster en zij zelfs bij de dood van haar moeder geen woord gewisseld. Ze wist niet eens of hij begraven wilde worden of gecremeerd.

‘Denk jíj dat een Bordeaux van '81 nog goed is?’ wilde Koster opeens weten.

‘Hoe dat zo?’ vroeg Elmer. ‘Als het een dure wijn was, is hij er alleen maar beter op geworden.’

‘Ja, hij was vast wel duur, want ik kreeg hem bij m'n zilveren jubileum op de zaak.’

‘1981 was een goed wijnjaar,’ zei Elmer op goed geluk.

Zijn vader lachte hem dankbaar toe.

‘Zie je nou wel! En Myra wou die fles niet voor me uit de kelder halen. Die dacht dat hij bedorven zou zijn.’

En zo was Myra alsnog schuldig aan haar vaders ongeluk. De mooie blonde zuster, genaamd Leoni, kwam hem halen voor de röntgen. Elmer liep mee. Ongerust bleef ze achter.