De Tweede Ronde. Jaargang 28

[p. 125]

Uit: Raadgevingen aan de Hertog van Anjou^*
Lodewijk XIV
(Vertaling Robert de Does)

- Koester nooit enige hartstocht voor wie dan ook.

- Houd van uw vrouw, leef fatsoenlijk met haar, vraag er een aan God die u schikt. Ik denk dat u geen Oostenrijkse moet nemen.

- Houd van de Spanjaarden en van al uw onderdanen die onderhorig zijn aan uw verscheidene kronen en uw persoon; geef niet de voorkeur aan hen die u het meest vleien; acht hen die te goeder trouw u durven te mishagen: zij zijn uw ware vrienden.

- Streef naar het geluk van uw onderdanen; en vanuit dat standpunt, voer slechts oorlog als u daartoe gedwongen wordt en u de redenen daartoe terdege overwogen hebt in uw Raad.

- Als u verplicht bent oorlog te voeren, dan is uw plaats aan het hoofd van uw troepen.

- Herstel overal de toestand van uw legers, en begin met die in Vlaanderen.

- Laat nooit uw zaken liggen ten gunste van uw genoegens, maar stel een regel die u tijd geeft voor vrijheid en ontspanning.

- Doe uw uiterste best om de belangrijkste mensen goed te Ieren kennen, teneinde hen te kunnen gebruiken indien nodig.

- Bejegen iedereen ordentelijk; zeg tegen niemand ooit boosaardigheden, maar behandel edellieden en mensen van verdienste met onderscheid.

- Houd alle Fransen binnen de perken van het gezag.

- Behandel uw personeel goed, maar wees niet te familiair met hen en

* Lodewijk XIV, het toonbeeld van de absolute vorst bij de gratie Gods, was, als een paar van zijn zestiende-eeuwse voorgangers, een liefhebber van kunst en litteratuur, maar heeft, anders dan zij, zelf geen litteraire werken nagelaten, wel zeer interessante maar onvoltooide memoires en drieëndertig eigenhandig geschreven Instructions au Duc d'Anjou, raadgevingen aan zijn zeventienjarige kleinzoon, die in 1700 op het punt stond als Filips V koning van Spanje te worden. Uit deze Raadgevingen aan de Hertog van Anjou citeren wij, met weglating van minder interessante punten, er enige die een mooi beeld geven van de opvattingen van de oude en devote Lodewijk XIV over het beroep van koning (‘le métier de roi’, zoals hij elders zegt).

[p. 126]

schenk hun zeker geen vertrouwen; maak gebruik van hun diensten zolang zij toegewijd zijn; ontsla hen bij de minste misslag die zij begaan en verdedig hen nooit tegen Spanjaarden.

- Onderhoud slechts betrekkingen met de koningin-weduwe voor zover die onvermijdelijk zijn; zorg dat zij Madrid verlaat en Spanje niet uitgaat; bespied haar gedrag waar zij zich ook bevindt en verhinder dat zij zich bemoeit met enige zaak; beschouw als verdacht ieder die haar te vaak bezoekt.

- Houd altijd van uw verwanten; denk aan de smart die zij gevoelen door uw vertrek; blijf de banden met hen onderhouden voor grote en kleine zaken; vraag ons waaraan u behoefte zou hebben of zin in hebt, als dat niet bij u voorhanden is; wij zullen hetzelfde tegenover u doen.

- Werp wat geld naar het volk als u in Spanje komt, en vooral als u Madrid binnenkomt.

- Vermijd zoveel u kunt om gunsten te verlenen aan hen die geld daarvoor bieden; geef als het te pas komt en rijkelijk, en neem geen geschenken aan, tenzij het kleinigheden zijn; en als u een gift soms niet kunt afslaan, geef dan de gever een aanzienlijker gift terug, een paar dagen later.

- Zorg dat u een kistje hebt om persoonlijke zaken op te bergen, waarvan u alleen de sleutel bezit.

- Ik eindig met de belangrijkste raad die ik u geven kan: laat u niet regeren; wees de meester, heb geen gunstelingen en geen eerste minister, luister, raadpleeg uw Raad, maar beslis: God, die u tot koning heeft gemaakt, zal u het licht schenken dat u van node hebt zolang u van goede zin zult zijn.