De Tweede Ronde. Jaargang 25

[p. 88]

Lui zijn
Jean Schalekamp

Luiheid is niet hetzelfde als lui zijn, een lui mens is iets anders dan iemand die lui is. Luiheid is een eigenschap; lui zijn is, hoe gek het ook klinkt, een bezigheid. Het eerste is passief, je ondergaat het, misschien ga je er zelfs wel onder gebukt. Het tweede is een actieve daad die voor een groot deel op vrije keuze berust.

Wat betreft de morele waardering kun je ervan uitgaan dat de luiheid als eigenschap in alle beschaafde landen als iets schandelijks wordt beschouwd, iets waarvoor een weldenkend mens zich hoort te schamen, maar bij de interpretatie van het begrip doen zich veel misverstanden voor. In de jaren zestig bijvoorbeeld had het weldenkende deel van de Nederlandse natie het over ‘werkschuw, langharig tuig’, maar luiheid en werkschuwheid zijn geen synoniemen en bovendien waren die jongens en meisjes van Provo - want daar hadden ze het over - nu juist geweldig in de weer om de gezapige, in Normen en Waarden vastgeroeste samenleving weer een beetje prettig leefbaar te maken. Lui zijn daarentegen wordt, al naar het land waarin men woont en mits men het niet al te dol maakt, min of meer getolereerd. In de zuidelijke landen is die tolerantie ten opzichte van het lui zijn groter dan in de noordelijke. Vandaar het hardnekkige misverstand dat zuiderlingen luie mensen zijn. Niets is minder waar. Zuiderlingen werken even hard als hun collega's in het Noorden. Ze verstaan alleen als geen ander de kunst om op gepaste tijden onbekommerd lui te zijn.

Want lui zijn is een vorm van levenskunst die niet ieder mens is aangeboren. Opvallend is bijvoorbeeld dat veel vrouwen het beslist niet kunnen. Ik durf gerust beweren dat lui zijn een typisch mannelijke bezigheid is. Vrouwen hebben altijd wel iets te doen. En als een vrouw al eens lui zit te zijn, dan gebeurt het nog niet op een onbekommerde en ongeremde wijze zoals mannen dat kunnen; ze blijven gespannen. Je ziet haar denken: het is onverantwoordelijk hier zomaar te zitten of te liggen, ik verdoe mijn tijd, ik bega een zonde. Een gevolg waarschijnlijk van vele generaties sloven in de huishouding. Zoiets zetje niet zomaar van je af.

Overigens, ook lang niet alle mannen kunnen het. Lui zijn is een kunst die in de efficiënte, overontwikkelde landen van het Noorden

[p. 89]

steeds meer in verval raakt. Zelfs in het veelgeprezen Zuiden schaffen steeds meer bedrijven en instellingen de lange middagpauze af en stellen Intensieve Arbeidstijden in, waardoor de Heilige Siësta in het gedrang komt: op je gemak lunchen met alle voor- hoofd- en nagerechten, nog wat natafelen, dan soezerig van de wijn een lekker dutje doen en daarna weer fris en vrolijk aan het werk. Maar is dat wel echt lui zijn, zo'n loom middagdutje doen? Nee. Het is een activiteit die uitgaat van een puur utiliteitsbeginsel: de siësta is onmisbaar voor het behoud van een goede gezondheid, net als veel sla en vruchten eten.

Echt lui zijn is de kunst van het niet-zijn, niet slapen en ook niet wakker zijn. Je zit of ligt daar wel, maar je bent er even niet. Kan ik dat eigenlijk zelf wel, vraag ik me nu af. Heb ik me die kunst eigen gemaakt na meer dan veertig jaar in het zogenaamd zo luie Zuiden? Waarom moet ik dan toch altijd weer een boek of schrift bij me hebben, om toch iets nuttigs te kunnen doen, geen minuut verloren te laten gaan, zelfs als ik op het strand lig of in het bos onder de wilde olijven zit? Waarom denk ik zelfs op ogenblikken dat ik niets doe en aan niets probeer te denken toch weer met ongeduld aan wat ik straks allemaal zal gaan doen? Is het dan zo moeilijk me volledig, relaxed en onbekommerd over te geven aan het Niets, de volmaakte Leegte, het gedurende enkele ogenblikken niet-zijn, wat toch uiteindelijk de essentie van het lui zijn is? Misschien zou ik het toch eens moeten leren, want zij die deze kunst verstaan, lopen in elk geval minder kans om aan een maagzweer of hartinfarct ten onder te gaan.