De Tweede Ronde. Jaargang 25

[p. 4]

Nederlands proza

[p. 5]

Het korte avontuur van het leven en de dood
Noud Bles

‘Hoe meer ik over het leven weet, hoe minder ik ervan begrijp,’ mompelde ik en het meisje met het rode haar dat op de barkruk zat, keerde zich om. Alles aan haar was rood en rond en levend, in haar hand een groot glas rode wijn, haar rode lippen bewogen. ‘Interessant,’ zei ze.

‘Waarom interessant?’ Als wetenschapper had ik de waaromvraag altijd bij de hand.

‘Omdat ik het met jou eens ben,’ antwoordde ze. ‘Ik heb in mijn leven alles gezien en alles al meegemaakt. Dan blijft er niets te raden over.’

‘Er blijft altijd te raden over,’ wierp ik tegen. ‘Elk antwoord roept nieuwe vragen op. Elke nieuwe vraag kun je gaan onderzoeken. Dat geldt zeker voor vragen over het leven. Ik wed dat je nog nooit in een levenslaboratorium bent geweest.’

‘Klopt,’ gaf ze toe, ‘in een levenslaboratorium ben ik nog nooit geweest.’

‘Ik geef je die kans,’ bood ik aan, ‘nu meteen als je wilt.’

Even later liepen we door de straten waar de winterduisternis zich klaarmaakte om vroeg in te vallen.

‘Weet je,’ zei ik, ‘ik ben onderzoeker, aan de universiteit.’

‘In welke wetenschap?’ Die vraag bewees dat ze niet van de straat was.

‘In de moleculaire levenswetenschap.’

‘Klonen,’ giste ze, terwijl ze stevig naast me voortstapte, ‘genetische manipulatie en dat spul.’

‘Mijn specialiteit is voortplanting. Op moleculair niveau,’ voegde ik eraan toe.

Ze knikte.

*

Aan de buitenkant oogt ons laboratorium niet spectaculair. Toch doen over het onderzoek op de zeven verdiepingen de wildste verhalen in de stad de ronde. Wanneer één procent ervan op waar-

[p. 6]

heid berustte, zou ik me er geen moment vervelen. Maar het onderzoek naar de moleculen van het leven is dodelijk saai en daarom schuimde ik in mijn vrije tijd de straten af en zocht in café's naar iemand zoals zij.

Voor we het gebouw binnengingen, vroeg ze me mijn mobiele telefoonnummer dat ze in haar gsmmetje opsloeg. ‘Uit veiligheid,’ zei ze.

‘Krijg ik dan ook jouw nummer?’ ‘Beter van niet,’ hield ze af.

Ik wilde haar de experimenten op de zevende verdieping laten zien en mijn collectie ingevroren zaadcellen tonen. Ik heb het zaad van bijna alle diersoorten op aarde. En daarna, schatte ik, werd het tijd voor de inwendige mens. In het keukentje van ons lab staat een magnetron, en een fles wijn kon ik ook tevoorschijn toveren. Vervolgens, hoopte ik, kon ik mijn onderzoek verleggen naar de levensfuncties die zo mooi combineren met de goed gevulde maag. Maar, zover waren wij niet. We stonden op de drempel van ons gebouw en zij wees verschrikt naar het bordje Mortuarium. Ik was gewend aan de rouwkapel op de begane grond. De dood en het leven zijn bij ons nauw met elkaar verbonden. In een flits besefte ik haar aarzeling. Bovendien zag ik in zijn hoog geplaatste loge de portier van de rouwkapel; de man had ons nog niet opgemerkt.

‘Bukken,’ siste ik en ze bukte zich. In het gedempte licht van de hal schoven wij onderlangs het hoge raam, zij voorop. Haar rode haar gloeide boven haar lichte mantel, ze leek een lucifer van dichtbij. In mijn hoofd waren wij een stuk verder, op mijn onderzoekafdeling waar de ultra-kleine dingen het verschil maakten. Daar ging ik grote verhalen vertellen, tegen haar die alles al had meegemaakt.

Te laat. Ze richtte zich te vroeg op en trok de aandacht van de portier.

‘Wat komt u doen?’ kraakte zijn stem door het luidsprekertje.

‘Afscheid nemen van je overleden oma,’ siste ik door mijn knieën zakkend.

‘Afscheid nemen van mijn oma,’ herhaalde ze.

‘Die overleden is,’ siste ik.

‘Die overleden is,’ zei ze braaf.

‘Rechtdoor. Bij de deur op het knopje drukken. U wordt opgehaald.’

Ik zag haar gaan, in de donkere gang doofde haar vuurrode

[p. 7]

haar. De portier keek haar na en ik glipte door de deur naar de hal van de lift. In de kleine ruimte die geen ramen bezat, hoorde ik het kloppen van mijn hart. Wat nu? Naar beneden kon ik, naar het magazijn en naar boven, naar de laboratoriumverdiepingen. Ik probeerde me voor te stellen waar zij zich nu bevond. Niet in een alledaagse omgeving, maar, gokte ik, als je overal bent geweest, heb je ook wel eens een mortuarium bezocht.

In mijn binnenzak piepte de telefoon. Ik schrok.

‘Hoi. Jij raadt niet waar ik nu ben.’

‘Nee, maar ik wil het dolgraag weten.’

‘Ik ben niet meer waar ik was.’

‘Waar ben je dan?’

‘Dat weet ik niet.’

‘Dat weet jij wel. Jij bent iemand die heel goed weet waar je bent.’

‘Toch niet. Ik kan het niet weten.’ Ze giechelde.

‘Ik kan je niet volgen. Als je zegt waar je bent, kom ik meteen naar je toe.’

‘Mijn moeilijkheid is niet waar, maar wat ik ben.’

‘En, wát ben je dan?’

‘Ik ben dood.’

‘Maak dat de kat wijs.’

‘Het ís zo. Ik stond voor het mortuarium en eer ik op de bel kon drukken, zwaaide de deur open. Kan mij wat schelen, dacht ik en ik liep naar binnen. Eerst kwam ik in een halletje met zitjes en planten, enkele kamers waren open, dus ik ging verder. In een ervan zag ik een prachtige doodskist. Ik wist niet dat er zulke mooie kisten bestonden. Ik zei tegen mezelf: Alles heb je meegemaakt, maar dit nog niet, en ik klim er in.’

‘Jij klimt er in.’

‘Ja. Een beetje wiebelig, maar het ging. Mooi op maat, een heerlijk zacht bedje en grandioos bekleed aan de binnenkant, niets dan pure zijde. En het ruikt zalig, naar hout en een vleugje parfum.’

‘Lig je er nog steeds?’

‘Ja. In het donker. Gelukkig heb ik mijn mobieltje en jouw nummer. Ik kan jou bellen.’

‘Maar weet je absoluut niet waar je bent?’

‘Nee. Ik lag net lekker in die kist en stelde me voor hoe het zou zijn om in zo'n kist te liggen. Plotseling hoorde ik stemmen. Ik dacht, ik houd me stil. Zo stil als een lijk.’

[p. 8]

‘Idioot.’

‘Dat dacht ik niet. Weet je dat je alles kunt, wanneer je in een lastige situatie je helemaal afzondert?’

‘Je nog meer afzonderen dan nu, kun je niet.’

‘Precies. Ik hield mijn ogen stijf dicht. En wat gebeurde er?’

‘Het is niet waar,’ riep ik.

‘Jawel. Ze gooiden de deksel erop.’

Ze kirde. Door de telefoon klonk het gedempt. Zij houdt me niet voor de gek, dacht ik.

‘Voor ik het wist, was de deksel vastgeschroefd. Ze pakten de kist op, ik rolde bijna om. Maar ik zette me schrap met armen en benen.’

Ik zag alles voor me. ‘Ze zetten de kist op de brancard en reden je weg.’

‘Alweer goed. Ze reden me een stukje. Waarheen?’

‘Naar de achteruitgang, daar komen de begrafenisauto's de kisten ophalen.’

Even bleef het stil. Ze lachte niet meer en zei benepen: ‘Gaan ze mij begraven?’

‘Of erger.’ Zonder nadenken zei ik: ‘Cremeren.’

Nu bleef het lang stil in de kist. Ik riep: ‘Blijf waar je bent. Ik kom er aan.’

‘Natuurlijk blijf ik. Wat kan ik anders?’

Een oude wet in de wetenschap zegt: als de dingen eenmaal verkeerd lopen, gaan ze van kwaad tot erger. Ik keerde terug naar de entreehal. De portiersloge was donker. Ik rende naar de rouwkapel. Belde, klopte op de deur en bonsde. Als er iemand opendeed, zou ik een goed verhaal verzinnen. Of ik vertelde de waarheid. Maar er kwam niemand. Voor alle bewakers van onze Hades was het weekend begonnen. Koortsachtig dacht ik na: De begrafenisondernemer heeft de sleutel van de achterdeur. Hij neemt de kist mee. Waarheen? Naar zijn bewaarplaats. Een koelcel waarschijnlijk. Geen aanlokkelijk idee. Mijn plannen met haar zijn heter.

De telefoon in mijn zak ging alweer.

‘Waar blijf je nou?’

‘Ik kan niet bij je komen. Alles zit op slot.’

‘En ik kan hier niet uit. Je wordt bedankt.’

‘Hoor eens, wie kwam er op het idee om in een doodskist te gaan liggen.’

‘En wie nodigde mij uit om naar zijn levensonderzoek te kijken?

[p. 9]

Wie riep er “bukken” bij de portier? Wie zei dat ik naar mijn overleden oma moest? Ik heb niet eens een oma.’

Ik reageerde op de grootste onwaarheid. ‘Iedereen heeft een oma. Jouw moeder heeft een moeder gehad, ooit.’

‘Mijn moeder niet.’

‘Dat moet, anders zou jij niet bestaan.’

‘Mijn moeder komt uit een reageerbuis. Ze was de eerste in ons land.’

Ik floot. ‘Daar moet je mij meer over vertellen.’

‘Mooi niet. Zeker niet nu. Haal mij eerst hier uit.’

‘Omdat jij het bent. Ik ga proberen het mortuarium binnen te komen. Hoe weet ik niet.’

‘Schiet je op?’

‘Waarom?’

‘Ik moet nodig naar de wc.’

‘Doden plassen niet.’

‘Hou op. Kom, alsjeblieft.’

*

Ik nam de lift naar de zevende verdieping en liep naar mijn lab. Door de ramen viel het grijze winterlicht binnen. De tafels, de apparaten en het glaswerk zagen er levenloos uit. Ik keek naar buiten. In de wereld van de moleculaire biologie vergelijken wij het leven in de cel met het leven in de stad. Zoals in de stad het verkeer rondgaat van mensen en dingen, zo functioneren ook de onderdelen binnen de levende cel. Er wordt energie opgewekt en afval gedumpt, boodschappen worden doorgegeven en goederen verwerkt. Toevallige en georganiseerde ontmoetingen vinden in de cel plaats. Geboorte, groei, vermenigvuldiging, krimp en dood. Levensmoleculen kopiëren zichzelf, ze leiden een tijdje een ingewikkeld bestaan en houden ermee op, de resten worden opgeruimd. In de straten beneden reden miniatuurauto's met kleine koplampen.

Mijn telefoon rinkelde opnieuw.

‘Ben je er al?’

‘Nee, dan had je mij wel gehoord.’

‘Ik hoor hier helemaal niets.’

‘Zoveel te beter. Kun je ademhalen, heb je genoeg lucht?’

‘Lucht zat, maar ik doe het bijna in mijn broek.’

Ik zag haar voor me. Ineens kreeg ik een idee. ‘Ik probeer de nood-

[p. 10]

uitgang. Langs die weg kunnen we naar buiten.’

‘Als je maar opschiet.’

Vlug schoof ik de voorraaddozen voor de noodtrap weg en opende de deur. Een smal, slecht verlicht betonnen trappenstelsel werd zichtbaar. Trap na trap daalde ik af. Ik dacht: Zij is een kind van een reageerbuiskind. Die kans op onderzoek mag ik niet laten lopen. Zij en haar moeder, een prachtproject. Is de genetische informatie compleet en onbeschadigd doorgegeven? Kan ik de eicel van de dochter opnieuw kunstmatig bevruchten? Dat is andere koek.

Op de begane grond kwam ik uit in een minder donker, vierkant hok. Boven de deur wees een groen oplichtend mannetje op de nooduitgang. Langs die deur kon ik naar buiten. Kon ik ook terug, de rouwkapel in? Luid rinkelend klonk mijn gsm.

‘Stil,’ riep ik, ‘ik ben dichtbij.’

‘Ik houd het niet. Schiet op.’

‘Ik probeer de deur naar jou toe.’

Ik voelde. De deur naar het mortuarium had geen klink. Alle nooddeuren, wist ik, gaan slechts naar één kant open. Ik bonsde, er gebeurde niets. Een weg terug is er nooit, zei ik tegen de betonnen wanden om mij heen. Ten einde raad duwde ik onder het groene mannetje tegen de buitendeur. Die deur zwaaide onmiddellijk open en ik was buiten, aan de achterkant van ons gebouw. Mijn adem wasemde. In mijn ooghoek keerde een omvangrijke, zwarte Amerikaanse stationwagon met een overdreven lange neus en een ruime, zachtgrijze, van ramen voorziene laadruimte. Ik schreeuwde en vloog het voertuig achterna. Vergeefs, de begrafenisauto draaide de weg op. Ik stond stil en probeerde met beide armen de aandacht van de bestuurder te trekken. Die reed, voor mij zittend aan de andere kant, onverstoorbaar verder in de richting van de stad. Naast de chauffeur dook een hoofd op, tegen de zwarte achtergrond zag ik vuurrode krullen oplichten. Ze stak een hand omhoog en bewoog die. Ook meende ik een glimlach waar te nemen om haar geheimzinnige, nog even rode mond.