De Tweede Ronde. Jaargang 27

[p. 152]

In de tunnel
Kurt Tucholsky
(Vertaling Angela Adriaansz)

Vroeger was het gebruik dat bruidsparen op huwelijksreis elkaar kusten als ze door een tunnel reden, maar nu spreek ik wel van een hele tijd terug, en dit verhaal (‘Adolf! Wat is dat, ik word gekust - ben jij dat?’) is al bijna niet meer waar. De romantiek van het jus primae noctis kennen we gelukkig niet meer. Maar er is nog iets anders met tunnels.

Vóór Stockholm is een lange spoorwegtunnel, waar ik onlangs met de trein doorheen ben geraasd. Even daarvoor had ik mijn nieuwe pijp opgestoken, een Dunhill, die Musch mij in een aanval van grootheidswaan ten geschenke heeft gegeven. Bovenop de zwarte steel prijkt dat witte stipje van parelmoer, het zogeheten Dunhill-stipje, dat aangeeft dat de roker een deftig man is. Goed. Die deftige man rookt een melange van Franse Scaferlati Levant en Duitse nicotinevrije tabak, het geheel heeft ongeveer de smaak van gedroogde schapenmest. Hij zit dus te roken en de trein rijdt de tunnel in. Wat nou? Is die pijp uit? Sinds wanneer gaat een Dunhill uit als een deftig man hem rookt? Ik kan toch niet met mijn vingers in die tabak gaan zitten voelen om dat te controleren... toch maar even doen... gloeiend heet! De pijp brandt, maar ik proef niets.

Einde van de tunnel, we rijden het licht weer in. Daar ligt Stockholm en de haven en de bekende gebouwen... de pijp brandt. Ik vraag mij af waarom ik dan niets heb geproefd.

's Middags weer terug met de trein, landinwaarts, en al voor de trein vertrekt, steek ik mijn pijp op en paf als een oude bootsman; en dan rijden we de tunnel in... (ik kan nog niet zo mooi in het Zweeds vloeken, maar het gaat ongeveer als ‘Ta mig fan!’) - opnieuw is alle smaak weg. En als de trein de tunnel weer uit rijdt, zie, mijn pijp brandt! Dit fenomeen heeft mij geïnspireerd tot wonderbaarlijke proefnemingen, die steeds tot deze constatering hebben geleid: in het donker proef je niet alleen niets van de kwaliteit van de tabak, je weet überhaupt niet of je aan het roken bent of niet. Maar geen paniek: als je over je longen rookt en de rook door

[p. 153]

de neus uitblaast, heb je er geen last van. Neem zelf maar de proef op de som. Maar dat je in het donker niet proeft dat je kwaliteitstabak aan het roken bent, staat als een paal boven water. In Amerika - ja, waar elders komen ze op het idee! - zijn daar onlangs ook proeven mee gedaan, en daar kwam uit de bus dat zelfs de meest sophisticated rokers niet in staat waren het verschil te proeven tussen een ordinaire sigaar van twee cent en een exquise importsigaar, werkelijk niet één slaagde daar in. Ze snuffelden en bliezen en rookten dat het een aard had... maar ze zaten er allemaal naast. En hoe kwam dat? Ze konden de sigaar niet zien, hem niet - alvorens tot het opsteken over te gaan - als het ware liefdevol met de ogen aftasten, ze konden zijn geur niet opsnuiven, de kleur van het dekblad niet zien, ja, en dan houdt het op. Een experiment van grote diepzinnigheid!

Ook met wijnen zijn zulke experimenten gedaan. Zo hebben ze een oude keldermeester uit de Bourgogne eens een glas water voorgezet: de man verklaarde diep beledigd dat hij zó iets nog nooit gedronken had. Er zijn ook mensen die geblinddoekt aan het geluid van de motor kunnen horen, welk automerk het betreft; een Parijse chansonnier wist te vertellen dat ze - om de ingenieur die aan zo'n test werd onderworpen te misleiden - de trekker van de waterspoeling hebben neergehaald en dat de ingenieur bij het horen van dat geluid onmiddellijk uitriep: ‘Ça, c'est un Citroën!’ ‘Wat,’ - zo voegde de chansonnier eraan toe - ‘bepaald geen compliment was voor de waterspoeling.’ Maar de historie met dat roken heeft mij toch diep verontrust.

Zouden we dan moeten vaststellen dat het niet om de kwaliteit gaat, maar dat het de verpakking is die 't hem doet? In Duitsland plegen dergelijke kwesties meteen te ontaarden in een woeste strijd met de betreffende belanghebbenden, maar we raken hier aan iets dat veel dieper ligt.

Is de informatie die de, laten we zeggen, ééndimensionale functie van een zintuig levert niet voldoende voor een complete zintuiglijke indruk? Kan het ruimtelijke aspect daarbij niet worden gemist? Is het voor een volledig beeld noodzakelijk dat twee of drie zintuiglijke waarnemingen in horizontale en verticale zin meewerken?

Dat is een vraag die wij aan psychologen moeten voorleggen - God zegene hun experimenten. Maar om terug te komen op dat

[p. 154]

geval met die bruidsparen op huwelijksreis: kun je ook in het donker kussen? Merk je dan eigenlijk wel dat je kust? En wat de kwaliteit betreft, het valt echt niet mee in het menselijk leven.