De Tweede Ronde. Jaargang 27

[p. 50]

De honderdste dag
Wim Reilingh

Ik voerde dit gevecht tegen mezelf. Dat betekende dat ik er bij iedere denkbare afloop als verliezer uit tevoorschijn zou komen.

Oorspronkelijk was het niet mijn bedoeling geweest om het als een gevecht te beschouwen, maar al na een paar dagen, nog voordat ik naar mijn gevoel aan de werkelijke ontwenning was toegekomen, was het niet-roken ontaard in een uitputtingsslag, een misselijkmakende strijd tegen de gedachte dat ik bezig was een zinloze marteling te ondergaan. Ik had overwogen om de leeggevallen plaats in mijn leven te laten innemen door bier, whisky en jenever, maar drank werd voor mij ook pas aantrekkelijk als ik erbij mocht roken. Ik miste het roken als een landschap, als een atmosfeer, niet als versnapering.

Het scheen alsof ik alleen door te roken ooit nog in staat zou zijn me in mezelf terug te trekken. Dat impliceerde dat mijn leven pas weer een aanvang zou nemen op het moment dat ik een sigaret opstak. Zonder sigaretten zou ik de draad definitief kwijt zijn; tegen de rest van mijn dagen keek ik op als tegen de donkergrijze stenen van een gevangenismuur.

Een hoofd met niets dan rondwervelende lucht waarin iedere gedachte ten onder ging. Een kolossaal verdriet overweldigde me iedere keer als ik in de leegte graaide waar altijd die vertrouwde asbak had gestaan.

Er ging geen minuut voorbij zonder dat ik eraan dacht. Een geliefde dode, dat was het roken voor mij, maar in de dood van een geliefde viel alleen te berusten in het besef dat dood ook werkelijk dood was. Wat dit lijk betrof; meer dan een enkele beslissing en een wandeling van een kleine honderd meter was er niet voor nodig om het tot leven te wekken en zich hartstochtelijk in mijn armen te doen storten.

Op mijn bureau lag een leeg pakje Dunhill, enigszins verfomfaaid omdat ik er vaak mee in mijn handen zat en het van alle kanten bevingerde. Vertrouwd en esthetisch was het als een relikwie uit

[p. 51]

Arcadië, al miste het dan ook de magie van een onaangebroken pakje met het glanzende plastic er nog omheen. Het verlokkende rood met goud deed me denken aan iets dat ik een keer in het Victoria & Albert Museum had gezien en bij de eerste aanblik had liefgehad. Ik had alleen geen flauw idee meer wat het was geweest. Pas nu kwam de mogelijkheid in me op dat ik het alleen maar mooi had gevonden vanwege die Dunhill-associatie.

De kranten droegen het hunne bij aan de crisis, want ze wisten te melden dat rokers een verminderde kans liepen om de ziekte van Alzheimer te krijgen. Het leek een vingerwijzing; ik had het gevoel dat bij mij Alzheimer acuut had toegeslagen na mijn laatste sigaret. Mijn bereidheid om aan te nemen dat roken ongezond was verminderde met de dag. Vijf minuten autorijden veroorzaakte meer kwalijke dampen dan vijftig jaar kettingroken, maar toch schreeuwde heel het automobilistenvolk moord en brand vanwege het milieuvervuilende gedrag van de roker. Ik begon te geloven dat die hele anti-tabakshysterie uit publiciteitsoverwegingen op gang was gebracht door de Amerikaanse autolobby.

De voorzitter van de anti-rookbond kwam op de televisie en bracht me op de rand van capitulatie. ‘Ja, maar zó wil ik niet worden!’ dacht ik. Een hoogst ongunstig ogende zanger van het lichte lied die de ene Marlboro met de andere opstak, bracht tijdelijk redding, maar ik wist bij voorbaat dat er maar één niet-rokende proleet voor nodig was om de crisis nóg tergender en nóg uitzichtlozer te doen terugkeren.

Drie maanden was mijn absolute record. Wat erna kwam was terra incognita, een heel nieuw stadium van ontwenning. De onvermijdelijke getalsmystiek deed me uitzien naar de honderdste dag als naar een Ithaka, waar het me op een of andere manier vergund zou zijn om bij te komen van een eindeloos lijkende tocht door de hel, al kon ik me daar voorlopig nog niets concreets bij voorstellen.

Het bleek dan ook een illusie. Aan de vooravond van het jubileum voelde ik me veel te ellendig om me te verheugen. Ithaka bleek gewoon deel uit te maken van de hel. Niets was er veranderd en niets zou er ooit veranderen. Na tweehonderd dagen zou ik nog steeds verteerd worden door het verlangen naar een sigaret; na driehonderd; na drieduizend dagen... Eigenlijk kon ik me volstrekt

[p. 52]

niets voorstellen bij mezelf als niet-roker. Het leek een onbestaanbare hersenschim, in een vlaag van waanzin verzonnen. Maar ondanks mijn uitputting en de plotselinge zekerheid dat dit gevecht al vanaf de eerste dag gedoemd was geweest te mislukken, miste ik de besluitvaardigheid om er maar meteen een eind aan te maken.

Met een zaklantaarn daalde ik af in het berghok en haalde na een klein uur zoeken twee pijpen tevoorschijn, in geen jaren gebruikt, maar nog altijd sterk ruikend naar tabak. Lang geleden had ik ze eens gekocht, gedreven door een plotseling verlangen om me te distantiëren van mijn eigen no future-generatie en met pantoffels en een lustre huisjasje bij een vooralsnog hypothetisch haardvuur te gaan zitten, drinkend een goed glas port, rokend een geurige pijp tabak en met een foliant van Jacob van Lennep of de Camera Obscura op schoot. Maar ik had het pijproken nooit onder de knie gekregen. Ik stopte verkeerd, ik trok te nerveus, zodat het onveranderlijk ontaardde in een zeldzaam smerige, bijtende aangelegenheid. De pijpen had ik altijd bewaard, ook al was het verlangen om in een biedermeier anachronisme te veranderen niet erg bestendig gebleken.

Het was niet het verlangen naar tabak, maar het desperate verlangen naar ritueel dat me die pijpen deed opdiepen. Ik moést iets in mijn handen hebben, al was het alleen om de maat van mijn gedachten mee aan te geven, zoals ik dat altijd met mijn sigaretten had gedaan. Ik had het inmiddels met knakworstjes en dropstengels geprobeerd, maar om een of andere reden werkte dat niet.

Ik bekeek mezelf in de spiegel. Het was een volslagen belachelijk gezicht. Wel verdween de helse trek in een sigaret toen ik de tabakssmaak uit de lege pijp begon te zuigen, maar uiteindelijk werd ik misselijk, wat me het gevoel gaf dat ik in een volslagen luchtledig was gevallen. Het betekende dat er niets, volstrekt niets was dat ik nog wilde. Maar waar leefde ik dan voor in godsnaam? Ik gorgelde en poetste mijn tanden. Een paar uur lag ik onder de dekens. In een rafelige, kleurloze droom zat ik in de gedaante van een Italiaanse fabrieksarbeider aan een keukentafel en rookte zelfgedraaide sigaretten, tot ik klam en viezig ontwaakte, met nog steeds de smaak van die pijpen in mijn mond. Het was weer als vanouds; alsof ik de nicotine uitzweette. Mijn triomfantelijke honderd dagen waren een illusie geweest. Mocht ik nog enige hoop op een goede

[p. 53]

afloop hebben gekoesterd, dan was ik daar inmiddels wel grondig van genezen door de Italiaanse fabrieksarbeider.

Het liep tegen middernacht. Slapen zou me niet meer lukken. Een baarlijke hel van uren lag voor me die ik, zo doorrookt als ik me nog steeds voelde, onmogelijk binnen zou durven gaan met behulp van alleen die dode pijpen.

*

Ik trok mijn jas aan, afwezig, met een gevoel van sombere ernst, en wandelde de windstille, wat vochtige herfstnacht in. ‘Nu móet er iets gebeuren,’ dacht ik, ‘Ik moet door de bliksem worden getroffen, neergeschoten of van mijn geld beroofd.’ Maar de deus ex machina bleef achterwege. Als een starende zombie ging ik een cafetaria binnen, deed met een merkwaardig toonloze stem mijn bestelling en viel daarbij niet dood neer op de tegels. Dunhill verkochten ze niet; ik moest genoegen nemen met het veel minder betoverende goud van een pakje Benson & Hedges. Mijn handen trilden. Het kostte me de grootste moeite om het geld gepast uit mijn portemonnee op te diepen.

Het koffiezetapparaat pruttelde. Het pakje sigaretten lag in de kamer op tafel. Ik had het opengemaakt en de sigaretten op de manier van een reclamefoto naarbuiten gedrukt. Ik had eraan geroken.

Het was als een ontmaagding. Als de dood. Na de eerste teug nicotine staarde ik in de verte en zei: ‘Pfoee...’ Net een oude hippie boven een pijpje shit. Ik proefde de tabak in zijn volle goddelijke giftigheid. Ik voelde me een beetje high en het leek alsof er een lift op en neer ging in mijn maag. Opgelucht was ik en diep ongelukkig.