De Tweede Ronde. Jaargang 27

[p. 4]

Nederlandse verhalen

[p. 5]

Rookgordijn
Noud Bles

‘Binnen vierentwintig uur help ik jou van het roken af,’ zei Ayaan. Ze keek alsof ze de succesvolle methode ter plekke uitvond.

‘Op de manier waarop Holofernes door Judith aan zijn overwinning werd geholpen?’ Ter verdediging joeg hij de brand in zijn filtersigaret en leunde achterover. De lichtbaan onder de laaghangende lamp tussen haar ongekreukte zwart zijden blouse en zijn geblokte hemd vulde zich met rook. Het hart van zijn grillige wolk bleef blauw, de buitenkant lichtte sneeuwwit op. ‘Vierentwintig uur,’ herhaalde hij, ‘zoveel uren hebben jij en ik niet nodig.’

Ze dompelde haar hand in de opstijgende sigarettenrook en tikte op zijn onderarm. ‘De laatste keer lukte het mij in een half etmaal. Die collega heeft nooit meer een sigaret opgestoken.’

‘Dat bedoel ik.’ Hij pafte tijdens het spreken, één duim achter de rode bretels gehaakt. ‘Een collega van jou ben ik niet. En zal ik nooit worden.’

‘Hoeveel uren heb jij uitgetrokken voor ons tweede deel?’

‘Deel twee gaat sneller. Een uur of tien, schat ik, dan staat het erop. Ik vind dat jij in dit stadium geen nee meer kunt zeggen. Je moet meedoen.’

‘Ik kan zeggen wat ik wil. Ja zeggen, nee zeggen, liegen, de waarheid verdraaien, je zegt het maar.’

‘Jij liegt niet tegen mij.’

‘Ik doe mee op voorwaarde dat jij stopt met roken.’

‘Dat mag je niet van mij vragen.’

‘Ik mag het, ik kan het en ik doe het ook.’

‘Voor die film ben ik van jou afhankelijk.’

‘Dus?’

Hij zuchtte, blies witte rook uit zijn neusgaten. ‘Je weet wat witte rook betekent?’

‘Bij ons betekent het: ik wil vrede. Jij geeft het roken op en ik ben je - hoe zeggen jullie dat? - jouw maat.’

Hij doofde zijn sigaret en stak zijn hand op. ‘Dan hebben wij een deal.’

[p. 6]

‘Nu?’

‘Nu.’

Dat jaar waren in Amsterdam de oktobernachten mistig. Op de eerste november klaarde de hemel op, de stad legde een sluier af. Het was donker toen ze de kroeg verlieten, ze sloegen de hoek om. Gevellichten schitterden in het onrustige water. Niemand vertoonde zich.

‘Heb jij wel eens bewaking gehad?’

‘Nooit. Omringd worden door klerenhangers voor slecht passende maatpakken is het laatste wat ik toesta. In een filmscenario mag het, wanneer de schurk bij het publiek te veel sympathie opwekt. Je weet hoe ik collectieve sympathie wantrouw, dank je feestelijk.’

‘Ze hebben mij gezegd dat ik daarover zelf niets heb in te brengen. Het lijkt op jullie verbod op euthanasie. De staat bepaalt of je tegen jezelf beschermd moet worden.’

‘Kijk hoe wij hier door Amsterdam lopen om drie uur 's nachts. Stel je voor in de bocht van de gracht voor en achter ons glijdt een donkere schaduw langs de gevels. Een schaduw die meesluipt wanneer wij lopen en zich in een portiek drukt als wij stilstaan.’ Hij stootte haar aan. ‘Mooi beeld in een film.’

‘Niet in de onze.’

Al lopende stak hij een sigaret in zijn mond. Zijn benzineaansteker walmde. Ayaan draaide haar gezicht naar de witte huizenrij. ‘Jouw laatste. Op welk nummer moeten we zijn?’

‘Zes, net als vorige keer.’

Haar gezicht betrok. ‘Er is geen bozer cijfer dan zes,’ zei ze. ‘Zes staat voor het slechte. Elke ongeluksdag in mijn leven viel op de zesde. Behalve op de zesde van de zesde maand. Dan werd het ongeluk door de tweede zes opgeheven.’

‘Dan lopen we door naar nummer zesenzestig.’

‘Jij weet niet wat magie is.’

‘Jij wel?’

‘Ja, ik wel.’

‘Mijn grootvader,’ hij inhaleerde, ‘is op zes juni 1906 geboren. En op zes juni 1972 aan longkanker gestorven. Zesenzestig jaar oud.’

[p. 7]

‘Zesenzestig jaar en zestien dagen,’ verbeterde ze, ‘als je de schrikkeldagen meetelt.’

‘Moet je om in het kwade te geloven, nauwkeurig rekenen?’

Ze zweeg zoals vrouwen zwijgen. Hij lachte om haar boze blik. ‘Van de zesenzestig heeft hij zesenvijftig jaar gerookt, geen slechte uitkomst.’

‘Jij hebt nu minder dan vierentwintig uur.’

Hij lanceerde zijn peuk in de gracht en keek op zijn horloge, spande zich in om het kleine vakje van de datum te lezen. ‘Twee november 2004, geen zes in te bekennen, er kan in jouw wildste fantasie niets mis zijn met deze dag.’

‘Het is gelukt, we hebben een script.’

‘En je hebt niet gerookt.’ Ayaan triomfeerde als de koningin van Sheba.

‘Dat was de afspraak. Met de film wil ik een stap verder gaan.’

‘Verder dan in het eerste deel?’

‘Van deel één zijn ze onvoldoende geschrokken. Er is niets veranderd.’

‘Jij wil het publiek veranderen. Dus toch een politiek doel.’

‘Nee, mensen die onvoldoende geschokt worden, missen de kern.’ Hij haalde zijn schouders op en probeerde de geblokte mouwen verder op te rollen. ‘Als ik zeg dat ik geen zin heb in een sigaret, lieg ik.’

‘Liegen, de waarheid moet gelogen worden.’

‘Die waarheid geldt alleen in de film.’

‘Conclusie: je hebt geen trek in een sigaret.’

Hij porde haar in haar zij. ‘Niet te slim worden, jij.’

Elke doorwaakte nacht verdikten de wallen onder zijn ogen zich, waardoor hij nog meer ging lijken op het grote kind dat hij was. Haar gezicht, donker en strak, toonde geen spoor van vermoeidheid of ontluistering. Ze bleef ernstig. Bijna net zo serieus, dacht hij, als de fanatici die wij bestrijden. ‘Wij lijken op de zon en de maan,’ zei hij. ‘Als de één opkomt, gaat de andere onder.’

‘Heb jij overdag de maan nooit gezien?’

‘Nee, bij mij schijnt de maan 's nachts. Ik ga naar huis.’

‘Hoe?’

[p. 8]

‘Gewoon, op mijn fiets, langs de gewone weg. Straat uit, bocht om, Linnaeusstraat.’ Hij keek op zijn horloge. ‘Ik moet opschieten.’ Er vloog een schalks lachje over haar gezicht. ‘Heb je een afspraak met iemand?’

‘Met mijzelf.’ Hij trok zijn jas aan.

‘Vergeet niet onze deal. Niet roken.’

‘Kun jij makkelijk zeggen.’

‘Ik houd mij aan mijn belofte.’

Hij keek treurig. ‘Ik doe mijn best.’

Op het trottoir nam hij afscheid met een half handgebaar, maakte vaart en stuiterde op halfzachte banden over de stoeprand. Op de gracht maakte hij vaart. Zij liep de andere kant uit. ‘Niet roken,’ zei ze tegen de kale takken van de bomen aan de waterkant, ‘hoe lang houdt hij dat vol?’

De grijze lucht boven de gracht versluierde contourlijnen van de huizen, de bomen en de haastige Amsterdammers aan de overkant. Tegen negen uur 's morgens op 2 november daalde het rookgordijn over de stad.