De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 138]

Vertaalde poëzie

grasmere from butter crags
Thomas Allom, 1832

[p. 139]

Opdracht bij Don Juan^*
Lord Byron
(Vertaling Meindert Burger)

Bob Southey, dichter, dichter-laureaat!
Jij mag de dichtersbent representeren -
Eenieder wordt behoudend, vroeg of laat,
Wanneer hij, eens zo links, mag gaan regeren;
Waar sta jij nu, heldhaftig renegaat,
Tezamen met de Dichters van de Meren?
Een nest zanglustigen, een lekkernij
Van merels, twee dozijn, in een pastei,

Die bij het opensnijden gingen kwelen
(Het oude versje baart een nieuwe grap)
‘Iets kostelijks voor koninklijke kelen’,
Ook de regent is dol op zo'n soort hap.
Coleridge's zang verstaan wij maar ten dele -
Hij wil ons, als een valk, en door zijn kap
Gehinderd, Hoger Weten openbaren...
Kon hij ons zijn verklaring maar verklaren.

* Zie de toelichting op pagina 141.

Dedication

Bob Southey! You're a poet, poet laureate,
And representative of all the race.
Although 't is true that you turned out a Tory at
Last, yours has lately been a common case.
And now my epic renegade, what are ye at
With all the lakers, in and out of place?
A nest of tuneful persons, to my eye
Like ‘four and twenty blackbirds in a pye,

‘Which pye being opened they began to sing’
(This old song and new simile holds good),
‘A dainty dish to set before the King’
Or Regent, who admires such kind of food.
And Coleridge too has lately taken wing,
But like a hawk encumbered with his hood,
Explaining metaphysics to the nation.
I wish he would explain his explanation.

[p. 140]

[Nederlands]

Je snode poging, Bob, om in ons vak
Van alle kwinkeleerders hier te lande
Te pronken met het fraaiste verenpak
Moest, doordat jij overbelast werd, stranden.
Vliegende vissen ziet men met een smak,
Naar adem happend op het dek belanden
Als ze jouw vlucht nabootsen: veel te hoog.
Je wilt te veel, en zwemt amechtig droog.

Ook Wordsworth, die het zelden kort kan maken
(Excursion schreeuwt om folioformaat),
Wil ons de vreugd van zijn systeem doen smaken,
Waar elke wijze straks versteld van staat;
't Is poëzie, zo schreeuwt hij van de daken,
Ja - als de hitte onze hersens braadt!
Wie er iets van begrijpt, acht ik capabel
Om mee te praten met uw toren, Babel.

Gezelschap kreeg u niet, op uw Parnas
Te Keswick; u bent op uzelf gebleven.
Drie geesten werden één, waarin alras
Dezelfde overtuiging is gaan leven,
En wel, dat het niet meer dan logisch was
Dat Poëzie slechts u haar krans zou geven.
Er schuilt bekrompenheid in dat idee -
Verruil uw meren liever voor de zee!

[Engels]

You, Bob, are rather insolent, you know,
At being disappointed in your wish
To supersede all warblers here below,
And be the only blackbird in the dish.
And then you overstrain yourself, or so,
And tumble downward like the flying fish
Gasping on deck, because you soar too high, Bob,
An fall for lack of moisture quite a dry Bob.

And Wordsworth in a rather long Excursion
(I think the quarto holds five hundred pages)
Has given a sample from the vasty version
Of his new system to perplex the sages.
'Tis poetry, at least by his assertion,
And may appear so when the Dog Star rages,
And he who understands it would be able
To add a story to the tower of Babel.

You gentlemen, by dint of long seclusion
From better company, have kept your own
At Keswick, and through still continued fusion
Of one another's minds at last have grown
To deem, as a most logical conclusion,
That poesy has wreaths for you alone.
There is a narrowness in such a notion,
Which makes me wish you changed your lakes for ocean.

[p. 141]

Toelichting

Byron's opdracht bij zijn Don Juan wordt beschouwd als een van de meest succesvolle voorbeelden van poëtische zwartmakerij uit de Engelse Literatuur. Omdat de eerste twee canto's van Don Juan uit vrees voor juridische represailles anoniem werden uitgegeven, verzocht Byron zijn uitgever om deze opdracht, waarin hij de vloer aanveegt met de dichter Robert Southey, niet af te drukken. De kat in het donker knijpen vond Byron meer iets voor ‘schoften en renegaten als hij’. Het schijnt dat de opdracht toch op de een of andere manier in druk is geraakt en ‘onder de toonbank verkocht’ werd. Southey had kennis van de inhoud, en moet er zeer misnoegd over zijn geweest.

De dichter-laureaat was, analoog aan de winnaars van de antieke Olympische Spelen, die werden onderscheiden met een lauwerkrans, een dichter die officieel gelauwerd was. Hij leverde odes ter meerdere eer en glorie van de vorst op diens verjaardag en om andere officiële gebeurtenissen luister bij te zetten. De post leverde een beetje geld op, en, vooral onder het niet-lezende publiek, veel prestige; onwillekeurig werd de dichter-laureaat daardoor beschouwd als ‘chefdichter’ van het land. Byron had er slechts minachting voor, maar hij ergerde zich er wel aan dat het publiek uit ontzag voor de post ook meer onder de indruk was van de man.

De Tories waren de Engelse conservatieve partij. Robert Southey was in zijn jeugd opgepakt in de revolutionaire turbulentie die de Franse Revolutie begeleidde. Met het klimmen der jaren werd hij echter meer en meer conservatief, en uiteindelijk een belangrijke spreekbuis van de Tories. Bij vele literaire tijdgenoten ging het al net zo. Byron's minachting voor hen kende geen grenzen.

Daar de Lakers, zoals Byron hen noemt, de glorie van Vorst en Vaderland waren gaan zingen, is de vergelijking met het bakerrijmpje uit Mother Goose treffend. De spelling van ‘pye’ verwijst naar Henry James Pye, een onbeduidend dichter die als poëet-laureaat had gediend. Southey was zijn opvolger.

Toen Byron aan Don Juan begon was George III nog koning van Groot-Brittannië en Ierland. Toen hij krankzinnig was geworden, werd zijn oudste zoon George, die zich bij de liberale Whigs had aangesloten, tot regent benoemd. Eenmaal in die positie zei hij de Whigs vaarwel en schaarde zich bij de Tories. Vandaar dat hij ook niet vies was van een paar afvallige zangvogels om zich heen.

Samuel Taylor Coleridge wordt nog tot op heden als een van de giganten onder de Engelse dichters beschouwd. Byron ondersteunde de in de loop van de tijd verarmde Coleridge financieel en met aanbevelingen. Toch was ook Coleridge van liberaal conservatief geworden op religieus en politiek gebied. En hij was en bleef bevriend met Southey, wat alleen maar Byron's hoon kon wekken. Coleridge was de eerste die een Engelse vertaling van Kant's ‘Kritik der reinen Vernunft’ heeft ondernomen; de vertaling was zo mogelijk nog onbegrijpelijker dan het origineel.

A dry Bob zou in toenmalig Engels Bargoens zijn geweest voor sex zonder klaarkomen. Het publiek was gechoqueerd door de uitdrukking en het beeld van Southey als iemand die dichtte zonder enig poëtisch vermogen voor eens en voor altijd gevestigd.

William Wordsworth was de meest succesvolle Engelse dichter van zijn tijd. By zijn lange gedicht ‘The Excursion’ schreef hij: ‘De lezer zal er geen moeite mee hebben voor zichzelf het systeem eruit te halen.’ Hij had dus niet de pretentie die Byron hem verweet.

Keswick is het centrum van het Lake District. Coleridge woonde er van 1800 tot 1809 en Southey zijn hele leven vanaf 1803. Wordsworth woonde een kleine twintig kilometer zuiderker. (MB)