De Tweede Ronde. Jaargang 27

[p. 130]

Uit: De idioot
F.M. Dostojeuski
(Vertaling Monse Weijers)

Ivan Fjodorovitsj en ik zijn een tijd lang goede vrienden geweest,’ begon de generaal te oreren in antwoord op de vragen van Nastasja Filippovna. ‘Ik, hij en wijlen prins Lev Nikolajevitsj Mysjkin, wiens zoon ik vandaag na een scheiding van twintig jaar weer aan mijn borst heb mogen drukken, waren onafscheidelijk, we vormden om zo te zeggen een ruitertrio: Athos, Porthos en Aramis. Maar helaas, de een ligt in zijn graf, geveld door laster en door een kogel, de ander staat voor u en strijdt nog steeds tegen laster en kogels...’

‘Tegen kogels?’ riep Nastasja Filippovna uit.

‘Hier zitten ze, in mijn borstkas, ik heb ze geïncasseerd in de buurt van Kars, en als het slecht weer is voel ik ze. In alle andere opzichten leef ik als een filosoof, ik wandel, ga uit, dam in mijn stamcafé als een bourgeois die zich heeft teruggetrokken uit zaken, en lees de “Indépendance”. Maar met onze Porthos, met Jepantsjin, heb ik definitief gebroken na die geschiedenis in de trein met dat schoothondje twee jaar geleden...’

‘Met een schoothondje! Wat was dat dan voor iets?’ vroeg Nastasja Filippovna zeer geïnteresseerd. ‘Met een schoothondje? Wacht eens even, en ook nog in de trein!...’ Er scheen iets bij haar te dagen.

‘O, dat is een idiote geschiedenis, het heeft geen zin om die nog eens op te rakelen, het kwam door de gouvernante van prinses Belokonskaja, mistress Smith, maar... het is de moeite van het vertellen niet waard.’

‘U moet het beslist vertellen!’ riep Nastasja Filippovna vrolijk uit.

‘Ik heb er ook nog nooit iets over gehoord!’ merkte Ferdysjstjenko op, ‘c'est du nouveau.’

‘Ardalion Aleksandrovitsj!’ klonk opnieuw de smekende stem van Nina Aleksandrovna.

‘Papa, er is iemand die u wil spreken!’ riep Kolja.

‘Een heel stomme geschiedenis, en ze is in een paar woorden

[p. 131]

verteld,’ begon de generaal zelfgenoegzaam. ‘Het was twee jaar geleden, ja, dat klopt wel ongeveer, net na de opening van de nieuwe spoorweg naar..., dat ik (ik was toen al in het civiel) om zaken te regelen in verband met mijn dienstoverdracht, die van buitengewoon groot belang voor mij waren, een kaartje eerste klas kocht. Ik stapte in, nam plaats en ging zitten roken. Dat wil zeggen, ik had die sigaar al eerder opgestoken en ging door met roken. Ik zat alleen in een coupé. Het was niet verboden om te roken, maar ook niet toegestaan, ze lieten het oogluikend toe, zoals dat vaak gaat; en het hing ook af van wie er rookte. Het raam stond open. Plotseling, vlak voor het fluitje, stappen er twee dames in met een schoothondje en gaan recht tegenover me zitten, ze waren maar net op tijd; de een was chique gekleed in het lichtblauw; de andere bescheidener, in een zwartzijden japon met een pelerine. Ze waren niet onknap, keken hooghartig en spraken Engels. Ik deed natuurlijk alsof er niets aan de hand was en rookte gewoon door. Dat wil zeggen, ik aarzelde wel even, maar ging er toch mee door, het raampje stond immers open en ik blies de rook naar buiten. Het schoothondje lag op de schoot van de lichtblauwe dame, het was klein, niet groter dan mijn vuist, zwart met van die witte pootjes, een bijzonder zeldzaam exemplaar. Een zilveren halsband om met een inscriptie. Ik deed nog steeds alsof er niets aan de hand was. Ik merkte alleen op dat de dames zich ergens kwaad over schenen te maken, over die sigaar van mij natuurlijk. De ene staarde me aan door haar schildpad-lorgnet. Ik deed weer of mijn neus bloedde, want ze zeiden niets. Als ze nu iets gezegd hadden, me gewaarschuwd hadden, iets gevraagd hadden, de mens heeft toch een tong in zijn mond. Maar nee, ze zwegen... totdat plotseling die lichtblauwe - zonder ook maar de geringste waarschuwing, let wel, zomaar pardoes, alsof het haar in de bol was geslagen - mijn sigaar uit mijn mond rukte en hem het raam uit gooide. De trein vloog over de rails, en ik zat er beteuterd bij te kijken. Het was een wilde vrouw, een woest wijf, totaal ongeciviliseerd, maar overigens ook een dikkerd, gevuld, lang, een blondine met rode wangen (te rood zelfs), en ogen die mij woedend aankeken. Zonder een woord te zeggen, maar buitengewoon beleefd, met een om zo te zeggen verfijnde beleefdheid, steek ik mijn duim en wijsvinger uit naar het hondje, pak het voorzichtig bij zijn nekvel en gooi het door het raam de sigaar achterna! Het piep-

[p. 132]

te alleen even! De trein raasde verder...’

‘U bent een monster!’ riep Nastasja Filippovna schaterend van het lachen en klapte in haar handen als een klein meisje.

‘Bravo, bravo!’ riep Ferdysjtsjenko. Ook Pticyn, die het buitengewoon onaangenaam had gevonden dat de generaal zich bij hen had gevoegd, grinnikte; zelfs Kolja begon te lachen en riep ook ‘Bravo!’

‘En ik had gelijk, ik stond in mijn recht, wis en waarachtig!’ vervolgde de triomferende generaal geestdriftig. ‘Want als sigaren verboden zijn in de trein, dan zijn honden dat al helemaal.’

‘Bravo, papa!’ riep Kolja verrukt uit, ‘geweldig! Ik had beslist hetzelfde gedaan, beslist!’

‘Maar wat deed die dame toen?’ vroeg Nastasja Filippovna ongeduldig.

‘Zij? Daar zit hem nu juist de kneep,’ vervolgde de generaal met een betrokken gezicht, ‘zonder een woord te zeggen, en zonder de minste waarschuwing, gaf ze mij een klap in mijn gezicht. Een wild wijf, totaal ongeciviliseerd.’

‘En u?’

De generaal sloeg zijn ogen neer, trok zijn wenkbrauwen op, haalde zijn schouders op, beet zich op de lippen, spreidde zijn handen, zweeg even en zei toen plotseling: ‘Ik verloor mijn zelfbeheersing!’

‘En kwam het hard aan? Deed het pijn?’

‘Absoluut niet! Er kwam een schandaal van, maar het deed geen pijn. Ik heb maar eenmaal teruggeslagen, en dat louter om haar af te weren Maar het was alsof de duivel ermee speelde: de lichtblauwe bleek een Engelse te zijn, een gouvernante of zelfs een huisvriendin van prinses Belokonskaja, en die in het zwart was de oudste van de Belokonski-dochters, een oude vrijster van een jaar of vijfendertig. En iedereen weet in welke relatie de vrouw van generaal Jepantsjina tot huize Belokonski staat. Alle dochters vielen flauw, tranen met tuiten, rouw om het lievelingshondje, gegil van de zes prinsessen, gegil van de Engelse - het leek wel of de wereld verging. Enfin, ik ging natuurlijk mijn spijt betuigen, bood mijn verontschuldigingen aan, schreef brieven, maar ze wilden noch mij noch mijn brief ontvangen, en vandaar mijn ruzie met de Jepantjsins, ik werd buitengesloten, verbannen.

[p. 133]

‘Maar neem me niet kwalijk, hoe kan dat nou?’ vroeg Nastasja Hlippovna plotseling, ‘Een dag of vijf, zes geleden heb ik in de ‘Indépendance’, en ik lees de ‘Indépendance’ geregeld, precies zo'n verhaal gelezen. Maar dan ook werkelijk precies hetzelfde. Het was op een van de spoorwegen langs de Rijn gebeurd, in de trein, met een Fransman en een Engelse: precies zo werd de sigaar uit de mond gerukt, precies zo werd het schoothondje uit het raam gegooid, en tenslotte eindigde het ook precies zoals bij u. Zelfs de lichtblauwe japon klopt.

De generaal kreeg een kop als een boei. Kolja bloosde ook en sloeg zijn handen voor zijn gezicht. Ferdysjtsjenko was de enige die bleef lachen. Om over Ganja nog maar te zwijgen: hij stond daar als met stomheid geslagen, ten prooi aan een ondraaglijke kwelling.

‘Ik verzeker u,’ stamelde de generaal, ‘dat mij precies hetzelfde is overkomen...’

Papa heeft inderdaad een onplezierige ervaring gehad met mistress Smith, de gouvernante van de Belokonski's,’ riep Kolja uit, ‘dat weet ik nog heel goed.’

‘Wat! Precies hetzelfde!? Een en dezelfde gebeurtenis aan twee uiteinden van Europa en tot in de details toe precies hetzelfde, tot aan de lichtblauwe jurk toe,’ drong de meedogenloze Nastasja Filippovna aan. ‘Ik zal u de “Indépendance Belge” sturen.’

‘Maar u moet wel bedenken,’ hield de generaal voet bij stuk, ‘dat het mij twee jaar eerder is overkomen.’

Nastasja Filippovna kreeg een hysterische lachbui.

‘Papa, wilt u even mee naar buiten komen, ik moet u iets zeggen,’ zei Ganja met een trillende, vermoeide stem, en hij pakte zijn vader werktuiglijk bij diens schouder. Uit de ziedende blik in zijn ogen sprak een onbeschrijflijke haat.

Op datzelfde moment weerklonk er vanuit de hal een bijzonder luid belgerinkel. Door er zo aan te trekken kon je de bel wel uit de muur rukken. Een ongewone visite kondigde zich aan. Kolja ging haastig open doen.