De Tweede Ronde. Jaargang 29

[p. 23]

Eenoog koning
Wil Boesten

De kinderen scholden het meest, maar volwassenen hadden zo hun eigen methoden en lieten zich niet onbetuigd. Hij was het al wel gewend.

Jij kunt ook niks hebben. Kleinzielig. Jankorgel. Altijd wat. Aansteller. Altijd aandacht trekken.

Zulke woorden.

Maar hij had niet altijd wat. Nu wel. Zijn oog brandde en deed akelig pijn, alsof er een vliegje in gekomen was. Al langer dan een dag. Een stekende, vlammende pijn bij een droog gevoel, dat je dwong met je oog te knipperen, en als je knipperde, schuurde het alsof er een zandkorreltje tussen het oog en het lid zat. Hij had het voor het eerst gevoeld de ochtend na de kermis.

Hij hield niet van kermis vanwege het lawaai, hij lustte geen weeë suikerspinnen en gebrande nootjes stonken. De uitgelatenheid van de drukke menigte boezemde afkeer in, en een beetje angst. Hij voelde zich niet aangetrokken door verboden genot, kermis was een vervelende plicht waarvan anderen vonden dat hij die had. Anders verpestte hij het voor iedereen. Kun je nou nooit eens iets gewoon leuk vinden?

Het enige dat hem misschien beviel was de schiettent. Daar kon hij zich inbeelden dat hij niet op witte pijpjes schoot maar op stommeriken. Maar voor de schiettent was hij te klein. Vonden ze. Hij moest de botsautootjes maar doen. Dat vond toch iedereen leuk? Met een aangeschoten oom die een kans schoon leek te zien waar op de openbare weg geen ruimte voor was: met een zatte kop overal tegen aanrammen. Wagentjes van jonge meisjes vooral. Het botsautootje bokte als gek, de vonken dansten over de draadhemel. Liefst hield hij zijn ogen dicht, maar dan zag je de klappen niet aankomen.

In de loop van maandag werd de zandkorrel onder zijn ooglid groter. En scherper. Als hij knipperde, vlamde het tot in zijn achterhoofd, als hij zijn oog dichthield, prikte en gloeide de oogbol van binnenuit, leek het wel. Onder het avondeten begon zijn moeder erover. ‘Wat zit je toch raar met je ogen te knipperen. Is dat je nieuwste tic?’

‘Ik heb iets in mijn oog. Het doet pijn.’

‘Kijken dan. Nee, je hebt niks in je oog.’

[p. 24]

‘Maar het doet pijn.’

‘Blijf er dan ook af. Gaat het vanzelf over.’

‘Maar ik blijf er af en toch...’

‘Je zit toch de hele tijd te knipperen? Dat maakt het alleen maar erger.’

De dinsdag was een kwelling op school. Hij probeerde zijn oog zo lang mogelijk open te houden, maar de knipperdwang was sterker dan zijn eigen wil. De pijn werd alleen maar meer. Niet alleen als het ooglid over de bol gleed bliksemde het in zijn hoofd, ook het onafgebroken schrijnen, kriebelen, branden en prikken binnenin werd almaar erger.

De onderwijzeres in het rode jurkje op wie hij een oogje had, keek die dag wel drie keer in het aangedane oog, en met toenemende ergernis in haar lieve stem legde ze hem uit dat er niets meer in zat en hij dus geen pijn kon voelen, of in ieder geval met lang meer. De klas bulderde het uit toen hij begon te huilen. De tranen blusten heel even de brand. Hinnikend zijn uithalen imiterend joelde de halve klas gedurende de pauze om hem heen.

's Avonds was zijn moeder er na aan toe hem een klap te geven omdat hij niet ophield met jammeren. Hij hield zijn hand tegen zijn oog gedrukt, en toen hem werd opgedragen met mes en vork te eten, en zijn ogen open te houden, gilde hij het uit. Zijn twee broertjes wedijverden met hun imitatie.

Het oudste zusje leerde sinds kort voor verpleegster en werd als medisch onderlegde overgehaald dan ook maar eens een blik te werpen in de oogbol, waarin ze keek met heel het puberale afgrijzen dat een zestienjarige voelt voor haar elfjarige broertje. Natuurlijk zou ze niks zien. Hij zette zijn gejoel nog wat steviger aan om haar ervan te doordringen haar waarneming vooral niet licht op te vatten. En inderdaad speurde ze nauwgezet de ooghoeken af, tilde het lid op, gelastte hem links, rechts, omhoog, omlaag te kijken en schudde ondertussen met een mengeling van ongeloof en misprijzen haar hoofd. Had waarschijnlijk iets in gezeten, en dat kon dan nog een hele poos pijn doen, wist ze.

Maar het wordt steeds erger, schmierde hij, en ze keek nog maar eens.

Bijna voelde hij zich op slag genezen toen ze opeens zei: Ik geloof dat ik iets zie. Er lijkt wel iets van een bruin puntje in zijn oog te zitten.

‘In? Hoe kan dat nou? Laat eens zien.’

[p. 25]

‘Kijk, mam, binnen dat goudkleurige randje, zie je dat bruine puntje?’

Daarvoor haalde zijn moeder haar borduurbril erbij. Groot keek haar bittere oog in het zijne. De harde trek rond haar mond die vast door zijn aanstellerij was veroorzaakt, leek zachter te worden.

‘Misschien moeten we morgen maar even langs de dokter gaan,’ opperde ze ineens.

De erkenning van zijn leed, de ophanden ontdekking van de aandoening, verleidde hem ertoe het dubbel hard op een krijsen te zetten. Hij had nu de genezing brengende heilige die zijn zus geworden was aan zijn zijde. Dat het zo'n zeer deed, hikte hij, en dat hij vast niet kon slapen en hoe moest het dan op school. De snikkende uithalen moeten verzengend hebben geklonken, want zijn moeder snoerde de naäpende broers bruusk de mond en gaf de oudste zus opdracht bij de buren te vragen om de dokter te mogen bellen en hem uit te leggen wat er aan de hand was. Het was wel al bijna zeven uur. Misschien had hij avonddienst. Maar als wij belden zou hij wel snappen dat het niet voor niets was, zei zijn moeder op een toon alsof de zus een gewaardeerde collega was van de notabele dorpsgenoot.

Hij liet zijn gejammer terstond verstommen toen zijn zus al na een paar minuten in de deuropening riep dat de dokter had gezegd dat hij meteen moest komen, en zij in één beweging naar de gang doorliep om haar bromfietshelm te pakken, en het passagiersexemplaar voor hem, een veel te grote witte eierdop.

‘O wee, als je je aangesteld hebt,’ waarschuwde zijn moeder, ‘de dokter voor niks lastig vallen...’

Haast triomfantelijk nam hij achter zijn zus plaats op de aftandse Puch, maar sloeg daarna in het besef van zijn zieligheid vol dankbaarheid zijn armen om haar mollige middel. Tegen de pijn sloot hij de ogen, maar zond zijn moeder eerst een lijdende blik toe waarvan het verwijt haar tot in de grond van haar hart moest raken.

De huisarts woonde in het andere kerkdorp. Hij had twee dochters die op de andere school zaten, bij de nonnen. Het waren kinderen in witte jurken met wie hij graag had willen spelen. Maar zoiets was uitgesloten, werd hem steeds verteld, zulke kinderen speelden toch niet met een jongen als hij.

Wachtend stond de dokter in de deuropening van de praktijkruimte die aan zijn witte villa vastzat. Door de gouden bril die hij droeg en de

[p. 26]

fijne geur die hem omgaf was hij een deftige man. Hij had geen witte doktersjas aan maar een jasje van zachte stof.

De huisarts stulpte een grote, warme hand zachtjes over het pijnlijke oog en leidde hem de spreekkamer binnen, waar hij met een vreemd apparaat dat een lampje en vergrootglas tegelijk leek in zijn oog keek. Het was zo klaar. Zachtjes floot hij tussen zijn tanden. ‘En, nog op de kermis geweest?’ vroeg hij. ‘Botsautootjes?’ ‘Ja.’ Hoe hij dat wist? Omdat alle andere jongens dat leuk vonden? Nee omdat hij roest in zijn oogje zag. Het liefst had hij de dokter verteld dat hij helemaal met had gewild en liever in hun tuin - een park eerder - met zijn dochters in hun witte jurkjes badminton had gespeeld, omdat ze zulke fijne mensen waren, maar de huisarts wendde zich van hem af.

Hij smoesde iets onverstaanbaars tegen de zus, die gewichtig knikte, ze was immers van het vak, en hij pakte de hoorn van de telefoon. Met een deftig accent en in moeilijke, onverstaanbare woorden sprak hij tegen degene aan de andere kant.

‘Weet je in de stad de Lindelaan?’ vroeg hij de zus. ‘Ga maar gauw, de dokter wacht op hem.’

‘Nou, jongeman,’ zei die andere dokter die ook al stond te wachten, maar een barse stem had en zurig rook, ‘jij moet wel een hele harde zijn, twee dagen. Deed het niet ontzettend pijn?’ Zijn zusje werd rood, zag hij, zelf bewoog hij daarom alleen zijn hoofd, een ja noch nee.

Snel nam de oogarts, die een witte jas droeg, hen mee naar binnen. Een grote kamer vol apparaten. Hij plantte hem op een kruk en terwijl hij uit een flesje meteen een koude en prikkende vloeistof in zijn oog druppelde, legde hij uit wat hij ging doen. Zijn zus keek nog benauwder dan hijzelf. Zij begreep natuurlijk wat deze dokter met hem van plan was en dat was blijkbaar niet best.

‘Je had wel blind kunnen zijn, jongen,’ zei deze dokter, die zijn hoofd zachtjes tussen twee handen nam en hem met zijn km in een soort standaard drukte. Hij mocht niet bewegen en moest vooral zijn hoofd stil houden. Het zou alleen even kriebelen. Niet bewegen en vooral niet knipperen natuurlijk. Zijn zus legde hij uit dat een flink stuk roest door het netvlies in het oog was gedrongen en bijna de zenuw raakte.

‘Jullie hebben wel erg lang gewacht. Hij moet dat toch behoorlijk hebben gevoeld. Morgen was het waarschijnlijk te laat geweest.’

[p. 27]

Wat hij ervan begreep was dat het oog bijna blind was geworden en dat vervulde hem niet met angst maar met trots. Dan was het allemaal hun schuld geweest.

Uit het apparaat waarin zijn hoofd geklemd zat, kwam vanuit een cirkel van licht de hand van de dokter met een soort speertje recht op zijn wijdopen gesperde oog af. Hij knipperde wild. De speer werd groter en groter.

‘Even niet doen,’ zei de stem, veel minder bars. ‘Het doet heus geen pijn.’ Hij rook de zure adem.

De speer kwam heel langzaam dichterbij, werd wazig, en daarna voelde hij een prikkende kriebel in zijn oogbol. Tegelijk schoot een huivering over zijn rug, en een fijne rilling diep van binnen. De speer stak in zijn oog!

‘Hebbes,’ slaakte de arts een zucht, en drukte een verbandgaasje tegen het oog, dat hij van de dokter zelf moest vasthouden. Hij stulpte zijn hand over het verband.

‘Je zult nu een week eenoog zijn,’ zei de oogarts op grappig spannende toon.

In zijn hoofd verscheen een visioen van schuldbewuste onderdanen, knielend voor Koning Eenoog. Hij zou de held zijn. De reine held die door ontberingen was gelouterd. Omgeven door een tros kinderen zag hij zich waardig over het schoolplein stappen. De verhalen die hij zou vertellen over het avontuur van deze avond en de heldenkwellingen die hij daarvoor had doorstaan, buitelden door zijn hoofd. De juf zou hem bewonderen en prijzen en hem niet meer hoeven troosten en verwennen, of zeggen dat hij niet kleinzerig moest zijn. Niemand zou hem nog iets durven zeggen. Hij had de pijn getrotseerd die zij niet hadden willen zien.

Over een week moesten ze bij de huisarts het verband laten verwijderen, zei de dokter, en als het dan goed was, moest hij daarna nog minstens een week een zonnebril ophouden in het daglicht, misschien wel twee weken. Ook als de zon niet scheen, ook thuis en in de klas. Hij jubelde van binnen. Die zonnebril zou zijn onaantastbaarheid nog vergroten. Een periode van roem onafzienbaar als de grote vakantie gloorde. Niemand zou hem meer iets kunnen maken. Ook zijn moeder zou hem vertroetelen. Hij zou dingen van haar kunnen vragen die anders niet konden. Nooit, nooit zouden ze hem meer...

[p. 28]

De dokter pakte zachtjes zijn hand, tilde die van het oog en nam het gaasje weg. Het was alsof hij het zwakke licht in de behandelkamer kon voelen. Het oog zelf was dof, zoals zijn kaak die keer dat er een kies was getrokken. De oogarts reikte achter zich naar een rol leukoplast en een schoon gaasje dat zijn positie zou bezegelen als Koning Eenoog. ‘Je had natuurlijk liever een zwart piratenlapje gewild,’ grapte de dokter, toen hij de glimlach rond zijn mond zag. Hij durfde amper te knikken. Met een adem die stokte van opwinding wachtte hij tot de witte arm opnieuw zou reiken en uit een la een zwart ooglapje zou pakken. Maar de dokter bleef stil zitten.

‘Moet hij nog oefenen met het oog, dokter?’ vroeg zijn zusje.

‘Nee, natuurlijk niet,’ antwoordde de man op de ongeduldige toon van de deskundige die een domoor het overduidelijke moet uitleggen.

Kwam zijn zus weer met haar praat. O, wat zou hij niet allemaal kunnen vertellen! Zijn leven dat van een held die ontberingen had doorgemaakt, die een doorleefde blik torste in een oog dat haast blind was geweest. En dan de reddende brommertocht door het invallende duister. Ademloos zouden ze luisteren. En de dokter die had gezegd dat het bijzonder was dat hij de pijn zo lang had uitgehouden. De speer die zijn oog doorboorde zonder dat hij een kik gegeven had.

Als de dokter hem er geen gaf, zou hij zijn moeder om een zwart lapje vragen. Eenoog Koning was hij, een nobel man, geen kruiper, een krijger, geen jankerd, een door het lot getekende held... een man uit een... Bijna welden er tranen van trots en vreugde op in zijn gehavende oog dat zo raar aanvoelde, een fijn soort pijn. Kon het maar heel lang zo blijven.

‘Maar dokter,’ begon de zus weer.

‘Hij kan de komende tijd echt absoluut geen daglicht verdragen,’ legde de dokter zijn zus nog een keer uit. ‘Elk straaltje zonlicht doet enorm veel pijn en kan het oog alsnog beschadigen. Als hij zich aan de voorschriften houdt, zal hij er niets aan overhouden. Een klein littekentje misschien, maar dat neemt hij amper waar, hooguit een piepklein wazig plekje in zijn blikveld, als hij groot is. De jongen heeft echt geluk gehad.’

‘Maar dat wilde ik juist vragen dokter,’ bleef de zus zeuren. ‘Als hij geen licht mag en niet hoeft te oefenen, waarom plakt u dan het goede oog af?’

[p. 29]

De arts slaakte een ongeduldige zucht waaraan je hoorde dat hij iets onaardigs wilde gaan zeggen, toen pas drong tot hem door wat de zus precies had gezegd. De dokter blies nog een stevige stoot lucht uit door zijn neus, begon geërgerd aan de leukoplast te trekken, en mompelde: ‘Verdorie, dat krijg je nou met zo'n routineklus.’