De Tweede Ronde. Jaargang 28

[p. 13]

As
Frans van Mastrigt

‘Benares is de hel,’ had zij wel eens gezegd, vroeger, toen hij en zijn Indiase vrouw pas getrouwd waren en samen het hele land door reisden. En nu, na vijfendertig jaar huwelijk, afwisselend in Nederland en India wonend, stond hij hier alleen. Hij draaide haar as, die temidden van witte en oranje bloemen steeds sneller met de modderige stroom meedreef, de rug toe. Vanwaar hij stond zag hij twee koelies aankomen die een in rood katoen gewikkelde bundel tussen zich meezeulden. De bundel was op drie plaatsen omwoeld met touwen, waarvan de uiteinden waren vastgeknoopt aan een lange bamboestaak, die zij over de schouders droegen.

‘Ram, Ram,’ daar kwam er weer een.

Ze verlieten het plaveisel en kwamen het modderige pad op dat naar de ghat leidde. Bij elke slippende stap zwaaide de rode bundel wild heen en weer. Rechts was de rivier, links waren de halfduistere stegen, die naar de oude stad voerden en recht vooruit het opstapje en het smalle betonnen pad, met aan weerskanten het ijzeren hek dat toegang gaf tot de ghat met zijn twee tempelachtige torentjes. Wat verder weg stonden een paar mensen bij een grote stapel hout te sjacheren met een handelaar.

Priesters scharrelden op blote voeten door de modder en boden zo hier en daar hun diensten aan. Dicht bij de ghat lagen stukken zwartgeblakerd hout en een uitgemergelde tempelkoe knabbelde aan een halfverkoold bot. De koelies klommen ongeïnteresseerd en met een afwezige blik een paar treden op. Het lichaam sleepte even over de met as en modder besmeurde grond. Voor de koelies was het gewoon weer een vrachtje.

Dit was geen rijke begrafenis. Een armzalig brandstapeltje, want hout - zo wist hij nu - is duur in Benares. De hoeveelheid ghee zou moeten goedmaken wat men aan hout tekort kwam. De koelies knoopten de touwen los en rolden ze zorgvuldig op. Per slot was het hun broodwinning. Een paar roepies wisselden van eigenaar en een jonge man in een keurig wit overhemd stak de boel aan.

Toen de zaak eenmaal flink brandde slenterden een paar van de familieleden alweer terug naar de stad. Hij wrong zich op het nauwe pad tussen een afval etende koe en het ijzeren hek door. Vlak bij het eigenlijke begin van de ghat zat een man, balancerend op een dunne

[p. 14]

ijzeren stang van het hek, een biri te roken. De ghat rees hier steil vanuit de rivier omhoog. Er hing een onbeschrijfelijke weeë stank van rottend, brandend vlees, die hem deed kokhalzen. Een met as en modder besmeurd duiveltje met lange, wilde haren kwam naar hem toe rennen en plotseling stond hij daar midden tussen de brandende lijken. Met een soort onwezenlijke nuchterheid registreerde hij: éénentwintig. Achter hem plofte door een plotselinge verhitting dof een schedel uit elkaar. Links van hem staken, uit een traag walmende stapel, halfverkoolde ribben omhoog tegen de grauwe moessonlucht.

Toen hij zich half omdraaide, keek hij tegen een lichaam aan dat onregelmatig had gebrand. De bovenste helft was al haast verdwenen, maar uit de onderste helft puilden nog sissende ingewanden. Bruine mannetjes met kleine, smerige lendendoeken om pookten links en rechts in de brandstapels. Beenderen vielen uiteen en ribben knapten onder het geweld van hun ijzeren staven. Half versuft door de weeë, zoete stank liep hij terug naar het hek.

Hij had niet gedacht hier ooit nog terug te komen, maar de combinatie van haar laatste wens en een congres had hem bij het eerste licht op deze plek gebracht. Het congres werd georganiseerd door de Benares Hindu University en zou gaan over zo'n onderwerp dat uitsluitend Indiërs kunnen verzinnen: ‘Dimensionless Space as Eternal Silence.’ Hoewel veel van zijn collega's - her en der in de wereld - er niet naar toe gingen vanwege het opkomend hindoefundamentalisme en de kernproefboycot, maar niet in de laatste plaats natuurlijk ook vanwege de absurde vaagheid van het onderwerp, had hij zelf de uitnodiging wel aanvaard. Het bood hem de gelegenheid oude vrienden te ontmoeten en familieleden weer te zien. Ook omdat het een van haar laatste wensen was om haar as hier aan de rivier toe te vertrouwen, kwam de uitnodiging hem goed uit. Zonder dit excuus had hij misschien wel nooit de trein genomen naar Benares en had hij Rishikesh gekozen, of Hardwar, plaatsen waar zij zulke goede herinneringen aan hadden gehad vanwege hun huwelijksreis. Veel liever had hij haar as verstrooid vanaf de zwaaiende, wankele voetbrug over de kloof aan de bovenloop van de rivier. Daar was het water nog zuiver, snelstromend en vitaal. In Benares was het als het einde van het leven zelf; traag en vervuild. Maar als het dan toch hier moest, leek het onderwerp van het congres hem zeer toepasselijk: ‘Dimensionless Space as Eternal Silence.’

Aan de kant van de stad vielen de tempelbellen stil. Vanachter de

[p. 15]

huizen kwam onverwachts de zon toch nog bloedrood op. Opeens hoorde hij ze, de duizenden blote voeten die met een geluid als van ritselend papier de brede trappen afschuifelden. Vrouwen, anders de ingetogenheid zelve, renden het laatste stuk en sprongen in extase met kleren en al het water in. De mannen volgden langzamer. Iedereen dronk van het water, vulde koperen kannetjes, voor minder fortuinlijke familieleden thuis misschien, of voor ingewikkelde rituelen, later, bij de brahmanen in de tempels en plotseling, midden in de kolkende stroom lijven, zag hij haar. Het was niet mogelijk, zo leek het hem, maar zij was het echt. Met duim en wijsvinger haar neus dichtknijpend ging zij keer op keer kopje onder. Precies zoals zij vroeger deed, in Egmond, met de kinderen, in de zomervakantie. Zij kon niet goed zwemmen maar zó kopje onder durfde zij wel, als het niet te diep was. Hij dacht even dat hij gek geworden was. Hij keek weer en zij was het echt: ‘instant reïncarnatie’ schoot het door hem heen.

Achter hem waren de as en de bloemen al lang niet meer te zien in de laaghangende nevel boven de rivier. Hij klauterde van de ghat naar de badplaats om te trachten dichterbij te komen, maar de massa's aangolvende pelgrims liepen hem eenvoudig onder de voet. Toen hij zich overeind probeerde te worstelen, drukten ze hem zo stevig tegen de granieten voet van de ghat dat hij letterlijk moest happen naar adem. Paniek raasde door hem heen en angst voor deze blinde massa. Centimeter voor centimeter kon hij zich weer omhoogwerken tot op de ghat. Panisch van angst om haar weer kwijt te raken zochten zijn ogen de oever af. Daar was zij weer. Met trillende handen graaide hij naar de camera in zijn schoudertas. Goddank, er zaten nog twee afdrukken op. Hij zette zijn automatische zoomlens aan en richtte deze op de plek waar zij het laatste was ondergedoken.

De man met de biri, die tot dan toe rustig had zitten roken, gleed van zijn hek af en schuifelde naderbij.

‘Geen foto,’ zei hij nors, wijzend op een groot bord, waarop in het Hindi en Engels stond: verboden te fotograferen.

Er kwamen meer mannen aangeslenterd.

‘Ik fiksen, ik fiksen. Foto vijftig roepies,’ riep een van de bruine duiveltjes, terwijl hij aan zijn arm rukte. De mannen kwamen nu dreigend dichterbij. Ze hadden een fanatieke blik in hun ogen en hij zag de kaakspieren verharden. Ondanks de reële dreiging die van hen uitging, drukte hij snel twee keer af en rende vervolgens naar de uitgang van de ghat.

[p. 16]

Niemand volgde hem, maar hij trof het slecht, want de weg omhoog van de badplaats lag precies aan de andere kant van waar hij zich bevond en daartussenin stroomde die ondoordringbare massa naar omlaag. Hij moest proberen haar op de weg naar boven op te vangen, maar daarvoor moest hij zich wel eerst een weg banen langs onafzienbare rijen bedelaars met of zonder handen of benen, met etterende wonden en ogen als uienvliezen van de staar, langs kaalgeschoren witte weduwen die van de tempel leefden en langs de tempels zelf met priesters en saddhoes, waarvan sommigen gekleed gingen in saffraangele gewaden en anderen, naakt en met as besmeurd, dreigend hun drietanden naar hem uitstaken.

Toen hij zich eindelijk tot bij de uitgang van de badplaats had geworsteld was zij natuurlijk nergens meer te bekennen. Hij nam een fietsriksja en bood de man honderd roepies om hem zo hard als hij kon door alle stegen in de onmiddellijke omgeving van de ghats te rijden, in de hoop ergens een glimp van haar op te vangen. Natuurlijk kwam daar niets van terecht, maar hij was al lang niet rationeel meer en hij beloofde de inmiddels uitgeputte en zwetende riksjawallah nog eens honderd roepies om hem in een wijdere cirkel door de stad te racen, maar die liet het liever aan een collega over.

Acht uur en tien riksja's verder liet hij zich moe, hongerig en wanhopig bij zijn hotel afzetten. Ergens onderweg had iemand zijn portemonnee gerold, maar het filmrolletje had hij goddank nog. Hij gaf het af bij de receptie met het verzoek het te laten ontwikkelen bij een van de ‘in 1 uur klaar’-fotolabs, die nu ook in de meer toeristische oorden van India de kop op staken.

Hij nam een douche en at wat. Vegetarisch natuurlijk, nu de fundamentalisten in de heilige plaatsen het heft in handen hadden genomen. Vervolgens haalde hij de foto's op en ging naar de tuin van het hotel om ze te bekijken. Over de hele stad hing de avondnevel als een koepel met de scherpe geur van curry en brandende koemest.

Alle foto's waren gelukt, behalve de laatste twee.

De opening van het congres, later die avond, was ook precies wat hij zich daarvan had voorgesteld: ‘Dimensionless Drivel, instead of Eternal Silence.’