De Tweede Ronde. Jaargang 26

[p. 162]

De Harz
Novalis^*
(Vertaling Rijk Schipper)

Zoals loof aan een eik, moedergebergte Harz,
komt uit u een bevolking voort:
u brengt adelaars groot hoog op uw rotsentop,
dichters schenkt u begeestering.

Men ziet rotshoofden staan ver in het Duitse veld,
laat in de zomer nog zwaar van sneeuw;
lage sparren staan daar, lichtwerend eikenbos
dat de Duitser van oudsher eert.

* Friedrich von Hardenberg (1772-1801) is een belangrijke vertegenwoordiger van de Vroege Romantiek. Zijn schrijversnaam Novalis is programmatisch te verstaan: de creatieve mens is een ontdekker van ‘nieuw land’. Friedrich werd geboren in Oberwiederstedt, een landgoed van de familie Hardenberg, gelegen in het graafschap Mansfeld. Dit gebied maakt deel uit van de zgn. Unter-Harz; van daaruit kan men de bergen van de Ober-Harz, waaronder de Broeken, zien liggen. In 1795 verhuist het gezin naar Weissenfels, een provincieplaats ten zuiden van Halle. Friedrichs vader is daar aangesteld als directeur van de zoutmijnen; later zul de dichter in diens voetsporen treden. Novalis zou trouwens zijn hele leven in Midden - Duitsland blijven wonen.
Rond Novalis' persoon heeft zich een enorme legendevorming ontwikkeld. Hij verloofde zich met de zeer jonge Sophie von Kühn, die twee jaar later overleed. De dichter nam zich voor het ware leven voortaan in de dood te zoeken. Op 28-jarige leeftijd overleed hij aan tuberculose. Deze biografie op zich was al geschikt om hem tot een icoon van de Romantiek te maken; maar inmiddels had hij ook een flink oeuvre opgebouwd. Daartoe behoren de Hymnen aan de nacht, de Geestelijke liederen, de roman Heinrich von Ofterdingen en het politiek - religieuze essay De christenheid of Europa.
In het hier vertaalde jeugdgedicht verloochent zijn afkomst uit de Harz niet; ook geeft hij blijk van zijn belangstelling voor mineralogie en mijnbouw. De ‘zanger Klopstock’ die hij noemt is Friedrich Gottlieb Klopstock (1724-1803) die met zijn epische poëzie een geweldige indruk maakte op zijn tijdgenoten.

Der Harz

Harz, du Muttergebürg, welchem die andre Schar
wie der Eiche das Laub entsprosst,
Adler zeugest du dir hoch auf der Felsenhöh’
und dem Dichter Begeisterung.
Weit im deutschen Gefild sieht man der Felsen Haupt,
spät im Sommer von Schnee noch schwer,
tiefer Fichten bekränzt, düster vom Eichenwald,
der vor Zeiten den Deutschen hehr.

[p. 163]

[Vervolg Nederlands]

Stromen ruisen omlaag tot in het duister dal,
waar zij stukbreken op de last
die de vloed heeft vervoerd toen hij de berg verliet,
spelend met de vertoornde storm.

Bliksem die u omringt, donder ook die weerklinkt,
vreest het dieper gelegen dal;
maar met vrolijk gelaat lacht u om dat lawaai,
drenkt het land slechts met vruchtbaar vocht.

Evers briesen in 't bos, evers met scherp gebit,
die men slechts met de speer trotseert;
herten koestert u ook, op hun geweien fier,
naast uw andere dierenschaar.

U hebt gul toegestaan dat men uw ingewand
met een nijvere hand doorwroet
naar het goud dat verderft en naar het zilvererts,
nooit genoeg voor inhaligheid.

[Vervolg Duits]

Ströme rauschen herab dir in das finstre Tal,
brechen zwischen den Lasten sich
welche spielende Flut von dem Gebürge riss
und des eilenden Sturmes Grimm.

Oft umringen dich auch Blitz und des Donners Hall,
schrecken unten das tiefre Tal;
doch mit heiterer Stirn lachst du des Ungestüms,
träufst nur fruchtbare Flut herab.
Eber brausen im Wald, Eber mit Möderzahn,
die der Spiess zu bestehn nur wagt,
du auch hegest den Hirsch trotzend auf sein Geweih
und noch mehrerer Tiere Heer.

Gütig lässest du zu, dass dir ein Eingeweid
mit der emsigen Hand durchwühlt
nach verderbendem Gold und nach dem Silbererz
unersättlicher Menschendurst,

[p. 164]

[Vervolg Nederlands]

Koper schenkt u de mens en het gevaarlijk lood,
ijzer ook dat ons voordeel brengt
als het akkers doorploegt, sterf'lijken voedsel geeft.
Voor de kachel verschaft u hout

als de splijtende bijl boomstammen vallen doet
die uw schoot als een voedster droeg.
Huizen hebt u gebouwd, ons tot een onderdak,
en de vijand geweerd met macht.

Lof bezit u voorgoed, omdat met harpenklank
zanger Klopstock u heeft gevierd:
in de bergen rondom en in het eikenbos
hebben rotsen uw roem weerkaatst.

Duitse vrijheid, meer waard voor het gemoed van een mens
dan het goud dat Peru hem biedt,
moge net zo vast staan, rijzig en ongeschokt,
als uw donderend rotsenhoofd.

[Vervolg Duits]

aber schenkest uns auch Kupfer und tötend Blei,
Eisen nützlich dem Menschengeschlecht
das den Acker durchfurcht, Sterblichen Speise gibt
und dem gütigen Ofen Holz,

wenn mit schneidender Axt Bäume der Hauer fällt,
die dein nährender Schoss erhob
Aber bauets nicht auch Häuser zum Schutz uns auf?
Schützts uns nicht für der Feinde Wut?
Lob dir, denn es besang dich der Unsterblichkeit
Sänger Klopstock mit Harfenklang,
dass es scholl im Gebirg und in dem Eichenwald
in dem felsichten Widerhall.

Deutsche Freiheit so wert, werter dem Biedermann
als des zinsenden Perus Gold,
stehe furchtbar und hehr und unerschütterlich
wie dein donnerndes Felsenhaupt.